Znany, podstawowy podręcznik do nauki logiki, wykorzystywany przez studentów prawa i administracji oraz innych kierunków humanistycznych.

Obejmuje elementarne wiadomości z zakresu semiotyki (część 1 – Słowne formułowanie myśli), logiki formalnej i ogólnej metodologii nauk (część 2 – Uzasadnianie twierdzeń).

Wyboru zamieszczonego w podręczniku materiału z tych dziedzin oraz fragmentarycznych informacji z zakresu innych zbliżonych dyscyplin naukowych dokonano w taki sposób, by uwypuklić te wiadomości, które okazują się praktycznie przydatne w pracy prawników, administratorów oraz innego rodzaju organizatorów życia społecznego, czyli dają narzędzia do sprawnego myślenia i argumentowania.

Książkę uzupełnia Aneks, poświęcony rachunkowi predykatów, napisany przez dr Kazimierza Świrydowicza. Umożliwia on wstępne zapoznanie się z pewnym fragmentem problematyki logiki formalnej, wykraczając poza standardowo wykładane na studiach humanistycznych elementy tradycyjnego rachunku nazw.

Rozdziały:

Część pierwsza SŁOWNE FORMUŁOWANIE MYŚLI

I. Ogólne wiadomości o języku jako systemie znaków 13
Pojęcie znaku. Znaki słowne. Język. Kategorie syntaktyczne. Role semiotyczne wypowiedzi. Zadania

II. Nazwy 26
Pojęcie nazwy. Nazwy konkretne a nazwy abstrakcyjne. Desygnat nazwy. Nazwy indywidualne a nazwy generalne. Treść nazwy. Zakres nazwy. Nazwy zbiorowe. Nazwy a funktory nazwotwórcze. Ostrość zakresu nazwy. Zadania

III. Stosunki między zakresami nazw 38
Wyjaśnienia wstępne. Rodzaje stosunków między zakresami nazw. Zadania

IV. Definicje 44
Definicja realna a definicja nominalna. Rodzaje definicji ze względu na ich zadania. Rodzaje definicji ze względu na ich budowę. Warunki poprawności definicji. Zadania

V. Podział logiczny 56
Pojęcie podziału logicznego. Warunki poprawności podziału logicznego. Klasyfikacja. Wyróżnianie typów a podział logiczny. Zadania

VI. Zdanie 63
Pojęcie zdania w sensie logicznym. Wartość logiczna zdania. Obiektywny charakter prawdziwości i fałszywości zdań. Wypowiedzi niezupełne. Funkcje zdaniowe. Struktura zdania. Odpowiedniki zdania w naszej świadomości. Zadania

VII. Funktory prawdziwościowe a spójniki międzyzdaniowe mowy potocznej 77
Pojęcie funktora prawdziwościowego. Negacja. Koniunkcja. Alternatywa nierozłączna, alternatywa rozłączna, dysjunkcja. Równoważność. Implikacja i stosunek wynikania. Zadania

VIII. Podstawowe pojęcia dotyczące relacji 95
Zdania stwierdzające relację. Stosunki symetryczne, asymetryczne i nonsymetryczne. Stosunek przechodni. Stosunek porządkujący i stosunek równościowy w danej klasie przedmiotów. Zadania

IX. Wypowiedzi oceniające i normy 102
Wypowiedzi oceniające i ich powiązania z wypowiedziami opisowymi. Pojęcie normy postępowania. Obowiązywanie normy. Postać słowna i struktura norm postępowania. Zadania

X. Wypowiedzi modalne 121
Interpretacje słów „musi” i „może”. Modalność zdań. Modalności normatywne (deontyczne). Zadania

XI. Pytania i odpowiedzi 130
Charakter wypowiedzi pytajnych. Sposób stawiania pytań. Rodzaje odpowiedzi. Zadania

XII. Przyczyny nieporozumień 137
Wieloznaczność słów. Szczególne rodzaje wieloznaczności słów i zwrotów językowych. Ekwiwokacje. Spory słowne. Wieloznaczność wypowiedzi złożonych. Amfibologie. Znaczenie dosłowne i niedosłowne. Zadania

Część druga UZASADNIANIE TWIERDZEŃ

XIII. Uzasadnianie bezpośrednie 144
Sposoby uzasadniania. Spostrzeganie. Obserwacja. Zadania

XIV. Wnioskowanie dedukcyjne i jego podstawy logiczne 150
A. Pojęcia ogólne 150
Wnioskowanie. Proces wnioskowania a stosunek wynikania. Prawa logiczne. Wnioskowanie dedukcyjne
B. Prawa logiczne ze zmiennymi zdaniowymi 157
Zaprzeczanie zdaniom złożonym. Transpozycja. Prawa o budowie sylogistycznej. Inne prawa rachunku zdań. System dedukcyjny
C. Prawa logiczne ze zmiennymi nazwowymi 167
Współczesny a tradycyjny rachunek nazw. Związki kwadratu logicznego. Konwersja, obwersja, kontrapozycja. Prawa sylogizmu kategorycznego
D. Błędy we wnioskowaniach dedukcyjnych 176
Błąd materialny. Błąd formalny
Zadania A, B, C, D

XV. Wnioskowania uprawdopodobniające 182
Wnioskowanie redukcyjne. Wnioskowanie indukcyjne. Kanony indukcji. Wnioskowanie z analogii. Zadania

XVI. Myślenie kierowane z góry postawionymi zadaniami 194
Myślenie spontaniczne a myślenie kierowane zadaniami. Dowodzenie wprost i nie wprost. Sprawdzanie. Wyjaśnianie i hipotezy wyjaśniające. Teoria naukowa. Zadania

XVII. Prawdopodobieństwo 206
Sposoby pojmowania prawdopodobieństwa. Prawdopodobieństwo aprioryczne. Prawdopodobieństwo aposterioryczne. Zadania

XVIII. Umiejętność przekonywania 211
Dowodzenie a argumentowanie. Dyskusja i jej rodzaje. Zarzuty w dyskusji. Nielojalne fortele erystyczne.

Część trzecia PRACA MYŚLOWA PRAWNIKA

XIX. Logiczne podstawy uzasadniania wyroków sądowych 216
Struktura uzasadnienia wyroku. Źródła ustaleń. Określanie wiarygodności świadków. Opinie rzeczoznawców. Domniemanie prawne. Poszlaki. Rodzaje wnioskowań w sądowym postępowaniu dowodowym. Ustalenie stanu faktycznego a subsumpcja. Zadania

XX. Logiczne podstawy wykładni przepisów prawnych i wnioskowań o obowiązywaniu norm prawnych 229
Pojęcie wykładni. Rodzaje przepisów prawnych. Typy dyrektyw wykładni. Językowe dyrektywy wykładni. Funkcjonalne dyrektywy wykładni. Wnioskowania prawnicze. Wnioskowania oparte na logicznym wynikaniu norm. Wnioskowania oparte na instrumentalnym wynikaniu norm. Wnioskowania oparte na założeniu konsekwencji ocen „prawodawcy”. Zadania

XXI. Charakterystyka metodologiczna nauk prawnych 255
Ogólna metodologia nauk i metodologie szczegółowe. Różnorodność problematyki i metod badawczych nauk prawnych

Aneks ELEMENTY RACHUNKU PREDYKATÓW
1. Wprowadzenie 262
2. Język rachunku predykatów 264
3. Analiza zdań języka potocznego za pomocą języka rachunku predykatów 266
4. Wybrane tautologie rachunku predykatów 270
5. Uzupełnienia 274
Indeks rzeczowy 276