Monografia jest pierwszym na polskim rynku wydawniczym, całościowym opracowaniem problematyki działania sądu z urzędu w zakresie ustalania podstawy faktycznej wyroku w procesie cywilnym, po zmianach jakie dokonały się w systemie polskiego prawa procesowego w latach 1990-2005.

Dzięki zdefiniowaniu pojęcia czynności podejmowanych z urzędu, Autor porusza i szczegółowo analizuje takie kwestie jak: znaczenie i wpływ naczelnych zasad procesowych na działanie sądu z urzędu, rola przytoczeń faktycznych stron dla wyznaczenia granic działania sądu z urzędu, aktywność sądu w fazie przygotowawczej rozprawy, informacyjne przesłuchanie stron, aktywność informacyjna sądu - aż po takie zagadnienia jak fakty powszechnie znane i znane sądowi urzędowo oraz domniemania prawne.

Szczególne miejsce w pracy Autor poświęcił aktywności sądu w ramach postępowania dowodowego. Punkt odniesienia dla uwag zawartych w pracy stanowią poglądy doktryny i regulacje innych państw europejskich. Nie ograniczono się przy tym tylko do prezentacji obecnie obowiązującej regulacji, ale dokonano jej oceny oraz zaproponowano konkretne rozwiązania podejmowanych kwestii de lege ferenda.

Rozdziały:

Wykaz skrótów

Wprowadzenie

Rozdział I.Działanie sądu z urzędu w procesie cywilnym - analiza pojęcia

1. Sąd jako podmiot postępowania cywilnego
2. Charakter prawny czynności procesowych sądu
2.1. Pojęcie czynności procesowych oraz ich rodzaje
2.2. Czynności procesowe sądu
3. Czynności procesowe sądu podejmowane z urzędu oraz podejmowane na wniosek
4. Charakterystyka czynności procesowych sądu podejmowanych z urzędu

Rozdział II.Działanie sądu z urzędu w świetle naczelnych zasad procesowych

1. Zagadnienia wstępne
2. Zasada dyspozycyjności (rozporządzalności)
3. Zasada kontradyktoryjności
4. Zasada równouprawnienia stron
5. Zasada kierownictwa sędziowskiego

Rozdział III.Działanie sądu z urzędu przy ustalaniu podstawy faktycznej rozstrzygnięcia - analiza prawnoporównawcza (wybrane przykłady)

1. Prawo francuskie
2. Prawo niemieckie
3. Prawo austriackie
4. Prawo szwajcarskie
5. Prawo włoskie
6. Prawo belgijskie
7. Prawo angielskie
8. Podsumowanie analizy prawnoporównawczej

Rozdział IV.Działanie sądu z urzędu w zakresie zbierania materiału faktycznego

1. Zagadnienia wstępne. Podstawa faktyczna rozstrzygnięcia, pojęcie faktu
2. Rola stron i sądu w zakresie dostarczania materiału faktycznego
2.1. Przytoczenia faktyczne stron
2.1.1. Pojęcie, rola i wykładnia przytoczeń faktycznych stron w procesie cywilnym
2.1.2. Przyznanie i zaprzeczenie
2.1.2.1. Przyznanie
2.1.2.2. Zaprzeczenie
2.2. Znaczenie ciężarów procesowych w zakresie przytoczeń faktycznych
2.3. Obowiązek prawdomówności w procesie cywilnym
2.4. Działanie sądu z urzędu w sferze zbierania materiału faktycznego sprawy a podstawa powództwa
3. Działanie sądu z urzędu w zakresie przytoczeń faktycznych stron w przygotowawczej fazie postępowania
4. Działanie sądu z urzędu w stosunku do przytoczeń faktycznych stron na rozprawie
4.1. Aktywność informacyjna sądu w zakresie gromadzenia materiału faktycznego i dowodowego przez strony
4.2. Informacyjne przesłuchanie stron
5. Fakty uwzględniane przez sąd z urzędu przy ustalaniu podstawy faktycznej rozstrzygnięcia
str. 251
5.1. Fakty wprowadzane przez sąd z urzędu do podstawy faktycznej rozstrzygnięcia
5.1.1. Fakty powszechnie znane i fakty znane sądowi urzędowo
5.1.2. Fakty wynikające z akt sprawy
5.2. Fakty ustalane przez sąd z urzędu
5.2.1. Fakty niezaprzeczone
5.2.2. Domniemania faktyczne i prawne

Rozdział V.Działanie sądu z urzędu w postępowaniu dowodowym

1. Zagadnienia wstępne
2. Przedstawianie dowodów w procesie cywilnym
2.1. Rola stron i sądu w przedstawianiu dowodów
2.2. Ciężar dowodu a działanie sądu z urzędu
3. Inicjatywa dowodowa sądu
3.1. Dopuszczenie dowodu z urzędu jako dyskrecjonalna czynność procesowa sądu
3.2. Przesłanki inicjatywy dowodowej sądu
3.2.1. Przesłanki przedmiotowe
3.2.2. Przesłanki podmiotowe
3.2.3. Przesłanki negatywne
3.3. Dopuszczenie dowodu z urzędu jako uchybienie procesowe sądu
3.4. Kwestie szczegółowe związane z inicjatywą dowodową sądu
3.4.1. Dopuszczenie dowodu z urzędu a prekluzja dowodowa
3.4.2. Inicjatywa dowodowa sądu w postępowaniu apelacyjnym
3.4.3. Dowód z urzędu a domniemania prawne
3.4.3.1. Związanie sądu domniemaniem prawnym
3.4.3.2. Dopuszczalność dowodu z urzędu przeciwko domniemaniom prawnym