Dokonany wybór może budzić kontrowersje, nie wynika wszakże z preferencji ideowych autorów. Staraliśmy się zachować zasadę sine irea et studio. Część tekstów ma charakter kontekstualny, ale dołożyliśmy starań, aby zamieścić przede wszystkim wypowiedzi o charakterze programowym.

 

Poszczególne teksty zostały przyporządkowane zasadzie stosunku do władzy. Wyodrębniliśmy obóz władzy, środowiska katolickie będące enklawą niezależności, ugrupowania publikujące poza oficjalnym obiegiem i te które starały się w jego ramach prowadzić niezależny dyskurs oraz odrębnie emigrację. Duża grupa tekstów dotychczas nie była znana szerszemu ogółowi odbiorców chociażby ze względu na dostępność. Mowa w tym wypadku przykładowo o fragmentach prac publicystów i polityków emigracyjnych, jak i niskonakładowych, drugoobiegowych publikacji.

Zbiór nasz adresujemy do szerokiego grona odbiorców: studentów, pracowników nauki, a także wszystkich zainteresowanych ideami politycznymi. Nie ma on wyłącznie znaczenia historycznego. Publicyści i politolodzy, analizujący trudności w budowie społeczeństwa obywatelskiego po 1989 r., przyczyn poszukiwali w reliktach komunistycznej przeszłości. Odwoływano się do pojęcia homo sovieticus czy, wypracowanej przez Stefana Nowaka, koncepcji społecznej próżni. Pisano o recydywie społeczeństwa wycofanego.