Wiek XX był dla rosyjskiej literatury czasem wielkiej próby. Wkroczywszy weń z rozmachem, dziedzicząc przesłanie klasyków – Turgieniewa, Tołstoja, Dostojewskiego – literatura z zapałem współtworzyła europejską rewolucję artystyczną, kroczyła w jej czołówce, olśniewała i dawała wzorce do naśladowania. Przewrót bolszewicki dramatycznie zakłócił tę sytuację, choć konsekwencje tego stały się widoczne nie od razu. Nowa władza w ciągu kilkudziesięciu lat różnymi metodami osłabiała i zrywała związki Rosji z resztą świata, a także kwestionowała rolę literatury jako rzeczniczki nowego widzenia i pojmowania rzeczywistości.

Wiek XX był więc porą zmagań literatury rosyjskiej o swoje istnienie i tożsamość. Literatura wyszła z tych walk poturbowana i przetrzebiona. Zawsze jednak pozostawała literaturą wielką, a w swoich rzeczywistych osiągnięciach bogatą i fascynującą. Tworzona w kraju i za granicą, rozpowszechniana w obiegu oficjalnym i "samizdatowym", przyciągała i nadal przyciąga uwagę świata.

Historia literatury rosyjskiej XX wieku jest próbą przedstawienia tej wielkiej przygody i zmagań rosyjskiego pisarstwa bez stosowanych dawniej uproszczeń, przemilczeń i zafałszowań. Czytelnicy znajdą tu pisarzy już w Polsce znanych, lubianych i popularnych - Zoszczenkę, Bułhakowa, Bunina, Pasternaka, Mandelsztama, Sołżenicyna, Brodskiego, Babla, Jerofiejewa; lepiej poznają twórców, o których wiemy mniej, a którzy w pełni zasługują na bliższą prezentację ich dorobku. Autorzy nie wyrzucają też pochopnie za burtę tych, których w minionym okresie lansowano oficjalnie, a którzy nadal reprezentują wartości trwałe i nieprzemijające – Gorkiego, Szochołowa, Majakowskiego, Aleksieja Tołstoja i innych.

Historia literatury rosyjskiej XX wieku przestawia obraz literatury jako cyklu procesów, z jej twórcami, dziełami i perypetiami i – z konieczności skrótowo potraktowanym - kontekstem polityczno-społecznym i kulturowym.

Książka powstała w Zakładzie Literatur Wschodniosłowiańskich Instytutu Slawistyki PAN jako dzieło zbiorowe pracowników Zakładu z udziałem prof. Piotra Fasta z Uniwersytetu Śląskiego, pod kierownictwem prof. Andrzeja Drawicza.