Widząc aspiracje krajów sąsiedzkich wobec członkostwa w strukturach unijnych Bruksela potrzebowała wypracować spójną politykę, która miała być odpowiedzią na zaistniałą sytuację - niegwarantującą członkowstwa w strukturach europejskich, lecz stanowiącą alternatywę do procesu rozszerzenia, która będzie na tyle atrakcyjną by zapewnić efektywne współdziałanie między Unią a krajami z nią sąsiadującymi.

W tym celu powołana została Europejska Polityka Sąsiedztwa (EPS), mająca pomóc w utworzeniu kręgu przyjaciół ("ring of friends") poprzez zaoferowanie dostępu do rynku wewnętrznego UE i uczestnictwa w wybranych programach unijnych. Pierwotnie, EPS miała obejmować swym zasięgiem współpracę ze wschodnimi sąsiadami UE. Ostatecznie jej zakres został poszerzony o kraje Afryki Północnej i Bliskiego Wschodu, należące do Procesu Barcelońskiego.

Adresatami Europejskiej Polityki Sąsiedztwa są więc państwa leżące na wschód od zewnętrznej granicy UE: Ukraina, Mołdawia, Białoruś, Gruzja, Armenia, Azerbejdżan oraz kraje basenu Morza Śródziemnego: Algieria, Egipt, Izrael, Jordania, Liban, Libia, Maroko, Autonomia Palestyńska, Syria i Tunezja.