Książka porządkuje i aktualizuje dostępną od ponad 20-lat wiedzę o arteterapii, inaczej – terapii z udziałem sztuki, której prekursorką w Polsce była autorka niniejszej publikacji.

Prócz wiadomości historycznych i ściśle teoretycznych prezentuje w nowym świetle modele postępowania kulturoterapeutycznego z ludźmi wymagającymi opieki i wsparcia. Omawia metody pracy m.in. z czytelnikiem chorym, ale też formy zupełnie nowe, takie jakie oferują np. fotografoterapia i hortikuloterapia.

Dużo uwagi poświęca metodologii badań naukowych, niezbędnej do stwierdzenia efektywności terapii z udziałem sztuki. Autorka dostrzega i wskazuje na analogie między pielęgniarstwem, pedagogiką i arteterapią, w ich dążeniu do uznania swojej tożsamości i odrębności naukowej.

Rozdziały:

Rozdział 1. Arteterapia czy kulturoterapia? Obszar semantyczny obu terminów
Pojęcie i definicja kulturoterapii
Klasyfikacja i nazewnictwo form terapii przez sztukę zawarte w pojęciu kulturoterapii
Kulturoterapia w koncepcji Krzysztofa Sameli
Funkcjonowanie terminów: „kulturoterapia”, „kulterapia”, „arsterapia”, „artterapia” w piśmiennictwie polskim i zagranicznym
Kultura terapii
Kulturoterapia jako zorganizowana aktywność kulturalna prowadzona w instytucjach lecznictwa zamkniętego oraz w domach opieki
„Sztuka w szpitalu” – koncepcja polska i amerykańska
Podstawy teoretyczne kulturoterapii. Itinerarium rozwoju koncepcji
Sztuka w medycynie
Prowadzący kulturoterapię, czyli kulturoterapeuta
Kulturoterapia w obszarze pedagogiki czasu wolnego
Rekreacja: antyczne korzenie – współczesne formy
Kulturotechnika, kulturoterapia i arteterapia
Kulturoterapia jako forma zaspokajania potrzeb ludzkich
Formy zorganizowanej aktywności kulturalnej i tworzenie sytuacji kulturoterapeutycznych Milieu jako element kulturoterapii
Holistyczne podejście do człowieka jako podstawa sformułowania celów kulturoterapii. Pojęcie holizmu
Pojęcie jakości życia w koncepcji kulturoterapii
Pojęcie zdrowia w koncepcji kulturoterapii
Psychosomatyka w perspektywie kulturowej
Kulturoterapia jako arteterapia. Dlaczego i do czego w terapii wykorzystuje się sztukę? Czym jest sztuka?
Inspiracje antyczne w koncepcjach kulturoterapii i arteterapii
Typologia odbiorców sztuki i przeżyć estetycznych uwzględniona przy planowaniu kulturoterapii
Kulturoterapia a pielęgniarstwo
Teorie przeżycia estetycznego w koncepcji kulturoterapii
Model kulturoterapii uwzględniający terapię przez sztukę. Podstawy teoretyczne przyjętych założeń realizacyjnych
Czas, miejsce i formy realizacji projektu
Weryfikacja modelu kulturoterapii. Kulturoterapia a jakość życia
Badania jakościowe prowadzone w oparciu o teorię ugruntowaną
Wzory uczestnictwa w kulturze reprezentowane przez pacjentów a uczestnictwo w zajęciach kulturoterapeutycznych
Refleksje na temat „oświatoterapii”, czyli zajęć kulturoterapeutycznych o charakterze edukacyjnym
Wykorzystanie w kulturoterapii przyciągającej siły sztuki – sztuka jako przynęta
Możliwa zmiana opcji teoretycznej. Kulturoterapia jako forma animacji społeczno-kulturalnej

Rozdział 2. Fenomen arteterapii. Terapia sztuką czy sztuka w terapii?
Zakres pojęcia i definicje arteterapii przyjęte w Polsce
Funkcje i formy arteterapii
Pierwsza polska definicja arteterapii i kulturoterapii w ocenie prof. dr Diane Waller
Arteterapia jako forma terapii zajęciowej
Arteterapia w ujęciu aksjologiczno-psychologicznym. Koncepcja Tomasza Rudowskiego
Arteterapia jako proces twórczy
Arteterapia jako terapia przez kreację artystyczną. Koncepcja Eugeniusza Józefowskiego
Strategia intersemiotycznego i polisensorycznego wsparcia dzieci o obniżonej sprawności intelektualnej. Koncepcja Katarzyny Krasoń i Beaty Mazepy-Domagały
Definicje, teorie i kierunki arteterapii według autorów amerykańskich i zachodnioeuropejskich
Kierunki arteterapii
Terapie ekspresyjne, kreatywne i Arteterapia Skoncentrowana na Osobie
Psychologia indywidualna Adlera i arteterapia
Psychologia Gestalt i fenomenologia w arteterapii
Podejście humanistyczne – filozofia C.R. Rogera
Uzdrawiające właściwości sztuki jako podstawa skuteczności arteterapii
Logoterapia, inaczej analiza egzystencjalna w ramach arteterapii
Definicja i rozumienie pojęcia arteterapia w publikacjach ECArTE
Arteterapia a idea wychowania przez sztukę
Różnica między edukacją artystyczną a arteterapią
Arteterapia jako nauka. Metodologia badań naukowych w arteterapii
Paradygmat arteterapii
Arteterapia i pozytywistyczny model badań naukowych
Rola badacza w badaniach ilościowych i jakościowych
Przedmiot badań w arteterapii
Arteterapia i badania jakościowe
Różne odmiany arteterapii
Medycyna paliatywna i sztuka
Terapeutyczna moc słowa
Terapia reminiscencyjna i oglądanie zdjęć w opiece paliatywnej
Oglądanie obrazów ze szpitalnej arteteki
Opieka duszpasterska
Edukacja opiekunów w zakresie arteterapii paliatywnej. Poznawanie i kontemplowanie dzieł sztuki jako kształcenie wrażliwości zawodowej i zdolności do empatii
Muzyka w opiece paliatywnej
Problem efektywności terapii paliatywnej

Rozdział 3. Muzykoterapia – najdoskonalsza forma terapii przez sztukę
Filozoficzne spojrzenie na muzykoterapię
Wkład polskich badaczy do rozwoju nauki o muzykoterapii
Terapia dzieci jako drugi po psychiatrii główny obszar zainteresowań polskiej muzykoterapii
Muzykoterapia w krajach Europy Zachodniej z uwzględnieniem wpływów amerykańskich i jej recepcja w Polsce. Teorie konstytuujące różne koncepcje muzykoterapii
Definiowanie i definicje muzykoterapii
Definicja muzykoterapii Kennetha Bruschia
Badania naukowe w muzykoterapii – ilościowe czy jakościowe?
Muzykoterapia a pozytywistyczny model badań naukowych
Muzykoterapia oparta na dowodzie (EBMT)
Popularność metodologii pozytywistycznej
Zjawisko doświadczania muzykoterapii
Model badań jakościowych w muzykoterapii
Opis i wyniki badań jakościowych nad procesem (przebiegiem) muzykoterapii
Koncepcje muzykoterapii odwołujące się do pojęć zdrowia i jakości życia
Muzykoterapia jako wysiłki zmierzające do wzrostu możliwości działania
Muzykoterapia a zdrowie, kultura i styl życia
Muzyka a jakość życia. Muzykoterapia holistyczna
Źródła zdrowia, tożsamość i jakość życia w teoriach Antonowskiego i Ruuda
Rola muzyki w budzeniu świadomości uczuć
Aktywizacja za pomocą muzyki
Jakość życia a tożsamość człowieka
Poczucie przynależności
Znaczenie i koherencja
Wiodące modele i współczesne kierunki muzykoterapii
Kierowanie wyobraźnią za pomocą muzyki – Guided Imagery and Music (GIM)
Muzykoterapia analityczna
Muzykoterapia kreatywna, inaczej Nordoff–Robbins Music Therapy (1973)
Muzykoterapia humanistyczna
Muzykoterapia skoncentrowana na kulturze (Culture Centered Music Therapy)
Muzykoterapia jako Empowerment
Filozofia empowerment w działalności instytucji kultury
Meloterapia
Choreoterapia

Rozdział 4. Biblioterapia. Odmiana arteterapii czy forma doradztwa?
Wprowadzenie
Definicje biblioterapii
Informacje historyczne. Powrót do źródeł
Biblioterapia jako szczególna forma pracy bibliotekarza z czytelnikiem. Modele biblioterapii
Materiały biblioteczne przeznaczone do biblioterapii
Lider (przewodnik) procesu biblioterapii
Bibliotekarz w zespole interdyscyplinarnym
Zasady obowiązujące w biblioterapii
Książki wykorzystane do biblioterapii
Biblioterapia jako nauka
Biblioterapia jako forma pracy bibliotekarskiej w perspektywie historycznej
Zastosowanie biblioterapii
Hipotetyczny mechanizm oddziaływania biblioterapii
Skuteczność biblioterapii
Społeczna użyteczność biblioterpii
Biblioterapia w szkołach
Umiejętność doboru lektur dla celów biblioterapeutycznych
Problem efektywności biblioterapii. Narzędzia do badania efektów kształcenia w zakresie biblioterapii
Tradycje i pionierzy biblioterapii w Polsce. „Polska szkoła biblioterapii”
Dwa obszary zainteresowań biblioterapią
Bajkoterapia
Trzeci nurt biblioterapii: pisanie narracyjne
Jednak arteterapia

Rozdział 5. Poezjoterapia. Słowa między muzyką a obrazem
Własna (autorska) metodyka poezjoterapii
Metafory w poezjoterapii
Lider w poezjoterapii, czyli wierszowany dialog
Poezjoterapia w postaci recenzji

Rozdział 6. Foto(grafo)terapia. Zdjęcia z rodzinnego albumu
Wprowadzenie
Zasady fotografoterapii
Czym jest zdjęcie?
Kartka z rodzinnego albumu. Wątek autobiograficzny
Zdjęcia wyjątkowe, mające szczególne znaczenie dla ich posiadaczy
Pokazywanie zdjęć i opowiadanie o nich jako terapia
Fotografoterapia osób z fizycznymi deformacjami
Pamięć chwil szczęśliwych i dzielenie się dobrymi wspomnieniami jako terapia

Rozdział 7. Hortikuloterapia, czyli terapia ogrodowa, inaczej roślinna, w kontekście silwoterapii, talasoterapii i pejzażoterapii
Terapeutyczny wpływ piękna natury
Pamiętajmy o ogrodach
Ogród jako miejsce terapii
Praca w ogrodzie a przeżycia psychiczne
Wykonywanie prac ogrodniczych jako narzędzie diagnostyczne
Terapeutyczne elementy ogrodu
„Ogrody zmysłów” jako miejsca „doświadczania świata”
Wykorzystanie elementów hortikuloterapii w pracy z młodzieżą niepełnosprawną – przykład z Polski
Hortikuloterapia jako forma pomocy uchodźcom i ofiarom wojen
Hortikuloterapia jako nauka i dziedzina arteterapii

Rozdział 8. Arteterapia w świecie postmodernistycznym
Wpływ postmodernizmu na myślenie o nauce, zdrowiu, opiece i wychowaniu, a także o arteterapii
Paradygmaty stare i nowe
Zmiany w nauce i sztuce oraz innych dyscyplinach
Przejście od pozytywizmu do postmodernizmu. Praktyka oparta na dowodzie (EBP)
Metodologia interpretacyjna w teorii pielęgnowania. Analogie do arteterapii
Postmodernizm a terapie z udziałem sztuki