Zmienione i rozszerzone wydanie znanego podręcznika kompleksowo ujmuje problematykę ekologii krajobrazu.

W poszczególnych częściach opracowania autorzy omówili:
• miejsce ekologii krajobrazu w systemie nauk i jej relacje z dyscyplinami pokrewnymi,
• podstawy teoretyczne dyscypliny,
• zasady wyróżniania i klasyfikacji przestrzennych jednostek przyrodniczych,
• struktury i funkcjonowanie systemów przyrodniczych.

Ponadto przedstawili metody badań, zwracając szczególną uwagę na modelowanie, sposoby prezentacji kartograficznej oraz klasyfikację i ocenę jednostek krajobrazowych. Coraz większe zmiany środowiska przyrodniczego wynikające z działalności gospodarczej człowieka stawiają przed ekologią krajobrazu wiele zadań praktycznych, szczególnie w odniesieniu do planowania przestrzennego, kształtowania, ochrony i monitoringu systemów krajobrazowych, a także wdrażania zasad rozwoju zrównoważonego. Publikacja zawiera omówienie możliwości zastosowania metod ekologiczno-krajobrazowych w praktyce i przykłady odpowiednich działań.

Podręcznik przeznaczony jest dla studentów różnych kierunków traktujących środowisko przyrodnicze w kategoriach systemowych, przede wszystkim w ramach studiów z zakresu geografii, biologii, ochrony środowiska, architektury krajobrazu i gospodarki przestrzennej, a także studiów interdyscyplinarnych i międzywydziałowych. Publikacja będzie przydatna również pracownikom naukowych oraz praktykom zajmującym się wspomnianymi zagadnieniami.

Spis treści:

I WIADOMOśCI WSTĘPNE

1. Koncepcja krajobrazu               13
1.1. Rozwój koncepcji krajobrazu             13
1.2. Współczesne definicje krajobrazu            18
2. Przedmiot badań i zakres ekologii krajobrazu       22

2.1. Definicja ekologii krajobrazu             22
2.2. Miejsce ekologii krajobrazu w systemie nauk         27
2.3. Rozwój ekologii krajobrazu              29
2.4. Podstawowe publikacje i czasopisma poświęcone ekologii krajobrazu   31
2.5. Międzynarodowa Asocjacja Ekologii Krajobrazu i Polska Asocjacja Ekologii Krajobrazu                34

II STRUKTURA I DYNAMIKA KRAJOBRAZU

3. Chorostruktura systemów przyrodniczych        41
3.1. Założenia ogólne                41
3.2. Struktura wertykalna               42
3.3. Struktura horyzontalna               47
3.4. Główne modele struktury przestrzennej krajobrazu        52
3.4.1. Uwagi ogólne               52
3.4.2. Model mozaikowy              54
3.4.3. Model wysp na oceanie (biogeograficzny)        54
3.4.4. Model płatów i korytarzy            57
3.4.5. Model punktowy               66
3.4.6. Model izoliniowy              66
3.4.7. Model gradientowy i grawitacyjny          68
3.4.8. Powiązania między modelami           70
3.5. Różnorodność biologiczna w krajobrazie          71
3.5.1. Pojęcie różnorodności biologicznej          71
3.5.2. Czynniki wpływające na różnorodność gatunkową w skali globalnej, regionalnej i lokalnej
3.5.3. Poziomy różnorodności biologicznej w krajobrazie      78
3.5.4. Wybrane przykłady miar różnorodności biologicznej     81
3.6. Georóżnorodność krajobrazu             86

4. Chronostruktura systemów przyrodniczych        90
4.1. Podstawy funkcjonowania krajobrazu           90
4.2. Przepływy i krążenie materii             94
4.3. Przepływy energii                96
4.3.1. Pojęcia podstawowe              96
4.3.2. Główne kierunki badań            98
4.3.3. Termodynamiczne konsekwencje przepływów energii     101
4.3.4. Przepływy energii i rozwój zrównoważony krajobrazu     105
4.4. Stabilność krajobrazu               105
4.4.1. Definicja stabilności              105
4.4.2. Czynniki wpływające na stabilność krajobrazu       109
4.4.3. Wybrane miary i oceny stabilności          111
4.5. Ewolucja krajobrazu               118
4.5.1. Założenia ogólne               118
4.5.2. Zmiany długookresowe            120
4.5.3. Zmiany krótkookresowe – sukcesja i procesy zbliżone     130
4.6. Antropogeniczne zmiany krajobrazu           139
4.6.1. Rodzaje oddziaływań antropogenicznych i poziomy reakcji układów przyrodniczych
4.6.2. Wybrane przykłady zmian pod wpływem oddziaływań antropogenicznych 145
4.6.3. Klasyfikacje układów antropogenicznych i metody określania poziomu synantropizacji
4.6.4. Zdrowie i integralność ekosystemów oraz krajobrazów jako oceny stopnia przekształcenia
4.7. Krajobraz kulturowy               170

5. Fizjonomia systemów przyrodniczych          178
5.1. Percepcja krajobrazu               178
5.1.1. Teoria „Gestalt”               178
5.1.2. Inne koncepcje percepcji krajobrazu          179
5.1.3. Krajobraz multisensoryczny            180
5.2. Atrakcyjność widokowa i walory estetyczne         187

III METODY BADAŃ KRAJOBRAZU

6. Metodologiczne podstawy badań krajobrazu        199
6.1. Holistyczna koncepcja przyrody            199
6.2. Krajobraz jako system               203
6.2.1. Pojęcie systemu i jego części składowe         203
6.2.2. Regulacja w systemie              205
6.2.3. Właściwości systemu krajobrazowego         207
6.3. Informacja w krajobrazie              210
6.3.1. Pojęcie informacji              210
6.3.2. Miary informacji i ich zastosowanie          211
6.4. Ciągłość i nieciągłość przestrzenna            214
6.4.1. Koncepcje podstawowe            214
6.4.2. Granice, ekotony i bariery            216

7. Wkład różnych dyscyplin do badań ekologiczno-krajobrazowych. 221
7.1. Krajobraz w ujęciu geografii fizycznej           221
7.2. Krajobraz w ujęciu geochemii krajobrazu          226
7.3. Krajobraz w ujęciu geobotanicznym            232
7.4. Krajobraz w ujęciu ekologii zwierząt           233
7.5. Krajobraz w ujęciu architektury             235
7.6. Krajobraz w ujęciu historyczno-kulturowym         237
7.7. Podsumowanie                 237

8. Terenowe badania krajobrazowe            239
8.1. Etapy badań terenowych              239
8.2. Badania struktury i funkcjonowania układów przyrodniczych    240
8.3. Mapy krajobrazowe                247
8.4. Mapa roślinności potencjalnej jako mapa krajobrazowa       254

9. Bazy danych o krajobrazie i ich wykorzystanie      258
9.1. Wykorzystanie systemów informacji geograficznej        258
9.2. Obrazy lotnicze i satelitarne jako źródło informacji o strukturze krajobrazu 261
9.3. Metryki krajobrazowe              262
9.3.1. Przegląd metryk krajobrazowych           262
9.3.2. Przegląd zastosowań metryk krajobrazowych       269
9.4. Modelowanie krajobrazu              272
9.4.1. Uwagi ogólne               272
9.4.2. Model neutralny               273
9.4.3. Wybrane modele dynamiki krajobrazu         278

10. Oceny środowiska przyrodniczego           282
10.1.Krajobraz wielofunkcyjny jako przedmiot oceniania       282
10.1.1. Koncepcja potencjałów układów przyrodniczych      282
10.1.2. Świadczenia ekosystemowe i krajobrazowe        288
10.2.Przegląd wybranych systemów ocen           296
10.2.1. Klasyfikacja ocen relacji „człowiek–środowisko”      296
10.2.2. Oceny instrumentalne stanu i przydatności środowiska     300
10.2.3. Oceny indykacyjne              308

11. Klasyfikacja krajobrazu               323
11.1. Podstawy klasyfikacji krajobrazu            323
11.2. Klasyfikacje hierarchiczne z uwzględnieniem kryteriów przewodnich   332
11.3. Inne klasyfikacje krajobrazu             343

IV PRAKTYCZNE ZASTOSOWANIA BADAŃ EKOLOGICZNO-KRAJOBRAZOWYCH

12. Planowanie przestrzenne i zachowanie walorów krajobrazowych 347
12.1. Planowanie i kształtowanie krajobrazu           347
12.2.Wybrane przykłady kompleksowych metod optymalizacji krajobrazu   363
12.3.Gospodarowanie przestrzenią w różnych typach krajobrazu     371
12.3.1. Uwagi wstępne               371
12.3.2. Krajobrazy miejskie              376
12.3.3. Krajobrazy podmiejskie             386
12.3.4. Krajobrazy wiejskie              390

V PODSUMOWANIE

13. Podstawowe zależności i prawidłowości krajobrazowe    401
13.1. Wprowadzenie                 401
13.2. Zasady krajobrazowe               404

14. Perspektywy rozwoju ekologii krajobrazu