Często pytamy:
• Czy życiodajny tlen może być także szkodliwy?
• Czy wiąże się to z powstawaniem wolnych rodników?
• Czy długość naszego życia zależy od tego, ile wolnych rodników powstaje w komórkach naszego organizmu?
• Czy nadmiar wolnych rodników prowadzi do powstawania nowotworów?
• Ile wolnych rodników wdychamy w jednym hauście dymu z papierosa?
• Jak możemy zapobiegać efektom starzenia się?
• Dlaczego warto pić czerwone wino i zieloną herbatę?
• Czy czekolada zawiera przeciwutleniacze?
• Czy wolne rodniki bywają pożyteczne?
• Czy gotowość mężczyzny do aktu miłosnego zależy od wolnorodnikowego pośrednika?
• Czy organizm kobiety lepiej broni się przed wolnymi rodnikami?
Odpowiedzi na te i inne pytania znajdziemy w tej książce.
Podręcznik stanowi syntezę najnowszej wiedzy o roli tlenu w organizmach żywych. Nie bez racji tlen nazywamy życiodajnym pierwiastkiem, w istotny, bowiem sposób uczestniczy on w powstaniu, ewolucji i trwaniu życia na Ziemi.
Stosunkowo niedawno odkryto, że pierwiastek ten ma także swoją drugą twarz – w procesach przemiany materii, w każdej komórce oraz w jej otoczeniu powstają reaktywne formy tlenu (RFT), które mogą uszkadzać DNA i inne składniki komórek. Skutki tych zjawisk przedstawiono w niniejszej pracy.
Pierwsza część książki przedstawia powstawanie i właściwości reaktywnych form tlenu oraz przebieg i skutki ich reakcji ze składnikami komórek.
Druga część zapoznaje z komórkowymi mechanizmami obrony – enzymami, innymi białkami obronnymi i niskocząsteczkowymi antyoksydantami.
Część trzecia zajmuje się skutkami reakcji reaktywnych form tlenu na poziomie komórki i organizmu, przedstawiając różne procesy, o których przebiegu decydują metabolity tlenu.
Część czwarta adresowana jest do osób, które zaczynają czy chcą rozpocząć badania związane z zagadnieniami reaktywnych form tlenu, i jest zbiorem metod najczęściej stosowanych w tym zakresie w typowych pracowniach biochemicznych bez specjalnego wyposażenia aparaturowego.
Podręcznik napisany lekko, przystępnie, często żartobliwie, ale z zachowaniem rygorów ścisłości naukowej, zawiera odnośniki do najnowszych prac oryginalnych i przeglądowych, a także "książkę kucharską" dla początkujących badaczy. Ze względu na mnogość ukazujących się, co roku publikacji naukowych dotyczących reaktywnych form tlenu, nie może sobie rościć prawa do kompletności przedstawienia problemu, niemniej jednak może być wprowadzeniem ułatwiającym lekturę prac bardziej specjalistycznych.
Pozycja przeznaczona jest dla studentów, naukowców i praktyków w dziedzinach: chemii, biochemii, biologii, medycyny, farmacji, toksykologii, parazytologii oraz ekologii, a także dla każdego, kto w pracy zawodowej styka się z wolnymi rodnikami.
Rozdziały:
Część 1: Strategia ataku 15
1.1. Tlen: pierwiastek życia i śmierci 15
1.2. Co to są reaktywne formy tlenu? 19
1.3. Właściwości reaktywnych form tlenu 30
1.4. Jak powstają reaktywne formy tlenu? 58
1.5. Biologiczne znaczenie reakcji RFT 84
1.6. Niebezpieczne jony metali 91
1.8. Tlen a promieniowanie jonizujące 120
1.9. Jak się to robi? Najczęściej stosowane metody wykrywania reaktywnych form tlenu i wywoływanych przez nie uszkodzeń 120
Część 2: Mechanizmy obrony 144
2.1. Ochrona osobista komórek: mechanizmy obrony przed reaktywnymi formami tlenu 144
2.2. Białka chroniące przed reaktywnymi formami tlenu 145
2.3. Mali obrońcy 179
2.4. Powrót anionorodnika ponadtlenkowego. Zlew wolnorodnikowy 203
2.5. Askorbinianowy zlew wolnorodnikowy 204
2.6. Co chroni płyny pozakomórkowe przed reaktywnymi formami tlenu? 205
2.7. Całkowita zdolność antyoksydacyjna 208
2.8. Czarna teczka na Antyoksydanty (podsłuchane w Urzędzie Ochrony Komórki) 215
2.9. Trzecia linia obrony 218
2.10. Jak to się robi? Oznaczanie aktywności głównych enzymów chroniących przed reaktywnymi formami tlenu 222
Część 3: Obrazki z pola bitwy 227
3.1. Koncepcja stresu oksydacyjnego 227
3.2. Metaboliczne efekty stresu oksydacyjnego 228
3.3. Mutagenne działanie reaktywnych form tlenu 231
3.4. Adaptacje komórek 232
3.5. Reaktywne formy tlenu jako obrońcy organizmu 234
3.6. Inne komórki również uwalniają reaktywne formy tlenu 242
3.7. Medycyna pisana na nowo 242
3.8. Fizjologiczny stres oksydacyjny 278
3.9. Reaktywne formy tlenu a starzenie się 282
3.10. Reaktywne formy tlenu jako agenci szkodliwych czynników środowiskowych 288
3.11. Ludzie przeciwko sobie — za pośrednictwem reaktywnych form tlenu 293
3.12. Reaktywne formy tlenu a rośliny 298
3.13. Pochwała równowagi 301
3.14. Szukamy okoliczności łagodzących: w jaki jeszcze sposób reaktywne formy tlenu mogą być pożyteczne? 304
3.15. Reaktywne formy tlenu indukują biosyntezę białek 309
3.16. Reaktywne formy tlenu jako mediatory i regulatory metabolizmu 315
3.17. Czy powinniśmy jeść więcej antyoksydantów? 337
3.18. Smutne dziedzictwo 339
3.19. Czego możemy oczekiwać? 342
Część 4: Książka kucharska dla początkujących badaczy reaktywnych form tlenu 343
4.1. Detekcja anionorodnika ponadtlenkowego 343
4.2. Detekcja nadtlenku wodoru 346
4.3. Detekcja rodnika hydroksylowego 349
4.4. Kompetycyjne wyznaczanie stałych szybkości reakcji rodnika hydroksylowego na podstawie hamowania degradacji deoksyrybozy 353
4.5. Detekcja słabo związanych jonów metali 354
4.6. Badanie peroksydacji lipidów 358
4.7. Badanie uszkodzeń białek przez reaktywne formy tlenu 364
4.8. Oznaczanie aktywności dysmutazy ponadtlenkowej 368
4.9. Oznaczanie aktywności katalazy 376
4.10. Oznaczanie aktywności peroksydazy glutationowej 376
4.11. Oznaczanie aktywności transferazy glutationowej 378
4.12. Barwienie żeli na aktywność dysmutazy ponadtlenkowej i katalazy po rozdziale elektroforetycznym 379
4.13. Oznaczanie stężenia glutationu 382
4.14. Oznaczanie stężenia askorbinianu 387
4.15. Oznaczanie całkowitej zdolności antyoksydacyjnej płynów biogennych 389
|
