Celem tej książki jest przedstawienie lekarzom wszystkich specjalności nowoczesnej diagnostyki i leczenia chorób układu oddechowego.

Okres, jaki minął od poprzedniego jej wydania, wiązał się z rozwojem wielu badań dotyczących chorób układu oddechowego.

Problemem tym zajmowali się wybitni specjaliści z całego świata, co zaowocowało nowym podejściem do ustalenia patogenezy i leczenia chorób płuc, a także wpłynęło na określenie ogólnych wytycznych postępowania, które są zamieszczone w poszczególnych rozdziałach tego opracowania.

Szczególną uwagę autorzy zwrócili na astmę oskrzelową, śródmiąższowe choroby płuc, zapalenia płuc szpitalne i pozaszpitalne oraz na nowotwory układu oddechowego.

Zrozumienie i przyswojenie omawianych w książce treści ułatwią opisy badań stosowanych w chorobach płuc i bogaty materiał ilustracyjny, przedstawiający przede wszystkim zdjęcia radiologiczne poszczególnych zmian chorobowych.

Rozdziały:

CZĘŚĆ OGÓLNA

Podstawy budowy i czynności układu oddechowego w zdrowiu i chorobie
1. Podstawy patomorfologii klinicznej układu oddechowego
Funkcje i podział układu oddechowego
Anatomia układu oddechowego
Budowa histologiczna układu oddechowego
Obraz patomorfologiczny zmian w płucach
• Zmiany histopatologiczne towarzyszące chorobom płuc
• Nadciśnienie płucne
• Choroby infekcyjne płuc
• Inne choroby płuc przebiegające z wytworzeniem ziarniniaków
• Choroby płuc przebiegające z rozlanym uszkodzeniem pęcherzyków płucnych
• Organizujące się zapalenie płuc (COP). Zapalenie oskrzelików z organizującym się zapaleniem płuc (BOOP)
• Choroby przebiegające z rozlanym włóknieniem śródmiąższowym
• Choroby przebiegające z obrazem śródmiąższowego złuszczającego zapalenia płuc
• Choroby przebiegające z zajęciem naczyń krwionośnych i tworzeniem ziarniniaków zapalnych
• Choroby o specyficznym obrazie mikroskopowym
• Choroby opłucnej
2. Podstawy fizjologii i patofizjologii układu oddechowego
Relacje wentylacja-przepływ krwi (V·A/Q)
Wymiana gazowa w płucach
• Hipowentylacja
• Niedopasowanie wentylacji do przepływu
• Ograniczenie dyfuzji
• Przeciek
• Mechanizmy i przyczyny hipoksemii
• Czynniki wpływające na PaO2
• Czynniki wpływające na PaCO2
Badania czynności wentylacyjnej płuc
• Spirometria i krzywa przepływ-objętość
• Metody pomiaru oporu oskrzelowego
• Pomiary objętości płucnych
• Podatność płuc i ciśnienie skoku sprężystego
• Dystrybucja wentylacji
• Metody pomiaru utlenowania krwi
• Pomiary zdolności dyfuzyjnej płuc
3. Mechanizmy obronne układu oddechowego i patogeneza stanu zapalnego
Mechanizmy obronne górnych dróg oddechowych i oskrzeli
• Komórki nabłonkowe dróg oddechowych
• Śluz oskrzelowy
• Kolonizacja dolnych dróg oddechowych
Mechanizmy obronne w pęcherzykach płucnych
• Makrofag płucny
Amplifikacja odpowiedzi zapalnej
Ustępowanie procesu zapalnego
Immunologiczne odczyny obronne
• Komórki dendrytyczne
• Aktywacja limfocytów B i tworzenie przeciwciał
• Rola poszczególnych mechanizmów obronnych w zwalczaniu różnych typów zakażeń
Skutki przedłużającego się lub nieprawidłowo przebiegającego stanu zapalnego

Objawy i diagnostyka chorób układu oddechowego
4. Rola badania podmiotowego i przedmiotowego w rozpoznawaniu chorób układu oddechowego
Wywiad
• Informacje o charakterze ogólnym
• Choroby przebyte i leczenie
• Wywiad rodzinny
• Dolegliwości o charakterze ogólnym
• Objawy ze strony układu oddechowego
Badanie przedmiotowe
• Badanie klatki piersiowej
5. Rola badania radiologicznego w rozpoznawaniu chorób układu oddechowego
Zmiany w obrazie radiologicznym
• Cień okrągły pojedynczy
• Cień okrągły z rozpadem lub przejaśnieniem przypominającym rozpad
• Cienie okrągłe mnogie
• Zmiany guzkowe i siateczkowo-linijne
• Niesymetryczne zagęszczenia nieodnoszące się do segmentów płucnych
• Jednolite zagęszczenia ograniczone do płatów, segmentów lub płuca
• Zwapnienia w płucach
• Poszerzenie wnęk płuc
• „Jasne płuco”
Radiografia wielokrotnego zrównania wiązki, czyli metoda Amber (advanced multiple beam equalisation radiography) i radiografia cyfrowa
Tomografia komputerowa
Pozytronowa emisyjna tomografia (positron emission tomography, PET)
Wirtualna bronchoskopia
Rezonans magnetyczny
Inne metody badań radiologicznych
Badanie ultradźwiękowe
Scyntygrafia perfuzyjna
Scyntygrafia wentylacyjna
6. Biopsje w rozpoznawaniu chorób układu oddechowego i śródpiersia
7. Inne metody w rozpoznawaniu chorób układu oddechowego
Płukanie oskrzelowo-pęcherzykowe
Indukowana plwocina
Badanie wydychanego powietrza

CHOROBY UKŁADU ODDECHOWEGO

Choroby obturacyjne i choroby oskrzeli
8. Przewlekła obturacyjna choroba płuc
Definicja
Występowanie
Etiologia
• Palenie tytoniu
• Zanieczyszczenia środowiska pracy i powietrza atmosferycznego
• Infekcje układu oddechowego w dzieciństwie i palenie bierne
• Nawracające infekcje oskrzelowo-płucne
• Uwarunkowania genetyczne
• Płeć
• Czynniki klimatyczne i środowiskowe
Patogeneza
• Sekwestracja leukocytów w naczyniowym łożysku płucnym
• Migracja granulocytów obojętnochłonnych
• Naruszenie równowagi proteazy/antyproteazy
• Stres oksydacyjny
Rozpoznawanie
• Wywiad
• Badanie przedmiotowe
Powikłania
• Niewydolność oddychania
• Serce płucne
Badania dodatkowe
• Prób a rozkurczowa
• Badanie gazów krwi tętniczej (arterializowanej naczyń włosowatych)
Badania radiologiczne
Badanie elektrokardiograficzne
Echokardiografia
Typy kliniczne choroby
Różnicowanie
• Astma
• Rozstrzenie oskrzeli
• Mukowiscydoza
Leczenie
• Zapobieganie postępowi choroby
• Leki rozszerzające oskrzela
• Glikokortykosteroidy
• Leczenie zaostrzeń choroby
• Wskazania do hospitalizacji
• Leczenie tlenem
• Leczenie niewydolności serca
• Upust krwi
• Nieinwazyjne wspomaganie wentylacji
• Domowe leczenie tlenem
Rehabilitacja
Chirurgiczne leczenie rozedmy
9. Astma oskrzelowa
Definicja
Występowanie
Patogeneza
Objawy
• Nadreaktywność oskrzeli
Rozpoznanie różnicowe
Leczenie
• Leki pobudzające receptory ß2
• Glikokortykosteroidy
• Leki przeciwleukotrienowe
• Metyloksantyny
• Leki cholinolityczne
Zasady leczenia astmy przewlekłej
Leczenie zaostrzeń astmy
• Leczenie wstępne zaostrzenia astmy w domu                                                                   
• Postępowanie w zaostrzeniu astmy w warunkach pomocy doraźnej lub oddziału szpitalnego
Astma aspirynowa
Astma zawodowa
Zapobieganie
10. Rozstrzenie oskrzeli
Definicja
Epidemiologia
Etiologia i patogeneza
Objawy
Rozpoznanie i rozpoznanie różnicowe
Leczenie
11. Choroby drobnych dróg oddechowych
Anatomia, patomorfologia i fizjopatologia drobnych dróg oddechowych
Klasyfikacja
Objawy
Rozpoznanie
Leczenie
Wybrane choroby drobnych dróg oddechowych
12. Wady wrodzone oskrzeli i tchawicy
Wrodzony brak i zwężenie tchawicy
Odmiany rozwojowe oskrzeli
Wrodzone torbiele płuc
• Torbiele pojedyncze
• Torbiele mnogie
Wrodzona rozedma płuc
Wrodzone rozstrzenie oskrzeli

Choroby śródmiąższowe
13. Idiopatyczne śródmiąższowe zapalenia płuc
Samoistne włóknienie płuc
• Wstęp i definicja
• Epidemiologia
• Patogeneza
• Obraz kliniczny
• Badania czynnościowe płuc
• Badania radiologiczne
• Płukanie oskrzelowo-pęcherzykowe
• Biopsja płuca i zmiany histologiczne
• Rozpoznanie i różnicowanie
• Leczenie
• Przebieg choroby i rokowanie
Niespecyficzne śródmiąższowe zapalenie płuc
Złuszczające śródmiąższowe zapalenie płuc
Choroba śródmiąższowa płuc związana z zapaleniem oskrzelików oddechowych
Ostre śródmiąższowe zapalenie płuc
Idiopatyczne organizujące się zapalenie płuc
14. Sarkoidoza
Definicja
Epidemiologia
Etiologia i patogeneza
Obraz kliniczny
• Sarkoidoza płuc i węzłów chłonnych
• Sarkoidoza narządu wzroku
• Sarkoidoza serca
• Sarkoidoza układu nerwowego
• Sarkoidoza skóry
• Sarkoidoza górnych dróg oddechowych
• Sarkoidoza węzłów chłonnych
• Sarkoidoza gruczołów ślinowych
• Sarkoidoza wątroby i śledziony
• Zmiany w nerkach
• Zmiany w mięśniach, kościach i stawach
Rozpoznanie
Przebieg i rokowanie
Leczenie
15. Układ oddechowy w przebiegu układowych chorób tkanki łącznej
Zmiany śródmiąższowe płuc
Inne zmiany w układzie oddechowym
Twardzina układowa
Toczeń rumieniowaty układowy
Reumatoidalne zapalenie stawów
Zespół Sjögrena
Zapalenie wielomięśniowe i zapalenie skórno-mięśniowe
Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa
Mieszana choroba tkanki łącznej
16. Eozynofilie płucne
Definicja
Patogeneza
Podział i charakterystyka eozynofilii płucnych
Eozynofilie o znanej etiologii
• Zakażenia pasożytnicze
• Alergiczna aspergiloza oskrzelowo-płucna
Eozynofilie o nieznanej etiologii
• Zespół Löfflera
• Przewlekłe kwasochłonne zapalenie płuc
• Ostre kwasochłonne zapalenie płuc
• Zespół hipereozynofilii
• Eozynofilowe zapalenie oskrzeli
17. Rzadkie śródmiąższowe choroby płuc
Histiocytoza z komórek Langerhansa
• Etiologia i patogeneza
• Objawy
• Rozpoznanie
• Rokowanie i leczenie
Limfangioleiomiomatoza
• Etiologia i patogeneza
• Objawy
• Rozpoznanie
• Rokowanie i leczenie
Proteinoza pęcherzykowa
• Etiologia i patogeneza
• Objawy
• Rozpoznanie
• Rokowanie i leczenie
Mikrolitiaza pęcherzykowa
• Etiologia i patogeneza
• Objawy
• Rozpoznanie
• Rokowanie i leczenie
Amyloidoza
• Objawy
• Rozpoznanie
• Rokowanie i leczenie
Rozlane krwawienie pęcherzykowe (RZK)
Zespół Goodpasture’a
• Objawy
• Rozpoznanie
• Rokowanie i leczenie
Samoistna hemosyderoza płuc
• Etiologia i patogeneza
• Objawy
• Rozpoznanie
• Rokowanie i leczenie
Zmiany płucne w przebiegu chorób monogenowych
Choroby naczyń płucnych
18. Nadciśnienie płucne
Definicja
Etiologia
Patogeneza
• Tętnicze nadciśnienie płucne
• Żylne nadciśnienie płucne
• Nadciśnienie płucne związane z chorobami układu oddechowego i (lub) hipoksją
• Zakrzepowo-zatorowe nadciśnienie płucne
Objawy
Rozpoznanie
Ocena ciężkości nadciśnienia płucnego
Leczenie
• Tętnicze nadciśnienie płucne
• Zakrzepowo-zatorowe nadciśnienie płucne
19. Zator tętnicy płucnej
Definicja
Występowanie
Etiologia
Patogeneza
Objawy
Rozpoznanie i różnicowanie
Leczenie
• Leczenie wspomagające
• Leczenie przeciwzakrzepowe
• Leczenie trombolityczne
Profilaktyka wtórna
Embolektomia tętnicy płucnej
Filtry żylne
Zapobieganie
20. Samoistne zapalenia naczyń płucnych
Klasyfikacja
Występowanie
Patogeneza
Objawy i rozpoznanie
Rokowanie i leczenie
Ziarniniakowatość Wegenera
• Objawy choroby
• Różnicowanie
• Rokowanie
• Leczenie
Zespół Churga-Strauss. Alergiczne zapalenie naczyń z ziarniniakowatością
• Objawy
• Rokowanie i leczenie
Mikroskopowe zapalenie naczyń
Zapalenie tętnic Takayasu
• Patomorfologia
• Obraz kliniczny
• Rozpoznanie
• Leczenie
Krioglobulinemia
• Patomorfologia
• Obraz kliniczny
• Leczenie
Choroba Behçeta
• Patomorfologia
• Obraz kliniczny
Zapalenie drobnych naczyń
Plamica Schönleina-Henocha
21. Zespół wątrobowo-płucny
Definicja
Etiologia
Częstość występowania
Patogeneza
Objawy
Rozpoznanie i różnicowanie
Rokowanie i leczenie
22. Wady wrodzone naczyń płuc
Wady wrodzone tętnicy płucnej
• Agenezja, aplazja i hipoplazja
Sekwestracja płuca
Przetoka tętniczo-żylna
Samoistne rozszerzenie pnia tętnicy płucnej
Nieprawidłowy przebieg lewej tętnicy płucnej
Częściowe nieprawidłowe ujście żył płucnych
Zwężenie żył płucnych
Przerwanie ciągłości żyły głównej dolnej
Płat żyły nieparzystej

Choroby opłucnej
23. Choroby opłucnej
Wstęp
Metody wykrywania płynu w jamie opłucnej
Badanie płynów opłucnowych
• Biopsja opłucnej
Etiologia wysiękowych zapaleń opłucnej
Nowotwory opłucnej
Zapalenie opłucnej wywołane przez czynniki zakaźne
Wysięki opłucnowe w przebiegu zatorowości płucnej
Wysięki opłucnowe w przebiegu chorób immunologicznych
Inne przyczyny wysięków w jamie opłucnej
Fibrothorax
Suche (włóknikowe) zapalenie opłucnej
Inne płyny w jamie opłucnej
Płyny przesiękowe w jamie opłucnej
Odma opłucnowa

Choroby śródpiersia
24. Choroby śródpiersia
Metody badania
• Tomografia komputerowa
• Rezonans magnetyczny
Guzy śródpiersia
• Objawy
• Podział
Torbiele śródpiersia
Guzy pochodzenia limfatycznego
Guzy grasicy
Tłuszczaki śródpiersia
Guzy tarczycy
Guzy pochodzenia łącznotkankowego
Guzy wywodzące się z układu nerwowego
Śródpiersiowa przepuklina oponowa
Tętniaki aorty
• Tętniak tętnicy ramienno-głowowej
Inne nieprawidłowości
Zapalenie śródpiersia
• Ostre zapalenie śródpiersia i ropień śródpiersia
• Przewlekłe zapalenie śródpiersia

Zewnątrzpochodne choroby układu oddechowego
25. Zawodowe choroby płuc
Zawodowe choroby płuc wywołane działaniem pyłu
• Działanie biologiczne pyłu przemysłowego
Pylice płuc
• Rozpoznanie pylic
• Pylica krzemowa
• Pylica górników kopalń węgla
• Zespół Caplana
• Pylica grafitowa
• Pylica spawaczy elektrycznych
• Pylica azbestowa
• Nowotwory wywołane działaniem azbestu
• Pylica talkowa
• Pylica aluminiowa
• Pylice niekolagenowe
Choroby płuc wywołane przez metale twarde
Choroby płuc wywołane działaniem włókien sztucznych
Beryloza
Astma oskrzelowa pochodzenia zawodowego
• Definicja
• Występowanie
• Etiologia
• Objawy
• Rozpoznawanie
• Leczenie i zapobieganie
Choroby układu oddechowego wywołane działaniem pyłów organicznych
Zespół toksyczny w wyniku narażenia na pyły organiczne
Byssinoza
• Definicja
• Występowanie
• Etiologia
• Patogeneza
• Objawy
• Zapobieganie
Przewlekłe zapalenie oskrzeli jako choroba zawodowa
Zawodowe nowotwory układu oddechowego
26. Alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych
Etiologia i patogeneza
Objawy
Rozpoznanie
Rokowanie i leczenie
Płuco rolnika
Płuco hodowców ptaków
27. Niepożądane reakcje polekowe w układzie oddechowym
Wstęp
Objawy ze strony dróg oddechowych
Śródmiąższowa choroba płuc
Zmiany opłucnowe
Zmiany w śródpiersiu
Zmiany naczyniowe
Zmiany dotyczące mięśni oddechowych
Toksyczność tlenu
Zespół popromiennego uszkodzenia płuc

Choroby infekcyjne
28. Zapalenie płuc
Występowanie
Patofizjologia
Objawy
• Pozaszpitalne zapalenie płuc
• Aspiracyjne zapalenie płuc
• Wewnątrzszpitalne zapalenia płuc
• Zapalenie płuc u chorych w immunosupresji
Rozpoznawanie
• Badanie radiologiczne
• Badanie mikrobiologiczne
• Badanie mikroskopowe i posiew plwociny
• Posiew krwi
• Wykrywanie antygenu
• Wykrywanie przeciwciał
• Metody genetyczne
• Diagnostyka inwazyjna
Rozpoznanie różnicowe
• Rak płuca
• Rak oskrzelikowo-pęcherzykowy
• Gruźlica
• Zatorowość płucna
• Sarkoidoza
• Chłoniak
• Organizujące się zapalenie płuc
• Krwawienie wewnątrzpęcherzykowe
• Lipoproteinoza pęcherzyków płucnych
• Eozynofilowe zapalenie płuc
• Ostre śródmiąższowe zapalenie płuc
• Zmiany polekowe w płucach
Leczenie
• Antybiotyki ß-laktamowe
• Makrolidy
• Fluorochinolony
• Aminoglikozydy
• Tetracykliny
• Klindamycyna
• Glikopeptydy
• Oksazolidynony
• Empiryczne leczenie zapaleń płuc
• Leczenie amb ulatoryjne pozaszpitalnych zapaleń płuc
• Pozaszpitalne zapalenie płuc - leczenie w szpitalu
• Leczenie aspiracyjnego zapalenia płuc
• Leczenie zapalenia płuc nabytego w szpitalu
• Leczenie empiryczne zapalenia płuc u chorych w immunosupresji
Zapalenia płuc według czynników przyczynowych
• Pneumokokowe zapalenie płuc
• Zapalenie płuc wywołane przez Moraxella (Branchamella) catarrhalis
• Zapalenie płuc wywołane przez Haemophilus influenzae
• Gronkowcowe zapalenie płuc
• Zapalenie płuc wywołane przez Pseudomonas aeruginosa
• Zapalenie płuc wywołane przez Klebsiella pneumoniae
• Promienica płuc
• Legionelowe zapalenie płuc
• Zapalenie płuc wywołane przez Mycoplasma pneumoniae
• Zapalenie płuc wywołane przez Chlamydia pneumoniae
• Grypowe zapalenie płuc
• Ciężki ostry zespół oddechowy - SARS (severe acute respiratory syndrome)
• Ropień płuca
Zapalenia płuc u chorych w immunosupresji
• Zapalenie płuc wywołane przez Pneumocystis carinii
• Zapalenie płuc wywołane przez Aspergillus
• Przewlekła martwicza aspergiloza płuc
• Grzybniak kropidlakowy
• Zapalenie płuc wywołane przez Candida (kandydiaza)
• Zapalenie płuc wywołane przez wirus cytomegalii
Zapobieganie zapaleniom płuc
• Zapobieganie wewnątrzszpitalnym zapaleniom płuc
29. Gruźlica
Definicja
Występowanie
Etiologia
Patogeneza
• Zakażenie
• Losy prątka w organizmie - rozwój zjawisk odporności
• Skutki zakażenia prątkiem
• Czynniki decydujące o rozwoju choroby po zakażeniu
Objawy
• Gruźlica układu oddechowego
• Gruźlica pozapłucna
• Gruźlica opłucnej
• Gruźlica węzłów chłonnych obwodowych
• Gruźlica układu moczowo-płciowego
• Gruźlica ośrodkowego układu nerwowego
• Gruźlica kości i stawów
• Gruźlica rozsiana
• Gruźlica narządów jamy brzusznej
• Gruźlica osierdzia
• Gruźlica krtani
Rozpoznanie
• Uwagi ogólne
• Rozpoznanie bakteriologiczne
• Rozpoznanie gruźlicy bez potwierdzenia bakteriologicznego
• Rola odczynu tuberkulinowego w ustalaniu rozpoznania
Leczenie
• Leki przeciwprątkowe
• Leczenie przeciwprątkowe
• Leczenie gruźlicy opornej na wiele leków
Zapobieganie
Organizacja walki z gruźlicą
30. Mikobakteriozy
Definicja
Występowanie
Etiologia
Patogeneza
Objawy
Rozpoznanie
Leczenie
Zapobieganie

Choroby nowotworowe układu oddechowego
31. Nowotwory płuc
Łagodne nowotwory płuc
• Brodawczak
• Gruczolak
• Odpryskowiak
• Chrzęstniak
• Mięśniak gładkokomórkowy
• Naczyniak
• Nerwiakowłókniak
• Tłuszczak
• Włókniak
Nowotwory złośliwe płuc
• Rak płuca
• Rak drobnokomórkowy
Inne złośliwe nowotwory płuc
• Mięsakorak płuca
• Rakowiaki oskrzela
• Raki z gruczołów typu ślinianki
• Mięsak płuca
• Międzybłoniak opłucnej
32. Chłoniaki złośliwe o dominującym umiejscowieniu w klatce piersiowej
Występowanie i etiologia
Patologia
Obraz kliniczny
Rozpoznanie
• Ocena stopnia zaawansowania
Leczenie
33. Przerzuty do płuc nowotworów o pierwotnym umiejscowieniu pozapłucnym
Nowotwory najczęściej dające przerzuty do płuc
Obraz kliniczny
Rozpoznawanie
Leczenie
34. Niewydolność oddychania
Definicja
Podział
Patogeneza
Mechanizmy zaburzeń wymiany gazowej
Rozpoznawanie
Badanie gazów krwi tętniczej
Próba wysiłkowa
Leczenie przewlekłej niewydolności oddychania w okresie stabilnym
Leczenie przewlekłej niewydolności oddychania w okresie zaostrzenia
Leczenie tlenem w szpitalu
Domowe leczenie tlenem
Nieinwazyjne wspomaganie wentylacji
35. Zaburzenia oddychania w czasie snu
Definicja
Występowanie
Etiologia
Fizjologia snu
• Oddychanie w czasie snu
Patogeneza
Następstwa bezdechów
Objawy
Badanie przedmiotowe
Powikłania
Rozpoznanie
Różnicowanie
Leczenie
Zapobieganie
36. Przeszczepianie płuca
Wstęp
Wskazania ogólne
• Współistniejące choroby
• Dobór dawców
• Przeszczepienie płuca u chorych na przewlekłą obturacyjną chorobę płuc
• Przeszczepienie płuca u chorych na mukowiscydozę
• Przeszczepienie płuca u chorych z włóknieniem płuc
• Przeszczepienie płuca u chorych na nadciśnienie płucne
Technika zabiegu chirurgicznego
• Przeszczepienie płuca
• Przeszczepienie serca i płuc
Leczenie immunosupresyjne po przeszczepieniu
Powikłania po przeszczepieniu płuc
• Zespół po reperfuzji (poperfuzyjna niewydolność przeszczepu)
• Zaburzenia drożności dróg oddechowych
• Odrzucanie przeszczepu
Zakażenia u chorego po przeszczepieniu płuca
Choroby nowotworowe u chorych po przeszczepieniu płuca
Rokowanie
37. Metody odzwyczajania od palenia papierosów
Rozpoznanie uzależnienia od nikotyny
Leczenie
Farmakoterapia
• Nikotynowa terapia zastępcza
• Leki przeciwdepresyjne
• Minimalna interwencja
Ważniejsze skróty używane w książce