Książka zawiera podstawy chirurgii z uwzględnieniem najnowszych osiągnięć i zmian, które nastąpiły w ostatnich latach.
Wiadomości przedstawione zostały w bardzo przejrzystej i czytelnej formie oraz uzupełnione dużą liczbą rycin pomagających opanować materiał.
Podręcznik przeznaczony jest dla studentów wszystkich wydziałów uczelni medycznych.
Spis treści:
Część I. Podstawy chirurgii
1. Gospodarka wodno-elektrolitowa i kwasowo-zasadowa w okresie okołooperacyjnym
1.1. Przedziały wodne w organizmie 25
1.2. Regulacja gospodarki wodnej 26
1.3. Zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej 27
1.4. Zaburzenia gospodarki potasowej 30
1.5. Zaburzenia gospodarki wapniowej 31
1.6. Zaburzenia gospodarki kwasowo-zasadowej 31
1.7. Przetaczanie płynów w chirurgii 33
2. Leczenie żywieniowe 35
2.1. Ocena stanu odżywienia 35
2.2. Niedożywienie 36
2.3. Wskazania do leczenia żywieniowego 37
2.4. Żywienie dojelitowe 38
2.5. Żywienie pozajelitowe 39
2.6. Monitorowanie metaboliczne leczenia żywieniowego 40
3. Hemostaza w chirurgii 41
3.1. Zarys hemostazy fizjologicznej 41
3.2. Zaburzenia hemostazy w chirurgii 43
3.3. Przetaczanie krwi i jej składników 45
3.4. Podstawowe zasady krwiolecznictwa 45
3.5. Powikłania poprzetoczeniowe 46
3.6. Autotransfuzja. Hemodylucja 47
4. Wstrząs 48
4.1. Rodzaje 48
4.2. Patofizjologia 48
4.3. Objawy 50
4.4. Monitorowanie chorego 50
4.5. Ogólne zasady leczenia 51
4.6. Wstrząs hipowolemiczny (oligowolemiczny) 53
4.7. Wstrząs anafilaktyczny 54
4.8. Wstrząs kardiogenny 55
4.9. Podsumowanie 56
5. Resuscytacja krążeniowo-oddechowa 57
5.1. Rozpoznanie nagłego zatrzymania krążenia 57
5.2. Podstawowe czynności resuscytacyjne (BLS) 58
5.3. Specjalistyczne zabiegi resuscytacyjne (ALS) 63
5.4. Potencjalnie odwracalne przyczyny nagłego zatrzymania krążenia 66
5.5. Zatrzymanie krążenia i resuscytacja w chirurgii 67
6. Postępowanie okołooperacyjne 68
6.1. Postępowanie przedoperacyjne 68
6.2. Postępowanie śródoperacyjne 75
6.3. Postępowanie pooperacyjne 77
6.4. Powikłania pooperacyjne 80
7. Podstawowe wiadomości z chirurgii onkologicznej 83
7.1. Podział nowotworów 83
7.2. Drogi szerzenia się przerzutów 84
7.3. Klasyfikacja nowotworów 85
7.4. Ocena stanu chorego 86
7.5. Objawy nasuwające podejrzenie choroby nowotworowej 87
7.6. Biopsje 87
7.7. Rodzaje operacji 89
7.8. Specjalne techniki chirurgiczne 90
7.9. Podstawowe zasady operacji onkologicznych 90
7.10. Podstawy genetyki onkologicznej – Maria M. Sąsiadek, Agnieszka Stembalska,
8. Podstawowe wiadomości o przeszczepianiu narządów 96
8.1. Regulacje prawne 96
8.2. Zapotrzebowanie na przeszczepy narządów 98
8.3. Odrzucanie przeszczepu 98
8.4. Dobór dawcy i biorcy 99
8.5. Leki immunosupresyjne 99
8.6. Organizacja pobierania i przeszczepiania narządów w Polsce 99
8.7. Przeciwwskazania do pobierania narządów ze zwłok 100
8.8. Zasady pobierania narządów 100
8.9. Przechowywanie narządów 101
8.10. Przeszczepianie nerki 101
8.11. Przeszczepianie innych narządów 103
9. Podstawowe instrumentarium chirurgiczne 104
9.1. Narzędzia tnące 104
9.2. Narzędzia do chwytania tkanek 104
9.3. Narzędzia do odciągania i rozwierania tkanek 106
9.4. Narzędzia do szycia tkanek 106
9.5. Staplery. Szew mechaniczny 107
9.6. Sondy (zgłębniki) 109
9.7. Dreny 109
9.8. Cewniki 109
9.9. Protezy naczyniowe 110
9.10. Siatki (łaty, protezy) przepuklinowe 111
10. Podstawowe zabiegi chirurgiczne 112
10.1. Wstrzyknięcia 112
10.2. Kaniulacja żył obwodowych 114
10.3. Kaniulacja żył centralnych 115
10.4. Odsłonięcie żyły (wenesekcja) 118
10.5. Kaniulacja tętnic obwodowych 119
10.6. Znieczulenie miejscowe (przewodowe) 119
10.7. Nakłucie lędźwiowe (punkcja lędźwiowa) 122
10.8. Tracheostomia 123
10.9. Zgłębnikowanie żołądka 125
10.10. Płukanie żołądka 125
10.11. Przezskórna endoskopowa gastrostomia (PEG) 126
10.12. Gastrostomia klasyczna 127
10.13. Tamowanie krwawienia z żylaków przełyku sondą Sengstakena–Blakemore’a 128
10.14. Diagnostyczne nakłucie i płukanie jamy otrzewnej 130
10.15. Cewnikowanie pęcherza moczowego 131
10.16. Nakłucie pęcherza moczowego (punkcja nadłonowa) 132
10.17. Wlew doodbytniczy 133
10.18. Szwy i szycie chirurgiczne 133
11. Zakażenia wirusowe 136
11.1. Zakażenie wirusem zapalenia wątroby typu B 136
11.2. Zakażenie wirusem zapalenia wątroby typu C 137
11.3. Zakażenie ludzkim wirusem nabytego niedoboru odporności (HIV) 137
11.4. Profilaktyka przedekspozycyjna 138
11.5. Profilaktyka poekspozycyjna 138
12. Zakażenia bakteryjne 140
12.1. Zapalenie mieszka włosowego 140
12.2. Czyrak. Czyraczność 140
12.3. Czyrak mnogi (gromadny) 142
12.4. Zastrzał 142
12.5. Zanokcica 143
12.6. Wrastający paznokieć 143
12.7. Zapalenie gruczołów potowych pachy 144
12.8. Zapalenie naczyń i węzłów chłonnych 145
12.9. Ropień 145
12.10. Ropień pośladka 146
12.11. Ropowica 146
12.12. Martwicze zapalenie powięzi 147
12.13. Zgorzel gazowa 147
12.14. Tężec 148
12.15. Promienica 149
12.16. Róża 149
13. Zakażenia szpitalne 150
13.1. Źródła 150
13.2. Drogi szerzenia się 150
13.3. Postacie kliniczne 150
13.4. Zakażenie miejsca operowanego 151
13.5. Zakażenia spowodowane cewnikowaniem naczyń 157
13.6. Zakażenia szpitalne układu moczowego 158
14. Sepsa (posocznica) 159
Część II. Chirurgia urazowa
15. Podstawy traumatologii 165
15.1. Ocena ciężkości obrażeń 165
15.2. Trzy okresy zgonów w następstwie urazów 167
15.3. „Triada śmierci” 168
15.4. Postępowanie na miejscu wypadku 168
15.5. Transport 171
15.6. Postępowanie w izbie przyjęć lub na szpitalnym oddziale ratunkowym 171
15.7. „Krótka ścieżka” 172
15.8. Skrócona laparotomia 172
15.9. Obrażenia u ludzi w podeszłym wieku 173
15.10. Rehabilitacja po obrażeniach 173
16. Obrażenia czaszkowo-mózgowe 174
16.1. Zamknięte urazowe uszkodzenia mózgu 174
16.2. Zranienia powłok czaszki 176
16.3. Złamania kości czaszki 177
16.4. Otwarte zranienia mózgu 177
16.5. Krwiaki wewnątrzczaszkowe 178
17. Obrażenia twarzy 182
18. Obrażenia szyi 183
19. Obrażenia kręgosłupa i rdzenia kręgowego 184
19.1. Obrażenia kręgosłupa (zwichnięcia i złamania) 184
19.2. Obrażenia rdzenia kręgowego 185
20. Obrażenia nerwów obwodowych 188
21. Obrażenia klatki piersiowej, tchawicy i przepony 190
21.1. Złamania żeber 190
21.2. Wiotka klatka piersiowa 191
21.3. Złamanie mostka 192
21.4. Złamanie obojczyka 192
21.5. Złamanie łopatki 193
21.6. Pourazowa odma opłucnowa 194
21.7. Krwiak opłucnej 198
21.8. Chłonkotok 199
21.9. Obrażenia tchawicy i oskrzeli 199
21.10. Stłuczenie płuca („mokre płuco”) 200
21.11. Rozerwanie płuca 201
21.12. Odma (rozedma) śródpiersia 201
21.13. Obrażenia przepony i piersiowo-brzuszne 201
22. Obrażenia serca i aorty piersiowej 203
22.1. Obrażenia otwarte 203
22.2. Obrażenia zamknięte 203
22.3. Tamponada serca 204
22.4. Obrażenia aorty piersiowej 205
23. Urazowe uszkodzenia naczyń 206
23.1. Obrażenia tętnic 206
23.2. Obrażenia żył 211
24. Zespół ciasnoty przedziałów powięziowych 212
25. Obrażenia przełyku 214
25.1. Oparzenia chemiczne 214
25.2. Obrażenia mechaniczne 215
25.3. Leczenie przedziurawienia przełyku lub żołądka 215
25.4. Późne powikłania 216
25.5. Ciała obce w przełyku 216
26. Obrażenia narządów jamy brzusznej 217
26.1. Obrażenia śledziony 219
26.2. Obrażenia wątroby 220
26.3. Obrażenia pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych .221
26.4. Obrażenia trzustki 222
26.5. Obrażenia żołądka 222
26.6. Obrażenia dwunastnicy 222
26.7. Obrażenia jelit 223
26.8. Uwagi końcowe 224
27. Obrażenia ręki 225
27.1. Krwiak podpaznokciowy 225
27.2. Stłuczenie ręki 225
27.3. Pierwsza pomoc 225
27.4. Postępowanie w przypadku urazowej amputacji ręki 226
28. Oparzenia 227
28.1. Oparzenia cieplne 229
28.2. Oparzenia dróg oddechowych 233
28.3. Oparzenia elektryczne 234
28.4. Oparzenia chemiczne. 236
29. Następstwa działania zimna 237
29.1. Oziębienie (wychłodzenie, hipotermia) 237
29.2. Odmrożenia 238
29.3. Następstwa długotrwałego działania zimnej wody 240
30. Skręcenia i zwichnięcia stawów 241
30.1. Skręcenia stawów 241
30.2. Zwichnięcia stawów 242
31. Złamania kości 247
31.1. Wczesne powikłania 249
31.2. Późne powikłania 251
31.3. Powikłania zrostu kości 252
31.4. Patologiczne złamania kości 252
31.5. Pierwsza pomoc 252
31.6. Leczenie 254
31.7. Złamanie szyjki chirurgicznej kości ramiennej 257
31.8. Złamanie trzonu kości ramiennej 257
31.9. Złamanie nadkłykciowe kości ramiennej 258
31.10. Złamania w obrębie stawu łokciowego 258
31.11. Złamania trzonów kości łokciowej i promieniowej 258
31.12. Złamanie nasady dalszej kości promieniowej (w miejscu typowym, typu Collesa) 259
31.13. Złamania w obrębie nadgarstka i ręki 259
31.14. Złamanie miednicy 260
31.15. Złamanie panewki stawu biodrowego 261
31.16. Złamanie szyjki kości udowej 261
31.17. Złamanie trzonu kości udowej 262
31.18. Złamanie nasady dalszej kości udowej 262
31.19. Złamanie rzepki 263
31.20. Złamania trzonu kości piszczelowej i strzałki 263
31.21. Złamania nasad dalszych kości goleni 263
31.22. Złamanie kości piętowej 263
32. Rany 264
32.1. Rodzaje 264
32.2. Proces gojenia 266
32.3. Zakażenia 267
32.4. Zabiegi i szwy stosowane w zaopatrywaniu rany 267
32.5. Pierwsza pomoc w przypadkach zranień powierzchownych tkanek miękkich 268
32.6. Przygotowanie do opracowania rany 269
32.7. Opracowanie rany 269
32.8. Leczenie ran przewlekłych 270
33. Odleżyny 274
34. Amputacje kończyn 277
34.1. Amputacje w obrębie kończyny górnej 278
34.2. Amputacje w obrębie kończyny dolnej 278
34.3. Odmienność amputacji w przebiegu chorób tętnic 279
34.4. Bóle kikuta 280
34.5. Rehabilitacja po amputacjach kończyn dolnych 280
Część III. Chirurgia przełyku i jamy brzusznej
35. Badanie podmiotowe i przedmiotowe w chorobach jamy brzusznej 283
35.1. Badanie podmiotowe 283
35.2. Badanie przedmiotowe 289
35.3. Badanie odbytu i odbytnicy 292
36. Endoskopia przewodu pokarmowego 294
36.1. Endoskopia diagnostyczna górnego odcinka przewodu pokarmowego 295
36.2. Endoskopia zabiegowa górnego odcinka przewodu pokarmowego 296
36.3. Endoskopowa cholangiopankreatografia wsteczna (ECPW) 298
36.4. Endoskopowe leczenie chorób dróg żółciowych i trzustki 299
36.5. Enteroskopia (endoskopia) jelita cienkiego 300
36.6. Endoskopia diagnostyczna i zabiegowa dolnego odcinka przewodu pokarmowego 301
37. Laparoskopia 303
37.1. Sprzęt i narzędzia używane w diagnostyce 303
37.2. Odma otrzewnowa 304
37.3. Wprowadzanie trokarów i laparoskopu 305
37.4. Laparoskopia diagnostyczna 305
37.5. Laparoskopia zabiegowa 306
38. Ostre chirurgiczne choroby jamy brzusznej („ostry brzuch”) 308
39. Choroby przełyku 311
39.1. Choroba refluksowa 311
39.2. Achalazja (kurcz wpustu) 312
39.3. Łagodne nowotwory przełyku 314
39.4. Rak przełyku 315
39.5. Zespół Mallory’ego–Weissa 317
39.6. Błony przełyku 319
39.7. Uchyłki przełyku 319
40. Przepukliny rozworu przełykowego 321
41. Choroby żołądka i dwunastnicy 323
41.1. Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy 323
41.2. Rak żołądka 329
41.3. Inne nowotwory żołądka 333
41.4. Polipy żołądka 334
42. Choroby wątroby 335
42.1. Naczyniak wątroby 335
42.2. Gruczolak wątroby 335
42.3. Rak wątrobowokomórkowy 336
42.4. Wtórne nowotwory złośliwe 337
42.5. Torbiele wątroby 339
42.6. Ropień wątroby 339
42.7. Piorunująca niewydolność wątroby 340
42.8. Przeszczepianie wątroby 340
43. Nadciśnienie wrotne 342
43.1. Zespół Budda–Chiariego 344
44. Choroby dróg żółciowych 346
44.1. Kamica żółciowa 346
44.2. Rak pęcherzyka żółciowego 356
44.3. Rak dróg żółciowych 357
44.4. Inne choroby dróg żółciowych 358
45. Choroby trzustki 359
45.1. Ostre zapalenie trzustki 359
45.2. Przewlekłe zapalenie trzustki 365
45.3. Torbiele trzustki 368
45.4. Rak trzustki 371
45.5. Rak brodawki większej dwunastnicy 374
46. Choroby jelita cienkiego 375
46.1. Choroba Leśniowskiego–Crohna 375
46.2. Uchyłek Meckla 378
46.3. Nowotwory jelita cienkiego 379
46.4. Zespół krótkiego jelita 379
47. Ostre zapalenie wyrostka robaczkowego 381
47.1. Zapalenie wyrostka robaczkowego u kobiet w ciąży 386
48. Choroby jelita grubego 387
48.1. Przygotowanie do operacji 387
48.2. Stomia (przetoka jelitowa/kałowa/odbarczająca, odbyt sztuczny) 387
48.3. Choroba Hirschsprunga 389
48.4. Uchyłki (uchyłkowatość) jelita grubego 390
48.5. Wrzodziejące zapalenie jelita grubego 393
48.6. Polipy jelita grubego 395
48.7. Rak jelita grubego 397
48.8. Rak odbytnicy 402
48.9. Dziedziczny rak jelita grubego – Maria M. Sąsiadek, Agnieszka Stembalska, Karolina Pesz 403
49. Choroby odbytnicy i odbytu 407
49.1. Guzki krwawnicze (guzy krwawnicze, żylaki odbytu, choroba hemoroidalna, hemoroidy) 407
49.2. Szczelina odbytu 409
49.3. Torbiel włosowa (torbiel pilonidalna, zatoka włosowa) 410
49.4. Ropień okołoodbytowy 410
49.5. Przetoka odbytu 411
49.6. Świąd odbytu 412
49.7. Nietrzymanie stolca 412
49.8. Wypadnięcie odbytnicy. Wypadnięcie odbytu 413
49.9. Kłykciny kończyste 413
49.10. Rak odbytu 413
50. Choroby śledziony 414
51. Przepukliny brzuszne 416
51.1. Przepuklina pachwinowa 418
51.2. Przepuklina udowa 422
51.3. Przepuklina pępkowa 423
51.4. Przepuklina kresy białej 424
51.5. Przepuklina pooperacyjna 424
51.6. Przepukliny rzadko występujące 425
51.7. Przepuklina uwięźnięta 425
52. Krwawienie do przewodu pokarmowego 429
52.1. Krwawienia do górnego odcinka przewodu pokarmowego 430
52.2. Krwawienia do dolnego odcinka przewodu pokarmowego 434
53. Niedrożność jelit 436
53.1. Niedrożność mechaniczna jelit 438
53.2. Niedrożność porażenna jelit 444
54. Zapalenie otrzewnej 446
54.1. Rozlane zapalenie otrzewnej 447
54.2. Ograniczone zapalenie otrzewnej 449
55. Zespół ciasnoty wewnątrzbrzusznej 452
Część IV. Chirurgia gruczołów wydzielania wewnętrznego
56. Choroby tarczycy 455
56.1. Hormony tarczycy 455
56.2. Wole obojętne 455
56.3. Wole nadczynne 457
56.4. Wole niedoczynne 461
56.5. Guz pęcherzykowy 462
56.6. Rak tarczycy 462
56.7. Zapalenia tarczycy 464
56.8. Zaburzenia rozwoju tarczycy. 465
56.9. Operacje tarczycy 465
57. Choroby gruczołów przytarczycznych 468
57.1. Hormon gruczołów przytarczycznych 468
57.2. Nadczynność gruczołów przytarczycznych 468
57.3. Niedoczynność gruczołów przytarczycznych 470
57.4. Rak gruczołów przytarczycznych 471
58. Guzy z komórek wewnątrzwydzielniczych trzustki 472
58.1. Wyspiak 472
58.2. Gastrinoma. 473
58.3. VIP-oma 473
58.4. Somatostatinoma 474
58.5. Glukagonoma 474
59. Choroby nadnerczy 475
59.1. Hormony nadnerczy 475
59.2. Choroba i zespół Cushinga 475
59.3. Zespół Conna (hiperaldosteronizm pierwotny) 477
59.4. Guz chromochłonny 477
59.5. Incydentaloma 478
60. Zespoły mnogiej gruczolakowatości wewnątrzwydzielniczej 479
61. Rakowiak 481
Część V. Chirurgia klatki piersiowej
62. Badanie podmiotowe i przedmiotowe 485
62.1. Badanie podmiotowe 485
62.2. Badanie przedmiotowe 486
62.3. Diagnostyka 486
63. Podstawowe zabiegi torakochirurgiczne 490
63.1. Nakłucie jamy opłucnej 490
63.2. Drenaż jamy opłucnej 492
63.3. Biopsja opłucnej 493
63.4. Mediastinoskopia 494
63.5. Mediastinoskopia przymostkowa 494
63.6. Wideotorakoskopia 494
63.7. Otwarcie klatki piersiowej. 495
64. Wrodzone wady klatki piersiowej 496
65. Choroby nowotworowe płuc 497
65.1. Rak płuca. Rak oskrzela 497
65.2. Nowotwory przerzutowe w płucach 500
66. Inne choroby klatki piersiowej 501
66.1. Ropień płuca 501
66.2. Rozstrzenie oskrzeli 501
66.3. Płyn w jamie opłucnej (puchlina płucna) 502
66.4. Ropniak jamy opłucnej 503
66.5. Samoistna (samorodna) odma opłucnowa 504
66.6. Operacyjne leczenie gruźlicy płuc 504
66.7. Rozedma płuc 505
66.8. Guzy śródpiersia 505
67. Choroby tchawicy 507
67.1. Zwężenia tchawicy 507
Część VI. Chirurgia serca i naczyń obwodowych
68. Kardiochirurgia 511
68.1. Ochrona serca w czasie operacji 511
Spis treści 19
68.2. Krążenie pozaustrojowe 512
68.3. Krążenie wspomagane 513
68.4. Diagnostyka przedoperacyjna 513
68.5. Choroba niedokrwienna serca 513
68.6. Nabyte wady zastawkowe 516
68.7. Protezy zastawkowe serca 520
68.8. Tętniak aorty piersiowej 521
68.9. Rozwarstwienia aorty piersiowej 524
68.10. Wady wrodzone serca 525
68.11. Tętniaki piersiowo-brzuszne 530
68.12. Przeszczepianie serca 532
69. Choroby tętnic 533
69.1. Miażdżyca 533
69.2. Tętniaki 550
69.3. Przetoka tętniczo-żylna 554
69.4. Naczyniaki 554
69.5. Choroba Buergera (zakrzepowo-zarostowe zapalenie naczyń) 555
69.6. Choroba Takayasu 556
69.7. Fenomen Raynauda 556
69.8. Zespół wylotu (górnego otworu) klatki piersiowej 557
69.9. Zespół stopy cukrzycowej 558
69.10. Ostre niedokrwienie kończyn 559
69.11. Zespół ponownego ukrwienia 559
69.12. Zator 559
70. Przezskórna chirurgia wewnątrznaczyniowa (radiologia interwencyjna) 563
70.1. Przygotowanie do zabiegu 563
70.2. Technika wkłucia do tętnicy 564
70.3. Postępowanie po zabiegu 564
70.4. Angioplastyka balonowa 565
70.5. Angioplastyka dynamiczna 566
70.6. Angioplastyka laserowa 567
70.7. Podprzydankowe udrożnienie tętnicy 567
70.8. Angioplastyka z zastosowaniem stentów 567
70.9. Zastosowanie stent-graftów w leczeniu tętniaków 568
70.10. Tromboliza celowana tętnic 569
70.11. Tromboliza celowana żył 570
70.12. Embolizacja naczyń 570
70.13. Usuwanie ciał obcych z naczyń 571
71. Choroby żył kończyn dolnych 572
71.1. Badanie podmiotowe i przedmiotowe 572
71.2. Diagnostyka 574
71.3. Zapalenie zakrzepowe żył powierzchownych 575
71.4. Zakrzepica żył głębokich (żylna choroba zakrzepowo-zatorowa) 577
71.5. Przewlekła choroba żylna 587
72. Zator tętnicy płucnej (zatorowość płucna) 595
73. Przewlekły obrzęk chłonny 599
Część VII. Niektóre wybrane zagadnienia chirurgii
74. Choroby piersi 603
74.1. Rak piersi 603
74.2. Niektóre nienowotworowe choroby piersi 612
75. Nowotwory skóry i tkanki podskórnej 615
75.1. Łagodne nowotwory skóry 615
75.2. Łagodne nowotwory tkanki podskórnej 616
75.3. Stany przednowotworowe skóry 617
75.4. Rak skóry 617
75.5. Czerniak złośliwy 618
76. Wybrane choroby ręki 620
76.1. Badanie ręki. 620
76.2. Palec trzaskający 620
76.3. Zespół kanału (cieśni) nadgarstka 620
76.4. Choroba (przykurcz) Dupuytrena 621
76.5. Choroba de Quervaina 621
76.6. Torbiel galaretowata 621
77. Chirurgiczne leczenie otyłości 622
77.1. Otyłość 622
77.2. Następstwa otyłości 622
77.3. Leczenie chirurgiczne 623
78. Podstawy chirurgii plastycznej 625
78.1. Chirurgia rekonstrukcyjna 625
78.2. Chirurgia estetyczna 629
79. Chirurgia wieku podeszłego 631
79.1. Postępowanie przedoperacyjne 631
79.2. Postępowanie śródoperacyjne 632
79.3. Postępowanie pooperacyjne 632
80. Rehabilitacja w chirurgii 633
Część VIII. Aneksy
Słownik niektórych pojęć
|
