Kompendium wiedzy o geograficznych badaniach terenowych!

Podręcznik przedstawia metodykę szczegółowych badań fizycznogeograficznych prowadzonych głównie w terenie.

Pierwszą część poświęcono omówieniu sposobu prowadzenia badań. Uwzględniono w niej niezbędne wyposażenie, omówiono sposób postępowania podczas pobytu w terenie, metody prowadzenia podstawowych analiz laboratoryjnych i zastosowanie rozwiązań graficznych przy prezentacji wyników badań, a także wykorzystanie map topograficznych w badaniach terenowych.

Druga część dotyczy specyfiki kartowania poszczególnych komponentów środowiska przyrodniczego: 
•  rzeźby powierzchni terenu,
• utworów powierzchniowych,
• pokrywy glebowej,
• wód powierzchniowych i podziemnych,
• klimatu,
• roślinności,
• użytkowania ziemi.

Trzecią część – ekologiczno-krajobrazową, poświęcono kartowaniu przyrodniczych jednostek przestrzennych i syntezie wcześniej wymienionych opracowań.

W nowym wydaniu wykorzystano nowe informacje źródłowe (m.in. materiały z Państwowego Monitoringu Środowiska) i przedstawiono najnowsze poglądy na sposób zbierania i przetwarzania danych. Integralną część pracy stanowi prezentacja zastosowania metod teledetekcyjnych i technik komputerowych w geografii. Książka została bogato zilustrowana i zawiera liczne przykłady omawianego sposobu postępowania.

Podręcznik adresowany jest do ekspertów reprezentujących wyspecjalizowane dyscypliny, jak i do zainteresowanych całościowym ujęciem warunków przyrodniczych. Jest przeznaczony dla studentów geografii, ochrony środowiska, architektury krajobrazu, geodezji i kartografii oraz dla praktyków – wykonawców opracowań, ekspertyz i dokumentacji służących potrzebom planowania przestrzennego oraz kształtowania i ochrony środowiska.

Rozdziały:

1. Podstawowe założenia badań fizycznogeograficznych (A. Richling) 11

2. Teledetekcja w badaniach fizycznogeograficznych (J.R. Olędzki) 17

3. Badania terenowe (A. Richling) 24
3.1. Położenie terenu badanego 24
3.2. Podkłady i wyposażenie do badań terenowych 25
3.3. Mapa wstępna 26
3.4. Etapy i metody kartowania 27
3.5. Lokalizacja obiektów na mapach 31
3.6. Bezpieczeństwo prac polowych 32

4. Badania laboratoryjne w opracowaniach fizycznogeograficznych (B. Wicik) 34

5. Rozwiązania graficzne (J. Pasławski) 43
5.1. Poziomy pomiarowe 43
5.2. Zmienne graficzne 45
5.3. Metody kartograficzne 49

6. Polskie mapy topograficzne w skalach 1:10 000, 1:25 000 i 1:50 000 (J. Pasławski) 61

7. Kartowanie rzeźby powierzchni terenu (P. Wałdykowski, M. Zgorzelski) 66
7.1. Przedmiot badań geomorfologii 66
7.2. Identyfikacja form rzeźby 67
7.3. Znaczenie mapy topograficznej w identyfikacji i charakterystyce form rzeźby 67
7.4. Granice form rzeźby 71
7.5. Cechy metryczne form rzeźby 71
7.6. Teledetekcja w badaniach geomorfologicznych (J.R. Olędzki) 77
7.7. Kartowanie terenowe form rzeźby 82
7.8. Badanie współczesnych przemian rzeźby 84
7.9. Mapy współczesnych przemian rzeźby 88
7.10. Koncepcja szczegółowej mapy geomorfologicznej 92
7.11. System taksonomicznych jednostek geomorfologicznych 99
7.12. Mapy typów rzeźby 101

8. Kartowanie utworów powierzchniowych (B. Wicik) 109
8.1. Teledetekcja w kartowaniu litologii (J.R. Olędzki) 109
8.2. Klasyfikacja utworów powierzchniowych 113
8.3. Terenowe kartowanie utworów powierzchniowych 130
8.4. Opracowanie kameralne 136
8.5. Makroskopowa identyfikacja wybranych cech utworów powierzchniowych 138

9. Kartowanie gleb (B. Wicik) 145
9.1. Teledetekcja w badaniach gleb (J.R. Olędzki) 145
9.2. Czynniki glebotwórcze i ich znaczenie w terenowych pracach glebowo-kartograficznych 148
9.3. Klasyfikacja gleb 153
9.4. Polskie materiały glebowo-kartograficzne 158
9.5. Terenowe prace kartograficzno-glebowe 160
9.6. Wybór miejsca na wykonanie odkrywki glebowej 166
9.7. Sposób badania i opisywania odkrywek glebowych 166

10. Kartowanie wód (W. Lenart) 184
10.1. Wstęp 184
10.2. Teledetekcja w badaniach wód (J.R. Olędzki) 185
10.3. Materiały źródłowe 188
10.4. Prace terenowe 197
10.5. Opracowanie kameralne 204
10.6. Bilans wodny i obieg wody w zlewni 208

11. Kartowanie klimatu (W. Lenart) 214
11.1. Teledetekcja w badaniach klimatycznych (J.R. Olędzki) 214
11.2. Klimat w środowisku przyrodniczym 216
11.3. Położenie klimatyczne terenu badań 219
11.4. Charakterystyka mezoklimatu 219
11.5. Podział topoklimatyczny 224
11.6. Krótkookresowe pomiary klimatologiczne do celów kartowania 237
11.7. Zakończenie 241

12. Kartowanie roślinności (J.M. Matuszkiewicz) 243
12.1. Teledetekcja pokrywy roślinnej (J.R. Olędzki) 243
12.2. Charakterystyka roślinności jako elementu środowiska przyrodniczego 246
12.3. Ogólne zasady klasyfikacji roślinności 247
12.4. Roślinność jako przedmiot kartowania. Rodzaje map roślinności 249
12.5. Wpływ skali mapy na możliwości przedstawiania zróżnicowania roślinności 251
12.6. Krótki poradnik kartowania roślinności rzeczywistej na niżowych obszarach Polski 253
12.7. Zasady kartowania potencjalnej roślinności naturalnej 256
12.8. Opracowanie map roślinności w wersji cyfrowej 266

13. Kartowanie użytkowania ziemi (A. Richling) 272
13.1. Teledetekcja użytkowania ziemi (J.R. Olędzki) 272
13.2. Zasady uproszczonego kartowania użytkowania ziemi 275
13.3. Kartowanie terenowe i opracowanie mapy użytkowania ziemi 278
13.4. Mapa wykorzystania krajobrazu 279

14. Ujęcia syntetyczne – kartowanie systemów przyrodniczych (A. Richling) 283
14.1. Założenia wstępne 283
14.2. Teledetekcja w syntetycznych badaniach fizycznogeograficznych
(J.R. Olędzki) 285
14.3. Struktura środowiska przyrodniczego 288
14.4. Granice fizycznogeograficzne 295
14.5. Delimitacja przyrodniczych jednostek przestrzennych 297
14.6. Badanie zależności pomiędzy składowymi systemów przyrodniczych 303
14.7. Znaczenie aplikacyjne badań nad krajobrazem 311
14.8. Kartowanie terenowe 312