W książce przedstawiono zaburzenia hormonalne dotyczące różnych okresów życia kobiety: dojrzewania, wieku dorosłego oraz menopauzy, a także diagnostykę w endokrynologii ginekologicznej i zasady leczenia różnych chorób endokrynologicznych.

Obecne wydanie wzbogacono o szczegółowe omówienie problemów dotyczących antykoncepcji hormonalnej.

Odbiorcy: lekarze ginekolodzy, endokrynolodzy.

Rozdziały:

1. Powstanie i rozwój endokrynologii ginekologicznej
Piśmiennictwo

2. Czynność hormonalna układu nerwowego
2.1.   Podstawy neurosekrecji
2.1.1.      Rola mózgu – komórki nerwowe i komórki glejowe
2.1.2.      Neuroprzekaźniki
2.2.   Neuropeptydy
2.2.1.      Endogenne opioidy
2.2.2.      Neuropeptyd FF (NPFF)
2.2.3.      Kisspeptyna
2.2.4.      Wazoaktywny peptyd jelitowy (VIP)
2.2.5.      Przysadkowy polipeptyd aktywujący cyklazę adenylową (PACAP)
2.2.6.      Peptyd histydyno-izoleucynowy (PHI)
2.2.7.      Neuropeptyd Y (NPY)
2.2.8.      Substancja P (SP)
2.2.9.      Peptyd związany z genem kalcytoniny (CGRP)
2.2.10.  Leptyna
2.2.11.  Galanina
2.2.12.  Peptyd galaninopodobny GALP
2.2.13.  Grelina
2.3.   Hormony steroidowe OUN i neurosteroidy
2.4.   Podwzgórzowa kontrola wydzielania tylnego (nerwowego) płata przysadki
2.5.   Ośrodki ponadpodwzgórzowe
2.5.1.      Wyniosłość pośrodkowa
2.5.2.      Szyszynka
2.5.3.      Melatonina
2.5.4.      Pozostałe narządy okołokomorowe
2.6.   Różnicowanie płciowe mózgu
Piśmiennictwo

3.      Budowa i czynność układu podwzgórze-przysadka-jajnik
3.1.   Podwzgórze
3.1.1.      Budowa podwzgórza
3.1.2.      Podwzgórzowa kontrola wydzielania hormonów przedniego płata przysadki wpływających na rozrodczość
3.1.3.      Gonadoliberyny (GnRH I, II, III)
3.2.   Przysadka
3.2.1.      Budowa przysadki
3.2.2.      Gonadotropiny przysadkowe (Gn)
3.2.3.      Prolaktyna (PRL)
3.3.   Jajnik
3.3.1.      Budowa jajnika i folikulogeneza
3.3.2.      Steroidogeneza w jajniku
3.3.3.      Starzenie się jajnika
3.3.4.      Estrogeny
3.3.5.      Progesteron
3.3.6.      Androgeny
3.3.7.      Inhibina, aktywina, folistatyna
3.4.   Rytmiczna i cykliczna czynność układu podwzgórze-przysadka-jajnik
3.4.1.      Biorytmy wydzielania hormonów
3.4.2.      Czynność układu podwzgórze-przysadka-jajnik w różnych okresach życia kobiety
3.4.3.      Cykl miesiączkowy
Piśmiennictwo

4.      Diagnostyka endokrynologiczna
4.1.   Wytyczne do wywiadu endokrynologicznego
4.2.   Badanie przedmiotowe ogólne
4.3.   Badanie ginekologiczne
4.4.   Podstawowe metody oceny obwodowego działania hormonów jajnika
4.5.   Oznaczenia hormonów i ich metabolitów we krwi
4.5.1.      Rodzaje stosowanych metod
4.5.2.      Gonadotropiny (Gn)
4.5.3.      Prolaktyna (PRL)
4.5.4.      Estrogeny
4.5.5.      Progesteron
4.5.6.      17-alfa-hydroksyprogesteron (17-alfa-OHP)
4.5.7.      Androgeny
4.5.8.      Insulina i insulinoodporność tkankowa
4.6.   Dynamiczne testy oceny wydolności układu podwzgórze-przysadka-jajnik
4.6.1.      Próba progesteronowa
4.6.2.      Próba estrogenowo-progesteronowa
4.6.3.      Test pobudzania przysadki
4.6.4.      Test pobudzania laktotropów przysadki metoklopramidem
4.6.5.      Krótki test z ACTH
4.7.   Praktyczne uwagi dotyczące stosowania oznaczeń hormonalnych
4.7.1.      Badania w pierwotnym i wtórnym braku miesiączki
4.7.2.      Badania w rzadkim miesiączkowaniu
4.7.3.      Badania w kobiecej niepłodności
4.7.4.      Badania w innych przypadkach
4.8.   Inne metody diagnostyczne wykorzystywane przez endokrynologię ginekologiczną
Piśmiennictwo

5.      Leczenie hormonalne
5.1.   Gonadoliberyna (GnRH)
5.2.   Analogi GnRH
5.2.1.      Analogi agonistyczne
5.2.2.      Analogi GnRH antagonistyczne
5.2.3.      Analogi GnRH w leczeniu endometriozy
5.2.4.      Analogi GnRH w leczeniu mięśniaków macicy
5.2.5.      Leczenie analogami GnRH niepłodności
5.2.6.      Leczenie analogami GnRH przedwczesnego dojrzewania płciowego
5.2.7.      Leczenie analogami GnRH zespołu napięcia przedmiesiączkowego
5.3.   Gonadotropiny (Gn)
5.3.1.      Zespół hiperstymulacji jajników (ZHJ)
5.3.2.      Przeciwwskazania do stosowania Gn
5.4.   Leczenie hiperprolaktynemii
5.5.   Estrogeny
5.5.1.      Naturalne estrogeny doustne
5.5.2.      Naturalne estrogeny dopochwowe
5.5.3.      Estrogeny przezskórne
5.5.4.      Estrogeny syntetyczne
5.5.5.      Sprzężone estrogeny pochodzenia zwierzęcego
5.5.6.      Estrogeny roślinne (fitoestrogeny)
5.5.7.      Wskazania i przeciwwskazania do stosowania estrogenów
5.6.   Antyestrogeny
5.6.1.      Cytrynian klomifenu (CC)
5.6.2.      Tamoksyfen
5.6.3.      Fulwestrant
5.6.4.      Selektywne modulatory receptora estrogenowego
5.7.   Progesteron i progestageny
5.7.1.      Progesteron
5.7.2.      Dydrogesteron (retroprogesteron)
5.7.3.      Octan medroksyprogesteronu (MPA)
5.7.4.      Inne pochodne pregnanu
5.7.5.      Pochodne 19-nortestosteronu
5.7.6.      Drospirenon
5.7.7.      Podsumowanie roli progestagenów w lecznictwie
5.8.   Antyprogestageny
5.9.   Leczenie hormonalne kobiet w okresie około- i pomenopauzalnym (HT)
5.10.        Leczenie objawów klimakterycznych (wypadowych) alternatywne do HT
5.11.        Androgeny
5.11.1.  Preparaty androgenowe
5.11.2.  Stosowanie androgenów u kobiet w okresie około- i pomenopauzalnym
5.11.3.  Dihydroepiandrosteron (DHEA)
5.11.4.  Danazol
5.12.        Antyandrogeny
Piśmiennictwo

6.      Antykoncepcja hormonalna
6.1.   Dwuskładnikowa tabletka antykoncepcyjna (DTA)
6.2.   Minitabletka progestagenna (MTG)
6.3.   Antykoncepcja polegająca na domięśniowym wstrzykiwaniu progestagenów (DMPA)
6.4.   Antykoncepcja „po stosunku”
6.5.   Dopochwowa i przeskórna antykoncepcja hormonalna
6.6.   System wewnątrzmaciczny uwalniający lewonorgestrel
Piśmiennictwo

7.      Zaburzenia różnicowania płci
7.1.   Podział zaburzeń rozwoju i różnicowania się płci
7.2.   Czysta dysgenezja gonad 46,XY – zespół Swyera
7.3.   Czysta dysgenezja gonad 46,XX
7.4.   Zespół Turnera (ZT)
7.5.   Obupłciowe gonady – obojnactwo prawdziwe
7.6.   Polisomia X u kobiet
7.7.   Obojnactwo rzekome męskie (ORM)
7.8.   Zespół braku wrażliwości na androgeny (AIS)
7.8.1.      Postać kompletna
7.8.2.      Postać niekompletna
7.9.   Niedobór 5-alfa-reduktazy wpływający na rozwój płciowy osób z kariotypem 46,XY
Piśmiennictwo

8.      Dojrzewanie płciowe
8.1.   Neuroendokrynna regulacja dojrzewania
8.2.   Objawy dojrzewania
8.3.   Przedwczesne dojrzewanie (PD)
8.3.1.      Definicja i podziały przedwczesnego dojrzewania
8.3.2.      Objawy przedwczesnego dojrzewania
8.3.3.      Diagnostyka przedwczesnego dojrzewania
8.3.4.      Leczenie przedwczesnego dojrzewania
8.4.   Opóźnione dojrzewanie
8.4.1.      Leczenie opóźnionego dojrzewania
Piśmiennictwo

9.      Zaburzenia miesiączkowania
9.1.   Klasyfikacja zaburzeń miesiączkowania
9.2.   Etiologia zaburzeń układu podwzgórze-przysadka
9.3.   Niewydolność podwzgórzowo-przysadkowa – grupa I
9.3.1.      Wrodzony izolowany niedobór GnRH. Izolowany hipogonadyzm hipogonadotropowy (IHH)
9.3.2.      Zaburzenia miesiączkowania związane z jedzeniem
9.3.3.      Hipopituitaryzm
9.3.4.      Postępowanie diagnostyczno-terapeutyczne w niewydolności podwzgórzowo-przysadkowej – grupa I
9.4.   Dysfunkcja podwzgórzowo-przysadkowa – grupa II
9.4.1.      Zaburzenia miesiączkowania w okresie dojrzewania i dziewczęcym
9.4.2.      Krwawienia młodocianych
9.4.3.      Zaburzenia miesiączkowania w okresie rozrodczym
9.4.4.      Zaburzenia miesiączkowania w okresie około- i pomenopauzalnym
9.5.   Pierwotna niewydolność jajników – grupa III
9.5.1.      Definicja i klasyfikacja
9.5.2.      Zespół przedwczesnego wygasania czynności jajników (ZPWCJ)
9.5.3.      Zespół opornego jajnika
9.6.   Brak miesiączki pochodzenia macicznego – grupa IV
9.6.1.      Zespoły z pierwotnym brakiem miesiączki
9.6.2.      Maciczne przyczyny wtórnego braku miesiączki
9.7.   Guzy okolicy podwzgórzowo-przysadkowej – grupa V i VII
9.7.1.      Ogólna charakterystyka guzów okolicy podwzgórzowo-przysadkowej
9.7.2.      Diagnostyka guzów okolicy podwzgórzowo-przysadkowej
9.7.3.      Guzy związane z nadmiernym wydzielaniem prolaktyny
9.7.4.      Postępowanie lecznicze w guzach okolicy podwzgórzowo-przysadkowej
9.8.   Zaburzenia czynności układu podwzgórze-przysadka-jajnik związane z hiperprolaktynemią
9.8.1.      Patomechanizm zaburzeń hormonalnych w hiperprolaktynemii
9.8.2.      Objawy kliniczne i diagnostyka hiperprolaktynemii
9.8.3.      Leczenie zespołu czynnościowej hiperprolaktynemii
9.9.   Niesklasyfikowane zaburzenia miesiączkowania
9.9.1.      Bolesne miesiączkowanie
9.9.2.      Ból i krwawienie miedzymiesiączkowe (okołoowulacyjne)
9.9.3.      Krwawienia zastępcze
9.9.4.      Bóle głowy związane z miesiączkowaniem
9.9.5.      Zespół napięcia przedmiesiączkowego
Piśmiennictwo

10.  Hiperandrogenizm u kobiet
10.1.        Przyczyny i objawy
10.2.        Regulacja czynności biologicznej ludzkiej jednostki włosowo-łojowej (JWŁ)
10.3.        Łysienie u kobiet
10.3.1.  Rodzaje łysienia – rozpoznanie i różnicowanie
10.3.2.  Łysienie androgenowi (typu męskiego)
10.4.        Hirsutyzm
10.5.        Trądzik
10.6.        Rogowacenie ciemne (Acanthosis Nigricans – AN)
10.7.        Zaburzenia endokrynologiczne przebiegające z hiperandrogenizmem
10.8.        Hirsutyzm idiopatyczny (samoistny) (HI)
10.9.        Zespół policystycznych jajników (PCOS)
10.10.    Hipertekoza jajnikowa (HJ)
10.11.    Nieklasyczny przerost nadnerczy (Noncalssic Adrenal Hyperplasia – NCAH)
10.12.    Hiperandrogenizm połączony z opornością na insulinę i rogowaceniem ciemnym (HAIRAN)
10.13.    Nowotwory jajnika wydzielające androgeny
10.13.1.                     Ziarniszczak
10.13.2.                     Otoczkowiak
10.13.3.                     Szkliwiejący guz podścieliska
10.13.4.                     Guzy z komórek Sertolego i Leydiga – androblastoma
10.13.5.                     Gynandroblastoma
10.13.6.                     Guz sznurów płciowych z pierścieniowatymi kanalikami (SCTAT)
10.13.7.                     Guzy produkujące steroidy
Piśmiennictwo

11.  Przekwitanie (klimakterium)
11.1.        Definicje
11.2.        Wiek menopauzy
11.3.        Uwarunkowania demograficzne, społeczne i ocena jakości życia kobiet po menopauzie
11.4.        Uwarunkowania zdrowotne, zachorowalność i śmiertelność kobiet w okresie pomenopauzalnym
11.5.        Fizjologia i endokrynologia okresu peri- i pomenopauzalnego
11.5.1.  Perimenopauza
11.5.2.  Okres pomenopauzalny
11.6.        Zaburzenia okresu peri- i pomenopauzalnego
11.6.1.  Objawy wypadowe
11.6.2.  Zaburzenia gospodarki tłuszczowej i węglowodanowej
11.6.3.  Choroby układu sercowo-naczyniowego
11.6.4.  Udar mózgu u kobiet w okresie pomenopauzalnym
11.6.5.  Osteoporoza pomenopauzalna
11.6.6.  Objawy zanikowe w okresie pomenopauzalnym
11.6.7.  Zmiany neurobiologiczne i psychiczne w okresie peri- i pomenopauzalnym
11.7.        Postępowanie lecznicze
11.8.        Antykoncepcja w okresie pomenopauzalnym
Piśmiennictwo