Książka jest pracą zbiorową o charakterze interdyscyplinarnym: jej autorami są literaturoznawcy, religioznawcy i filozofowie. Powzięli oni zamiar zbadania w jaki sposób tradycja gnozy lub jej kategorie odzwierciedlają się w dziełach literackich wybranych twórców XIX i XX wieku.

Przesłanką do powyższych rozważań było przekonanie o swego rodzaju pokrewieństwie pomiędzy dążeniami gnostyka, pragnącego zgłębić istotę świata duchowego, a głęboką potrzebą pisarza i poety, by zdobyć wiedzę o tym, „co tajemnicze, nienazwane, niewyrażalne” – by nawiązać do słów Marii Podrazy-Kwiatkowskiej.

W niniejszym tomie badacze analizują utwory m.in.: Zygmunta Krasińskiego, Stanisława Przybyszewskiego, Tadeusza Micińskiego, Jerzego Hulewicza i Aleksandra Wata, a spośród twórców obcojęzycznych: Mary Shelley, Gustava Meyrinka, Brunona Goetza, Hermanna Hessego, Michaiła Bułhakowa, Imre Kertésza oraz Philipa K. Dicka.

Część ściśle literaturoznawcza została poprzedzona trzema artykułami odnoszącymi się bezpośrednio do zagadnień starożytnego gnostycyzmu, takich jak nauka św. Pawła czy manicheizm.