Nowatorski, brawurowy, niekonwencjonalny esej historyczny poruszający problem definicji i charakterystyki cywilizacji. Na szczególną uwagę zasługuje podjęcie przez autora próby nakreślenia własnej wizji dziejów cywilizacji końca XX wieku i początku ery globalizacji. Niepozbawiona humoru, napisana z pasją lektura stanowi panoramę różnorodnych cywilizacji w dużym przekroju czasowym. Liczne skojarzenia literackie i erudycyjne odniesienia do dziejów kultur różnych społeczności, a także nawiązania do słynnych dzieł wielkich teoretyków czynią z niej dzieło tak wybitne, liczące się w dorobku nauk humanistycznych, jak i prowokujące w stawianiu odważnych i kontrowersyjnych tez.

Rozdziały:

Część I Ziemia jałowa Pustynia, tundra, lód

Rozdział 1. Czapy lodowe. Lądolód i tundra jako ludzki habitat       39
Zlodowacenia w Europie – Północna Skandynawia – Tundra azjatycka – Arktyczne obszary Ameryki – Grenlandia
Za wrotami Goga: dzika Północ                                      39
W pogoni za lodem                                                 42
Władcy renów                                                   43
Respekt przed naturą: rzecz o foczych pęcherzach                        47
Cywilizacja w odwrocie, czyli 1:0 dla Skraelingów                         50

Rozdział 2. Śmierć ziemi. Adaptacja i kontradaptacja na piaszczystych pustyniach                                      
Południowy Zachód USA – Północne Peru – Sahara – Gobi – Kalahari
Hohokam czyli jak zbudować cywilizację na pustyni                         53
Jeziora robaków: granice cywilizacji na Saharze                            59
Niebezpieczne ziemie, zdeptane szlaki                                 62
Duchy Śliskich Wzgórz: Buszmeni i cywilizacja                            66

Część II Źdźbła traw Nieuprawne stepy

Rozdział 3. Podmuchy wiatru. Preria i trawiasta sawanna             73
Wielkie równiny – sawanna afrykańska – Sahel
Krnąbrna murawa                                                73
Księgarnia PWN: Felipe Fernandez-Armesto - Cywilizacje
Architekci sawanny                                                 78
Imperialiści Sahelu                                                 82

Rozdział 4. Autostrada cywilizacji                               89
Step Eurazji
Bezdroża Goga                                                    89
Konfucjanista kontempluje wiatr                                     92
Narodziny mongolskiego imperium                                     94
Mosty nad kontynentem                                             99

Część III W deszczu Lasy tropikalne i polodowcowe

Rozdział 5. Dzikie ostępy. Lasy polodowcowe strefy umiarkowanej      105
Wyręby lasów – Dolina Missisipi – północnoamerykańskie lasy
strefy umiarkowanej – Europa
Groza drzew, czyli jak pozbyć się lasu                                  105
Wielka woda: wczesne cywilizacje nad Missisipi                            112
Długi Dom z wiązu i cywilizacja na granicy borów                        114
Z lasu do miasta na flisaczej tratwie                                    118
Drzewa w odwrocie: czasy katedr                                     119

Rozdział 6. Jądra ciemności. Tropikalne niziny                      125
Wyspa Frederika Hendrika (Yos Sudarso) – ojczyzna Olmeków –
Amazonia – nizinne ziemie Majów – doliny Khmerów – miasto Benin
Uprawne bagna czyli jak zamieszkać w piekle                           125
„Piękna, straszna Amazonia”                                        130
Kamienny język Majów                                              134
Kochankowie węża: cywilizacja Khmerów nad Mekongiem                  138
Miasto Śmierci                                                    142

Część IV Lśniące błota Gleby aluwialne w wysychających klimatach

Rozdział 7. Odludne, równe piaski. Nietypowe przypadki na Bliskim Wschodzie                                         
Równina zalewowa Çarºamby – Dolina Jordanu – Sumer i Egipt
Podatna gleba i pionierzy agrotechniki                                  147
Ogród Pana                                                       153
Wielkie doliny rzeczne: odwrót od dyfuzjonizmu                         155
Nad rzekami Babilonu                                              158
Dar Nilu                                                       162
Rozdział 8. Listy na ziarnkach ryżu. Indie i Chiny wyrastają z kołysek 170
Doliny Indusu, Huang He i Jangcy
Pieczęcie odciśnięte w piasku: zaginione miasta Indusu                      170
Proso, ryż i dwie rzeki: narodziny Chin                                  177
Paszport dla cywilizacji Szang                                        182
Feniks Wschodu                                                   185
Ekspansja bez mutacji: chiński „Grossraum”                            187

Część V Zwierciadła niebios Cywilizacja wspina się na wyżyny

Rozdział 9. Ogrody w chmurach. Górskie cywilizacje Nowego Świata    191
Mezoameryka i Andy
Wysokość a izolacja. Cechy cywilizacji górskich                            191
Peru: droga do Tiahuanaco                                           196
Płaskowyż bogów: poprzednicy Azteków                                 197
Odmienne światy                                                 199
Zemsta hołdowników czyli jak upadają imperia                            203
Rozdział 10. Wspinaczka do raju. Górskie cywilizacje Starego Świata    206
Nowa Gwinea – Zimbabwe – Etiopia – Iran – Tybet
Ostatnie Eldorado                                                206
Afrykańskie dylematy                                              209
Góry Rasselasa                                                    211
Na skrzyżowaniu azjatyckich szlaków                                  217
Widok z balkonu świata                                              219

Część VI Obrzeża wód Cywilizacje ukształtowane przez morze

Rozdział 11. Działki bogów. Cywilizacje małych wysp                229
„Morza południowe” – Hawaje i Wyspa Wielkanocna – Aleuty – Malediwy – Malta – Kreta minojska – Wenecja Poplątane szlaki Polinezji                                          
Przetrwać izolację: Hawaje i Wyspa Wielkanocna                         235
Gniazdo wiatrów: Aleuty                                           238
Porty tranzytowe: z Malediwów na Maltę                               240
Zagłada rajskiej wyspy                                             242
Córka laguny                                                    244

Rozdział 12. Widok z brzegu. Charakter pomorskich cywilizacji       248
„Orang Laut” – Fenicja i Skandynawia – Niderlandy
Lud Morza czyli życie na falach                                        248
Skrawki brzegu: Fenicja i Skandynawia                                  250
Pobrzeże Atlantyku                                                 256
Niespełnione ambicje                                              257
Bilans wody i błota, czyli cywilizacja płycizn                               262
Zejście z plaży: identyfikacja nadmorskich cywilizacji                      265

Rozdział 13. W pościgu za monsunem. Morskie cywilizacje Azji       268
Japonia – wybrzeża Arabii – Azja Południowo-Wschodnia –
Koromandel i Gudźarat – Fucien
Jeźdźcy Boskiego Wiatru                                           268
Monsunowe karawany: Arabowie i ich morze                            272
Pierścień Węża: wody Azji południowo-wschodniej                         275
Indie: morza mleka i masła                                           279
Chińskie okno na świat                                              284

Rozdział 14. Śladami Ulissesa. Wybrzeża greckie i rzymskie          288
Beocja – kolonie greckie – Ateny – Morze Egejskie i Jońskie – Rzym
– imperium rzymskie – kolejne Odrodzenia
Pług i ster, czyli rozmowa z Hezjodem                                 288
W pogoni za Galateą: Grecja wyrusza na morze                           290
Przegrana Posejdona: Ateny                                          293
Wycieczka do pięciu cudów Hellady                                    295
Wokół Morza Środkowego                                           303
Klasyczne dziedzictwo                                             307

Część VII Poprzez fale Udomowienie oceanów

Rozdział 15. Przedostatnie środowisko. Pojawienie się cywilizacji oceanicznych                                                
Z Oceanu Indyjskiego na Atlantyk – i vice versa
Morze islamu                                                    315
Najstarszy ocean                                                 317
Świat Vasco da Gamy                                              324
Do Indii i z powrotem                                             330

Rozdział 16. Odzyskana Atlantyda. Powstanie cywilizacji atlantyckiej    334
Przekazy kulturowe z Europy do Ameryki i z powrotem
„Europeizacja” Atlantyku                                           334
Technologiczna mielizna                                           341
Moc kultury                                                      343
Odpowiednia pora                                                 345
Faza kolonialna: cywilizacja atlantycka w czerni i bieli                     346
Świat niewolników                                                351

Rozdział 17. Atlantyk i co dalej? Supremacja atlantycka a perspektywa globalna                                         
Z Atlantyku na Pacyfik – z Pacyfiku na świat
Kryzysy i odnowy cywilizacji atlantyckiej                                 359
Granice i ograniczenia Zachodu                                       367
Zemsta natury                                                   374
Zagrożenia zagrożeń                                              378
Ostatni ocean                                                    381