Życie toczy się często wbrew teoriom. Przewidywania Ellen Key, że wraz z wybiciem godziny dwunastej, w noc sylwestrową roku pańskiego 1899, rozpocznie się „stulecie dziecka” okazały się mrzonką. Jeszcze nigdy dziecięctwo nie zostało w tak brutalny sposób skonfrontowane ze światem dorosłych jak w wieku XX. Już w roku 1928 Iza Moszczeńska, odnosząc się do sytuacji jaka stała się udziałem dzieci w okresie I wojny światowej, nazwała ją „ piekłem dziecięcych cierpień” Autorka nie mogła przewidzieć, że nie minie 11 lat od napisania tych słów, a piekielne czeluście otworzą się na nowo. Hekatomba deportacji, łagrów i pieców krematoryjnych stanie się udziałem, dzieci, młodzieży i dorosłych. Nie mogła się również spodziewać, że wskutek politycznych rozstrzygnięć, dzieci polskie niemal do końca wieku będą zmuszone wzrastać w warunkach komunistycznej (nie)rzeczywistości. 

Kolejny tom z cyklu „Szkołą-Państwo-Społeczeństwo” jest próbą opisania dziecięctwa naznaczonego wojną i zagubionego w meandrach ideologicznych frazesów. Pytanie na ile wzrastanie w takich warunkach przyczyniało się do wzrastania w anomiczne społeczeństwo pozostanie zapewne nierozstrzygnięte, wierzę jednak, że teksty zebrane w niniejszym opracowaniu pomogą czytelnikowi w zbudowaniu własnego obrazu walki o duchowe przetrwanie w zagrażającym świecie. Emil Durkheim przyrównywał rzeczywistość społeczną do dżungli, aby w niej przetrwać trzeba najpierw poznać i zaakceptować jej surowe prawa. Dopiero rozumiejąc zagrożenia możemy bezpiecznie poruszać się w niebezpiecznym otoczeniu. Ufam, że niniejszy tom będzie stanowił swoisty przewodnik po dżungli świata, który pozornie przeminął.