Obecne wydanie jest w znacznym stopniu zmienione. Przedstawiono opisy nowych grup leków wprowadzonych do lecznictwa oraz nowe dane dotyczące farmakoterapii. Zmienił się także zespół współautorów.
Zachowano podział podręcznika na trzy główne części: Farmakologia ogólna, Farmakologia szczegółowa i Elementy farmakoterapii, wprowadzając jednocześnie podział na dwa tomy.
Rozdziały:
Dział I. Farmakologia ogólna
Część I. Elementy farmakologii ogólnej
1. Podstawowe pojęcia i zagadnienia związane z działaniem leków
Definicja oraz krótki zarys historii farmakologii
Pochodzenie leku i fazy działania
Postacie leku o przedłużonym działaniu
Postacie leków o odmiennym powinowactwie tkankowym. Nośniki leków
Czynne metabolity leków. Prekursory leków (pro-drug)
Nazwy leków
Właściwości leków i rodzaje reakcji organizmu na ich działanie
Kumulacja leków
Działania niepożądane i toksyczne leków
Czynniki wpływające na działanie leków
Mechanizmy działania leków
Dawkowanie leków
Sposoby wprowadzania leków oraz ich wchłanianie i przenikanie do tkanek
Rozmieszczenie (dystrybucja) leków w organizmie
Redystrybucja leków
Biotransformacja leków w organizmie
Powstawanie metabolitów toksycznych (toksyfikacja leków)
Wydalanie leków i ich metabolitów z organizmu
• Wydalanie przez nerki
• Pozanerkowe wydalanie leków
Niepożądane i toksyczne działania leków
2. Losy leków w organizmie. Podstawy farmakokinetyki
Podstawowe procesy farmakokinetyczne
• Transport leku
• Procesy enzymatyczne
• Matematyczny opis procesów kinetycznych
• Modele farmakokinetyczne. Pojęcie kompartmentu
Miejscowe i ogólne działanie leków
Wchłanianie leków
Drogi podania leków. Wchłanianie z różnych dróg podawania
• Przewód pokarmowy
• Wstrzyknięcie leku
• Droga wziewna
• Podanie naskórne
Dystrybucja leku
Bariery specjalizowane
Eliminacja leku
• Stężenie leku jako wypadkowa procesów wchłaniania i eliminacji
• Wchłanianie zerowego rzędu a przebieg stężenia leku
• Długotrwały wlew dożylny
• Wielokrotne podanie leku. Stan stacjonarny stężenia leku we krwi
Część II. Komórkowe i molekularne mechanizmy działania leków
3. Receptory i wtórne przekaźniki
Receptory: aparaty do komunikacji komórki ze światem
Przekazywanie sygnałów chemicznych w świecie zwierząt
Formalne teorie receptorowe
Powinowactwo, aktywność wewnętrzna, agoniści, antagoniści, antagoniści częściowi, agoniści odwrotni
Kompetencyjność i niekompetencyjność, odwracalność i nieodwracalność
Receptory zapasowe
Dynamiczna teoria receptora
Receptory rzeczywiste i ich klasyfikacja
Mechanizm działania receptorów 7TM białka G
Niezdecydowanie w wyborze partnera
Niewierność receptorów 7TM białkom G
Białka modyfikujące aktywność receptora (RAMP)
Interakcja na powierzchni komórki
Dimeryzacja i polimeryzacja receptorów 7TM
Z czym naprawdę są sprzężone białka sprzężone z białkiem G
Regulacja aktywności receptora desensytyzacja i down-regulacja
Wtórne przekaźniki sygnały wewnątrzkomórkowe
Znaczenie badań receptorowych dla medycyny
4. Leki a kanały jonowe
Kanały jonowe związane z receptorami
• Kanał chlorkowy związany z receptorem GABA-A
• Kanał wapniowy związany z receptorem NMDA
Kanały jonowe zależne od napięcia (potencjału)
• Leki blokujące kanał wapniowy typu I
5. Leki a przekaźnictwo wewnątrzkomórkowe
Interakcje receptorów metabotropowych z molekularnymi białkami opiekuńczymi koncepcja farmakologicznych białek opiekuńczych jako potencjalnych leków
Interakcje receptorów metabotropowych z innymi białkami
Białka regulujące aktywność białek G jako potencjalny cel dla leków
Kinazy białkowe
• Charakterystyka rodziny kinazy białkowej C
• Charakterystyka kinaz białkowych zależnych od Ca2+ i kalmoduliny
• Kinazy aktywowane miogenami
• Kinaza białkowa B
• Kinazy zależne od cyklin
• Białkowe kinazy tyrozynowe
• Sieć kinazowa integracja sygnału na kinazach MAP
Wpływ leków na przekaźnictwo wewnątrzkomórkowe: działanie leków przeciwdepresyjnych i litu
Elementy wewnątrzkomórkowego przekaźnictwa jako potencjalne punkty uchwytu dla nowych leków
• Inhibitory kinaz białkowych jako leki
• Inhibitory syntezy cytokin (CSAIDs cytokine-synthesis anti-inflamatory drugs) a leki przeciwzapalne
• Inhibitory tyrozynowych kinaz białkowych a leki przeciwnowotworowe
6. Leki a inżynieria genetyczna
Wstęp
Choroby uwarunkowane genetycznie
Terapia genowa
• Pierwsze protokoły terapeutyczne
• Drogi wprowadzanie genów do komórek
- Wektory retrowirusowe
- Wektory adenowirusowe
- Metody niewirusowe
• Terapia antysensowa
• Terapia prolekami wprowadzanie genów wywołujących wybiórcze niszczenie komórek nowotworowych
• Genetyczne komórkowe szczepionki przeciwnowotworowe
• Transdukcja genu HLA-B7 do komórek guza in situ
• Geny oporności wielolekowej
Leki rekombinowane
• Insulina
• Somatotropina
• Erytropoetyna
• Szczepionka przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu B
• Interferony
- Interferon
- Interferon ß
- Interferon
Tkankowy aktywator plazminogenu
Interleukina-2. Aldesleukina
Imigluceraza
Ludzkie rekombinowane czynniki stymulujące wzrost kolonii granulocytów (G-CSF) oraz granulocytów/ makrofagów (GM-CSF)
Hirudyna
Rekombinowana ludzka DNA-aza dornaza
Czynnik VIII krzepnięcia krwi
Część III. Czynniki biologiczne wpływające na działanie leków
7. Zmiany działania leków uwarunkowane zaburzeniami ich kinetyki w stanach patologicznych
Zaburzenia wchłaniania leków
Zaburzenia dystrybucji leków
Zaburzenia biotransformacji leków
Zaburzenia wydalania leków
8. Farmakogenetyka i farmakogenomika
Wprowadzenie
Cytochromy P450
• Polimorficzna oksydacja mefenytoiny. Cytchrom CYP2C19
• Polimorfizm oksydacji sparteiny/ debrizochiny cytochrom CYP2D6
• Cytochrom CYP3A
• Tolbutamid. CYP2C9
Cholinestazy (estrazy cholinowe)
Polimorficzna S-metylacja. S-metylotransferaza tiopuryny
Polimorficzna O-metylacja. O-metylotransferaza
Polimorficzna N-acetylacja. N-acetylotransferaza
Niedobór syntetazy glutationu. S-transferaza glutationowa
• UDP-glukotransferaza
• Metabolizm alkoholu. Dehydrogenaza
Farmakogenetyka a ośrodkowy układ nerwowy
Farmakogenetyka leków psychotropowych
Inne genetycznie uwarunkowane nietypowe reakcje na lek
• Niedobór dehydrogenazy glukozo-6-fosforanowej
• Porfirie
• Złośliwa hipertermia
• Akatalazemia
• Glikokortykosteroidy i ciśnienie wewnątrzgałkowe
• Niedobór 1-antytrypsyny
• Inne nietypowe reakcje na lek niezwiązane z enzymami i metabolizmem leku
• Farmakogenomika
9. Elementy chronofarmakologii
Rytmy biologiczne a działanie leków
Dział II. Farmakologia szczegółowa
Część IV. Leki a ogólne procesy regulacyjne i homeostaza
10. Leki moczopędne
Wydalanie sodu i wody przez nerki
Podział leków moczopędnych
• Inhibitory anhydrazy węglanowej
• Tiazydy i leki o zbliżonym działaniu (tiazydopodobne)
• Leki tiazydopodobne
• Diuretyki pętlowe
• Diuretyki oszczędzające potas
• Diuretyki osmotyczne
• Roślinne leki moczopędne
Uzupełnianie niedoborów potasu
11. Leki stosowane w odczynach alergicznych
Histamina
Leki przeciwhistaminowe H1
• Leki przeciwhistaminowe H1 I generacji
- Preparaty o przedłużonym działaniu I generacji
• Leki przeciwhistaminowe H1 II generacji
Postępowanie w reakcji anafilaktycznej
12. Leki a lipidy krwi
Lipidy osocza, patomechanizm miażdżycy
Farmakoterapia miażdżycy
Leczenie miażdżycy za pomocą diety
Żywice wiążące kwasy żółciowe
Statyny, czyli inhibitory reduktazy hydroksymetylo-koenzymu A
Pochodne kwasy fibrynowego (fibraty)
Kwas nikotynowy (niacyna)
Inne leki zmniejszające stężenie cholesterolu
13. Nieopioidowe leki przeciwbólowe, leki stosowane w dnie oraz w leczeniu chorób reumatycznych
Leki przeciwgorączkowe (antipyretica)
• Pochodne -aminofenolu
- Paracetamol
- Propacetamol
• Pochodne pirazolonu
- Fenylbutazon
- Metamizol
- Propyfenazon
Leki stosowane w leczeniu chorób reumatycznych
• Niesteroidowe leki przeciwzapalne
• Niesteroidowe leki przeciwzapalne I generacji
- Salicylany
- Pochodne kwasu fenylooctowego
- Pochodne kwasu indolooctowego
- Pochodne kwasu fenylopropionowego
- Pochodne kwasu fenamowego
• Leki preferencyjnie hamujące COX-2 (NLPZ II generacji)
• Selektywne inhibitory COX-2
- Celekoksib
- Rofekoksib
• Leki modyfikujące przebieg chorób reumatycznych
- Leki stosowane w przypadkach reumatoidalnego zapalenia stawów o ciężkim przebiegu
- Starsze leki modyfikujące przebieg choroby
- Glikokortykosteroidy
- Nowsze leki modyfikujące przebieg choroby
Leki stosowane w leczeniu dny
• Kolchicyna
• Leki hamujące biosyntezę kwasu moczowego
• Leki urikozuryczne
• Leki stosowane w zapobieganiu i zwalczaniu hiperurykemii wywołanej podaniem leków cytostatycznych
14. Leki a gospodarka węglowodanowa. Leczenie cukrzycy
Wstęp
Insulina
• Rodzaje i właściwości preparatów insuliny
• Dawkowanie
• Powikłania i objawy niepożądane
Pochodne sulfonylomocznika
• Mechanizm działania
• Farmakokinetyka
• Wskazania
• Przeciwwskazania
• Zasady stosowania i dawkowanie
• Działania niepożądane
• Interakcje
Niesulfonylomocznikowe leki zwiększające wydzielanie insuliny (glinidy)
• Mechanizm działania
• Farmakokinetyka
• Wskazania
• Przeciwwskazania
• Dawkowanie
• Działania niepożądane
Pochodne biguanidu
• Mechanizm działania
• Farmakokinetyka
• Wskazania i dawkowanie
• Przeciwwskazania
• Objawy niepożądane
Inhibitory -glukozydazy
• Mechanizm działania
• Farmakokinetyka
• Wskazania i dawkowanie
• Przeciwwskazania
• Działania niepożądane
Leki zwiększające wrażliwość na insulinę (glitazony)
• Mechanizm działania
• Farmakokinetyka
• Wskazania i dawkowanie
• Przeciwwskazania
• Działania niepożądane
15. Leki stosowane w zaburzeniach gospodarki wapniowej
Parathormon
Witamina D3
Kalcytonina
Bifosfoniany
Sole wapnia i fluoru
Hormony stosowane w osteoporozie i innych zaburzeniach układu kostnego
Diuretyki tiazydowe
16. Leki stosowane w farmakoterapii otyłości
Substancje endogenne regulujące spożywanie pokarmów
Podział środków farmakologicznych stosowanych w leczeniu otyłości
• Leki o przeważającym działaniu ośrodkowym
• Leki o przeważającym działaniu na układ adrenergiczny
• Leki serotoninergiczne
• Leki zwiększające wydatek energetyczny organizmu
• Leki hamujące wchłanianie tłuszczu z przewodu pokarmowego
17. Autakoidy
Eikozanoidy
• Działanie farmakologiczne prostaglandyn
• Udział prostaglandyn w procesach fizjologicznych i patologicznych
- Zastosowanie lecznicze prostaglandyn
• Leki hamujące aktywność leukotrienów
Polipeptydy
• Angiotensyna
• Leki hamujące działania angiotensyny
• Antagoniści i receptorów angiotensyny II
• Kininy osoczowe
• Inne polipeptydy
5-Hydroksytryptamina
• Agoniści i antagoniści receptorów serotoninowych
- Agoniści receptorów 5-HT
- Antagoniści receptorów 5-HT
Histamina
• Leki przeciwhistaminowe blokujące receptory H1
• Leki zapobiegające uwalnianiu histaminy i innych przekaźników alergicznych z tkanek
Cytokiny
• Interferony
• Interleukiny
Część V. Hormony i witaminy
18. Farmakologia hormonów przysadki i nadnerczy
Hormony przedwzgórzowe (przedprzysadkowe)
• Hormon uwalniający kortyrokotropinę (CRH)
Hormony przedniego płata przysadki
• Kortykotropina (hormon adrenokortykotropowy)
• Tyreotropina (hormon tyreotropowy)
• Folitropina
• Lutropina
• Gonadotropiny pozaprzysadkowe
• Prolaktyna (hormon laktacyjny)
• Somatotropina (hormon wzrostu)
Hormony tylnego płata przysadki
Hormony kory nadnerczy
• Mineralokortykosteroidy
• Glikokortykosteroidy
• Równoważność dawek
• Zależność działania od budowy chemicznej
Antagoniści kortykosteroidów
• Toksyczność, działania niepożądane glikokortykosteroidów
19. Farmakologia tarczycy
Hormony tarczycy
• Biosynteza i metabolizm tyroksyny
• Działanie tyroksyny i trijodotyroniny
Leki przeciwtarczycowe
• Tioamidy
• Inne leki przeciwtarczycowe
Jod i jego związki
Kalcytonina
20. Hormony płciowe
Męskie hormony płciowe i steroidy anaboliczne
• Androgeny
- Działania niepożądane
• Antagoniści androgenów
• Steroidy anaboliczne
- Działania niepożądane
Żeńskie hormony płciowe
• Estrogeny
- Działanie fizjologiczne i farmakologiczne
- Mechanizm działania
• Syntetyczne pochodne stilbenu
• Leki o działaniu przeciwestrogennym
• Progestageny (progestyny)
- Syntetyczne progestageny
- Działania niepożądane
• Związki o działaniu przeciwprogesteronowym
21. Środki antykoncepcyjne
22. Witaminy
Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach
• Witamina A
• Retinoidy
• Witamina D
• Witamina E
• Witamina F
Witaminy rozpuszczalne w wodzie
• Witamina C
• Witamina B1
• Witamina B2
• Kwas pantotenowy
• Witamina B6
• Witamina PP
• Biotyna
Preparaty wielowitaminowe
Część VI. Układ autonomiczny, obwodowy układ nerwowy i mięśnie
23. Leki układu cholinergicznego. I. Leki cholinomimetyczne
Mechanizmy cholinergiczne
• Receptory muskarynowe
• Receptory nikotynowe
Leki cholinomimetyczne
• Leki cholinomimetczne bezpośrednie
• Inhibitory acetylocholinoesterazy
- Odwracalne inhibitory
. Inhibitory działające bardzo krótko (5-15 min)
. Inhibitory o krótkim działaniu
- Nieodwracalne inhibitory
24. Leki układu cholinergicznego. II. Leki cholinolityczne
Przeciwwskazania
Działania niepożądane
Zatrucie atropiną
Leki pochodzenia naturalnego
Syntetyczne leki cholinolityczne
• Pochodne czwartorzędowe
• Pochodne trzeciorzędowe
Leki przeciwmuskarynowe działające selektywnie
25. Leki a zwoje układu autonomicznego
Leki pobudzające zwoje układu autonomicznego
Leki blokujące zwoje układu autonomicznego
26. Leki wpływające na mięśnie szkieletowe i przekaźnictwo nerwowo-mięśniowe
Leki miorelaksujące
Leki zwiotczające
• Leki działające presynaptycznie
• Leki działające postsynaptycznie
- Leki niedepolaryzujące złącza nerwowo-mięśniowe
- Leki depolaryzujące złącza nerwowo-mięśniowe
27. Farmakologia układu adrenergicznego
Receptory adrenergiczne
• Receptory -adrenergiczne
- Receptory 1-adrenergiczne
- Receptory 2-adrenergiczne
• Receptory ß-adrenergiczne
Zależność budowy chemicznej i działania amin katecholowych
Związki sympatykokomimetyczne i adrenomimetyczne
• Endogenne aminy katecholowe
• Selektywni agoniści receptora 1
• Selektywni agoniści receptora 2
• Leki sympatykomimetyczne o działaniu pośrednim
• Antagoniści receptorów
• Antagoniści receptorów ß-adrenergicznych o wybiórczym i niewybiórczym działaniu
• Antagoniści receptorów ß-adrenergicznych. Leki ß-adrenolityczne
28. Środki miejscowo znieczulające
Zastosowanie kliniczne
Mechanizm działania
Środki kurczące naczynia krwionośne
Charakterystyka środków miejscowo znieczulających
• Kokaina
• Estry i amidy
- Estrowe środki miejscowo znieczulające
- Amidowe środki miejscowo znieczulające
Działania niepożądane
29. Farmakologia mięśni gładkich. Leki spazmolityczne
Mechanizmy komórkowe związane z działaniem leków spazmolitycznych
Leki spazmolityczne
Kwas nikotynowy i jego pochodne
• Metyloksantyny
• Pochodne piperazyny
• Pochodne izocholiny
• Inne leki zwiotczające mięśnie gładkie
Leki wpływające kurcząco na mięśnie gładkie
• Leki kurczące mięsień maciczny (leki oksytotyczne)
Część VII. Układ krążenia, krew
30. Leki hipotensyjne
Podział leków przeciwnadciśnieniowych
• Leki moczopędne
• Ośrodkowe leki sympatykolityczne działające na receptory 2
• Ośrodkowe leki hipotensyjne działające na receptory imidazolinowe
- Agoniści receptora I1
• Leki wyzwalające odruch z chemoreceptorów
• Leki blokujące zwoje układu współczulnego (leki ganglioplegiczne)
• Leki wpływające na pozazwojowe neurony adrenergiczne
• Leki -adrenolityczne
• Agoniści receptora dopaminergicznego DAI
• Leki ß-adrenolityczne
• Leki o przeważającym działaniu bezpośrednim rozszerzającym naczynia krwionośne
• Leki blokujące kanały wapniowe
• Inhibitory konwertazy angiotensyny i antagoniści angiotensyny
• Antagoniści receptora angiotensynowego AT1
31. Leki stosowane w stanach skurczowych obwodowych naczyń krwionośnych
Uwodornione alkaloidy sporyszu
Pochodne metyloksnatyn
Analogi i połączenia kwasu nikotynowego
Inne leki
Leki stosowane w chorobach naczyń mózgowych
Leki stosowane w chorobach naczyń żylnych kończyn dolnych
Leki stosowane w żylakach odbytu
32. Leki stosowane w chorobie niedokrwiennej serca
Azotany i azotyny
Leki ß-adrenolityczne
• Nieselektywne leki ß-adrenolityczne
• Leki ß-adrenolityczne działające selektywnie
Leki porażające receptory 2 oraz ß-adrenergiczne
Leki blokujące kanały wapniowe
Inne leki
Leki aktywujące kanały potasowe
Zasady leczenia choroby niedokrwiennej serca
33. Leki ß-adrenolityczne oraz leki blokujące kanały wapniowe
Leki ß-adrenolityczne
• Receptory ß-adrenergiczne. Zmiany adaptacyjne receptorów
• Leki niewybiórcze i wybiórcze. Działanie agoantagonistyczne (wewnętrzne)
• Klasyfikacja
• Nowa generacja leków ß-adrenolitycznych
Leki blokujące kanały wapniowe
Pochodne fenyloalkiloaminy
Pochodne 1,4-dihydropirydyny
Pochodne dihydropirydyny II generacji
Pochodne benzotiazepiny
Leki blokujące kanały wapniowe o działaniu nieswoistym
34. Leki przeciwarytmiczne
Klasyfikacja
Działanie proarytmiczne leków stosowanych w arytmiach serca
• Grupa I. Leki stabilizujące błony komórkowe
- Grupa IA. Leki przedłużające czas trwania potencjału czynnościowego
- Grupa IB. Leki zmniejszające czas trwania potencjału czynnościowego
- Grupa IC. Leki niewpływające na czas trwania potencjału czynnościowego
• Grupa II. Leki ß-adrenolityczne
• Grupa III. Leki zwiększające czas trwania potencjału błonowego
• Grupa IV. Leki blokujące kanały wapniowe
Leki stosowane w zaburzeniach przewodzenia
35. Komórkowe mechanizmy działania leków na inotropizm serca
Regulacja czynności skurczowej serca na poziomie komórkowym
• Potencjał czynnościowy, depolaryzacja błony, sprzężenie elektromechaniczne
Mechanizm działania leków na ogniwa sprzężenia elektromechanicznego
Mechanizm działania glikozydów nasercowych
Mechanizm działania amin katecholowych
36. Leki o działaniu izotropowym
Leki działające izotropowo dodatnio
• Glikozydy nasercowe
- Działanie na mięsień sercowy
- Wpływ na układ sercowo-naczyniowy
- Losy w organizmie
- Objawy zatrucia i leczenie
- Interakcje
- Wskazania do stosowania
- Przeciwwskazania
- Glikozydy nasercowe stosowane w lecznictwie
• Inne leki działające izotropowo dodatnio
- Inhibitory fosfodiesterazy
Część VIII. Krew
37. Farmakologia krwi i układu krwiotwórczego. Preparaty krwi. Leki krwiozastępcze
Preparaty krwi i leki krwiopochodne
• Preparaty komórkowe i ich zastosowanie
• Przeszczepianie macierzystych komórek hematopoetycznych
• Preparaty osocza i preparaty osoczopodobne
• Immunoglobuliny (gammaglobuliny)
• Stężone preparaty fibrynogenu
• Stężone preparaty czynnika VIII
• Stężone preparaty czynnika IX
• Stężone preparaty czynników zespołu protrombiny
• Antytrombina III
• Trombina
• Koncentrat inhibitora C1 esterazy
• Koncentrat rekombinowanego aktywowanego białka C
• Koncentrat inhibitora 1-proteinazy
• Hematyna
Leki krwiozastępcze
Leki krwiozastępcze przenoszące tlen
Roztwory elektrolitów
Lecznicza hemafereza
38. Leki wpływające na mechanizmy krzepnięcia krwi i hemostazy
Leki stosowane w skazach krwotocznych
• Leki działające miejscowo
• Leki działające na naczynia krwionośne
• Leki stosowane w skazach krwotocznych płytkowych
• Leki stosowane w skazach krwotocznych wywołanych niedoborem osoczowych czynników krzepnięcia krwi
• Patologiczne inhibitory krzepnięcia
• Leki stosowane w nabytych osoczowych skazach krwotocznych
Leki hamujące fibrynolizę
Leki hamujące krzepnięcie krwi
Leki przeciwzakrzepowe (antykoagulanty)
• Doustne antykoagulanty
Leki defibrynujące
Leki hamujące czynność płytek krwi
Leki trombolityczne i zwiększające fibrynolizę
39. Leki wpływające na hematopoezę
Erytropoetyna
Granulocytopoetyczne czynniki wzrostowe
Czynniki immunomodulujące
Interferony
Leki stosowane w chorobach układu czerwonokrwinkowego
• Leki stosowane w niedokrwistości z niedoboru żelaza
• Leki stosowane w niedokrwistościach megaloblastycznych
- Niedobór witaminy B12
- Niedobór kwasu foliowego
Inne leki stosowane w niedokrwistościach niedoborowych
Leki stosowane w niedokrwistości plastycznej
Leczenie niedokrwistości autoimmunohemolitycznych
Leki stosowane w methemoglobinemii
• Leki stosowane w czerwienicy prawdziwej
• Leki stosowane w stanach nadmiaru żelaza w organizmie
Leki stosowane w chorobach układu białokrwinkowego
• Leki stosowane w granulocytopenii
• Leki stosowane w zaburzeniach jakościowych granulocytów
Leki stosowane w zespołach niewydolności immunologicznej
Leki immunosupresyjne
Leki stosowane w chorobach rozrostowych układu krwiotwórczego
Część IX. Układ pokarmowy
40. Farmakologia wydzielania żołądkowego
Wprowadzenie
Leki stosowane w chorobach zależnych od kwasu solnego
• Leki zmniejszające kwaśność treści żołądkowej
- Leki hamujące wydzielanie kwasu solnego
- Inhibitory pompy protonowej
- Antagoniści receptora H2
- Leki cholinolityczne
- Leki neutralizujące
• Inne leki stosowane w chorobie wrzodowej
- Leki osłaniające
- Selektywne leki osłaniające
- Misoprostol
• Współczesne zalecenia dotyczące leczenia choroby wrzodowej
Leki pobudzające wydzielanie soku żołądkowego
41. Leki przeczyszczające i zapierające
Leki przeczyszczające
• Środki zwiększające objętość mas kałowych (masowe)
• Osmotyczne leki przeczyszczające
• Środki zmiękczające kał
• Olej rycynowy
• Środki kontaktowe
• Zasady stosowania leków przeczyszczających
Leki zapierające
• Środki ściągające
• Środki adsorpcyjne
Związki wapnia
Środki wpływające na mięśnie gładkie
Leki przeciwbakteryjne
42. Leki wymiotne, przeciwwymiotne i prokinetyczne
Leki przeciwwymiotne
• Antagoniści receptora dopaminergicznego
• Antagoniści receptora histaminowego H1
• Leki cholinolityczne
• Antagoniści receptora 5-HT3
• Kanbinoidy
• Antagoniści receptora NK1
Leki wymiotne
Leki prokinetyczne
• Antagoniści receptora dopaminergicznego
• Leki działające na receptory serotoninergiczne
• Agoniści receptora motilinowego
43. Leki wpływające na czynność wewnątrzwydzielniczą wątroby i trzustki
Leki wpływające na metabolizm bilirubiny
Leki wywołujące żółtaczkę zastoinową (cholestatyczną)
Kwasy żółciowe
Leki żółciotwórcze
Leki żółciopędne
Leki wpływające na miąższ wątroby
Zewnątrzwydzielnicza czynność trzustki
Część X. Układ oddechowy
44. Leki przeciwkaszlowe, wykrztuśne, sekrolityczne i mukolityczne
Leki przeciwkaszlowe
• Leki przeciwkaszlowe o działaniu ośrodkowym
• Leki przeciwkaszlowe pochodne alkaloidów opium
- Leki wywołujące działanie euforyzujące i wywołujące szybkie uzależnienie
- Leki niewykazujące wyraźnego działania euforyzującego, o słabych właściwościach uzależniających
- Leki niewywołujące uzależnienia
• Preparaty złożone wykrztuśno-przeciwkaszlowe
• Leki przeciwkaszlowe nieopioidowe o działaniu ośrodkowym
• Leki przeciwkaszlowe o działaniu obwodowym
• Leki wpływające na zakończenia czuciowe w oskrzelach
• Śluzy roślinne
Leki wykrztuśne i sekretolityczne
• Leki wykrztuśne
- Leki wykrztuśne o działaniu odruchowym
- Leki wykrztuśne działające bezpośrednio na gruczoły oskrzelowe
- Leki wykrztuśne zmieniające odczyn wydzieliny gruczołów oskrzelowych
• Leki sekretolityczne
Leki mukolityczne
Detergenty
Enzymy proteolityczne
45. Leki stosowane w astmie oskrzelowej i przewlekłej obturacyjnej chorobie płuc
Leki rozkurczające mięśnie gładkie oskrzeli
• Leki pobudzające receptory ß-adrenergiczne (leki ß-adrenomimetyczne)
- Sposoby podawania leków ß-adrenomimetycznych w astmie oskrzelowej
• Leki cholinolityczne
• Metyloksantyny
- Teofilina
- Inne metyloksantyny stosowane w leczeniu stanów spastycznych oskrzeli
Leki zapobiegające reakcji alergicznej i hamujące alergiczne zapalenie
Kromony
Glikokortykosteroidy
Glikokortykosteroidy podawane miejscowo do drzewa oskrzelowego
Glikokortykosteroidy podawane doustnie w astmie oskrzelowej
Glikokortykosteroidy o przedłużonym działaniu
Glikokortykosteroidy podawane dożylnie w leczeniu astmy oskrzelowej
Leki przeciwleukotrienowe
Inne leki wspomagające w leczeniu stanów skurczowych oskrzeli
Leki wykrztuśne i mukolityczne
Leki przeciwhistaminowe H1
Antybiotyki
Postępowanie w ostrym napadzie duszności i w stanie astmatycznym
Przewlekła obturacyjna choroba płuc
Skorowidz
Część XI. Ośrodkowy układ nerwowy
46. Podstawy neuropsychofarmakologii
Rola substancji neuroprzekaźnikowych w mechanizmach działania leków na ośrodkowy układ nerwowy
• Monoaminy w ośrodkowym układzie nerwowym i ich rola w działaniu leków psychotropowych
- Noradrenalina
- Dopamina
- 5-Hydroksytryptamina i neurony serotoninergiczne
• Inne aminy w ośrodkowym układzie nerwowym
- Acetylocholina i neurony cholinergiczne
- Histamina
• Aminokwasy w ośrodkowym układzie nerwowym
- Kwas -aminomasłowy
- Receptory GABA-ergiczne
- Glicyna
- Aminokwasy pobudzające
• Neuropeptydy
- Wazopresyna (ADH) i oksytocyna
- Tyreoliberyna (TRH) i melanostatyna (MIF)
- Cholecystokinina (CCK)
- Substancja P (SP)
• Endogenne peptydy opioidowe
- Receptory opioidowe
• Adenozyna
Podstawowe czynności ośrodkowego układu nerwowego, ich zaburzenia a mechanizmy działania leków psychotropowych
• Procesy snu i czuwania
• Czynności motywacyjno-popędowe i emocje
• Odruchy warunkowe, pamięć i uczenie się
• Układ nagrody
Klasyfikacja leków działających na ośrodkowy układ nerwowy
47. Leki uspokajające i nasenne
Komórkowe mechanizmy działania leków nasennych
Leki uspokajające
• Roślinne leki uspokajające
• Sole bromu
Pochodne kwasu barbiturowego (barbiturany)
• Barbiturany o krótkim i ultrakrótkim czasie działania
• Barbiturany o średnim czasie działania
• Barbiturany o długim czasie działania
Niebarbiturowe leki uspokajające i nasenne
• Karbaminiany
• Pochodne chinazolonu
• Pochodne karbinolu
• Pochodne tiazolu
• Pochodne benzodiazepiny i leki o podobnym działaniu
48. Premedykacja i znieczulenie ogólne (anestezja)
Premedykacja
• Leki uspokajające, przeciwlękowe i nasenne
- Pochodne benzodiazepiny
- Barbiturany
• Leki cholinolityczne
• Leki przeciwbólowe
• Leki przeciwwymiotne i neuroleptyczne
• Agoniści receptora 2-adrenergicznego
Znieczulenie ogólne (anestezja)
• Dożylne środki anestetyczne
- Działanie farmakologiczne
- Zastosowanie kliniczne
• Wziewne środki anestetyczne
- Minimalne stężenie pęcherzykowe
- Działanie farmakologiczne
- Najczęściej stosowane anestetyki wziewne
• Gazy stosowane w anestezjologii
• Środki zwiotczające
49. Farmakologia układu pozapiramidowego
Choroba Parkinsona
• Mechanizmy neuronalne
Pląsawice
Leki stosowane w leczeniu choroby Parkinsona
• Leki cholinolityczne
• Lewodopa
• Lewodopa i inhibitory dekarboksylazy DOPA
- Nowe formy farmaceutyczne lewodopy
• Leki działające na receptory dopaminergiczne
• Agoniści receptorów dopaminergicznych
• Inhibitory monoaminooksydazy B (MAO-B)
• Inhibitory COMT
Leki stosowane w leczeniu pląsawicy
Choroba Wilsona
50. Leki przeciwpadaczkowe
Pochodne hydantoiny
Pochodne iminostylbenu
Barbiturany
Pochodne kwasu walproinowego
Pochodne benzodiazepiny
Pochodne kwasu bursztynowego
Inne pochodne
Wybrane problemy terapeutyczne
• Drgawki gorączkowe
• Stan padaczkowy
• Leczenie padaczki u kobiet w ciąży
51. Leki zwiotczające o rdzeniowym i ponadrdzeniowym mechanizmie
Ośrodkowa regulacja napięcia mięśniowego
Mechanizm działania leków zwiotczających mięśnie szkieletowe
Leki o rdzeniowym i ponadrdzeniowym działaniu zwiotczającym
52. Leki anksjolityczne
Wstęp
Pochodne benzodiazepiny
• Mechanizmy działania
• Agoniści receptorów benzodiazepinowych - nowe generacje leków różniące się selektywnością i siłą działania receptorowego
• Pochodne benzodiazepiny - znaczenie farmakokinetyki w działaniach ośrodkowych
• Pochodne benzodiazepiny - problemy związane ze stosowaniem
Agoniści receptorów serotoninergicznych 5HT1A
Selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI)
Perspektywy rozwoju farmakoterapii lęku
53. Leki neuroleptyczne
Kierunki działania
• Wpływ na procesy behawioralne
• Wpływ na układy hormonalne
• Wpływ na łaknienie
• Działanie przeciwbólowe
• Działanie hipotermiczne
• Działanie przeciwwymiotne
• Działanie drgawkotwórcze
• Leki neuroleptyczne a peptydy opioidowe
Adaptacyjne reakcje receptorowe a zaburzenia układu pozapiramidowcgo podczas stosowania leków neuroleptycznych
Dopaminergiczna koncepcja schizofrenii a działanie leków neuroleptycznych
• Mechanizm działania przeciwpsychotycznego - uwagi ogólne
• Receptory dopaminergiczne a działanie leków neuroleptycznych
• Inne działania receptorowe. Rola GABA
• Wpływ na receptory 1-adrenergiczne
• Wpływ na receptory cholinergiczne
Podział leków neuroleptycznych
Ogólna charakterystyka leków neuroleptycznych na przykładzie chlorpromazyny
• Działania niepożądane chlorpromazyny i innych leków neuroleptycznych
• Interakcje chlorpromazyny i innych leków neuroleptycznych z innymi grupami leków
• Toksyczność leków neuroleptycznych
Inne fenotiazynowe leki neuroleptyczne z grupy alifatycznej
• Pochodne fenotiazyny z pierścieniem piperydynowym
• Pochodne fenotiazyny z pierścieniem piperazynowym
Pochodne tioksantenu
Pochodne butyrofenonu
Pochodne difenylobutylopiperydyny
Pochodne benzamidu
Pochodne indolu
Atypowe" leki neuroleptyczne
54. Leki przeciwdepresyjne
Neurofizjologiczne i neurochemiczne aspekty chorób afektywnych
• Depresja, leki przeciwdepresyjne a oś podwzgórze-przysadka-nadnercza
• Zmiany neurodegeneracyjne w stresie i depresji a mechanizm działania leków przeciwdepresyjnych
Mechanizm działania leków przeciwdepresyjnych na procesy neuroprzekaźnictwa
• Działanie jednorazowych dawek leków przeciwdepresyjnych
• Zmiany występujące po długotrwałym podawaniu leków przeciwdepresyjnych
- Receptory adrenergiczne
- Receptory 5-HT
Podział leków przeciwdepresyjnych
Trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne
Inhibitory monoaminooksydazy
Selektywne inhibitory wychwytu serotoniny
Interakcje trójpierścieniowych leków przeciwdepresyjnych i inhibitorów MAO z innymi lekami
Nowe leki przeciwdepresyjne
• Antagoniści i agoniści receptorów 5-HT1A
• Działania złożone, modulujące neuroprzekaźnictwo 5-HT w kierunku preferencyjnego działania na receptor postsynaptyczny 5-HT1A
• Leki o selektywnym działaniu na proces wychwytu noradrenaliny lub serotoniny
• Tianeptyna. Leki zmniejszające następstwa stresu
Leki stosowane w profilaktyce chorób afektywnych
Perspektywy rozwoju farmakoterapii depresji
• Leki przeciwdepresyjne a wtórne przekaźniki, kinazy białkowe i czynniki transkrypcyjne
• Leki przeciwdepresyjne a czynniki neurotroficzne
• Leki przeciwdepresyjne a cytokiny
55. Leki nootropowe i prokognitywne. Farmakoterapia choroby Alzheimera
Neurobiologiczne podstawy pamięci
Leki wspomagające uczenie się
Leki stosowane w celu wspomagania osłabionej pamięci u osób w podeszłym wieku
Farmakoterapia otępień
Obecne metody farmakoterapii choroby Alzheimera
Perspektywy farmakoterapii choroby Alzheimera
• Próby leczenia przyczynowego
• Niektóre inne możliwości hamowania rozwoju choroby Alzheimera
56. Perspektywy farmakoterapii chorób neurodegeneracyjnych
Mechanizmy powstawania chorób neurodegeneracyjnych
Dysfunkcja mitochondriów i stres oksydacyjny
Reakcja zapalna i odpowiedź autoimmunologiczna
Śmierć komórkowa
Leczenie regeneracyjne
57. Leki psychostymulujące i psychodysleptyczne
Leki psychostymulujące
• Działania ośrodkowe
- Mechanizmy neuroprzekaźnikowe
- Tolerancja i sensytyzacja działań ośrodkowych
- Koncepcja mechanizmu zaburzeń psychotycznych
- Działania anorektyczne
• Metabolizm i działania obwodowe
• Wskazania terapeutyczne
• Działania niepożądane
Środki psychodysleptyczne
58. Opioidowe leki przeciwbólowe
Patofizjologia bólu
Podział leków przeciwbólowych
Endogenne opioidy
Podział leków mających powinowactwo do receptorów opioidowych
Opioidowe leki przeciwbólowe typu morfiny
• Morfina i inne alkaloidy opium
• Leki syntetyczne
- Pochodne morfinanu
- Pochodne piperydyny i podobne
- Fentanyl i jego analogi
- Pochodne 4,4-difenyloheptanonu
- Pochodne difenyloizopentanolu
Leki agoantagonistyczne
• Pochodne benzmorfanu
• Pochodne fenantrenu
Leki antagonistyczne mające agonistyczną składową działania
• Leki czysto" antagonistyczne
59. Uzależnienia lekowe i strategie farmakoterapii
Neuroanatomiczne podłoże uzależnień
Neuroprzekaźnikowe i receptorowe podłoże uzależnień
Molekularne podłoże uzależnień
Strategie farmakoterapii uzależnień
60. Alkohol etylowy i inne alkohole
Ogólna charakterystyka alkoholu etylowego
Pojęcie tolerancji i zależności fizycznej
• Komórkowe mechanizmy tolerancji
• Zespół abstynencyjny
Neuroprzekaźnikowe i komórkowe mechanizmy działania alkoholu etylowego
|
