W monografii dokonano próby nakreślenia współczesnej definicji materialnego określenia przestępstwa w demokratycznym państwie prawnym. Przedstawiono argumenty, mające przekonać Czytelnika, że materialne określenie przestępstwa nie jest reliktem socjalistycznego prawa karnego.

W publikacji przeprowadzono analizę pojęcia "społecznej szkodliwości" na dwóch płaszczyznach, tj. stanowienia i stosowania prawa. Zajęto stanowisko w wielu sporach wyrosłych na gruncie praktycznych zagadnień związanych z oceną stopnia społecznej szkodliwości danej kategorii zachowań albo konkretnego czynu, m.in. relacji pomiędzy oceną stopnia społecznej szkodliwości a oceną moralną, społecznej treści kontratypów, materialnej treści i modelu struktury wykroczeń i przewinień dyscyplinarnych, definicji i stosowania "wypadku mniejszej wagi", relacji między pojęciami "stopnia społecznej szkodliwości czynu" i "karygodności" w ramach czynów realizujących znamiona tego samego typu oraz różnych typów czynów zabronionych, katalogu okoliczności mających wpływ na ocenę stopnia społecznej szkodliwości czynu i relacji pomiędzy faktorami wyznaczającymi ów stopień.

Rozdziały:

1. Podstawowe pojęcia związane z materialnym ujęciem przestępstwa w polskich ustawach karnych
2. Geneza wprowadzenia materialnego ujęcia przestępstwa do ustawodawstwa karnego PRL
3. Zmiany wprowadzone w materialnym określeniu przestępstwa w Konstytucji RP i kodeksie karnym

CZĘŚĆ I.W poszukiwaniu definicji społecznej treści przestępstwa

Pojęcie społecznej szkodliwości a definicja przestępstwa

Rozdział I.Społeczna szkodliwość (społeczne niebezpieczeństwo) jako termin opisowy
1. Próby dekodowania definicji materialnej treści przestępstwa z semantycznego znaczenia w języku potocznym pojęć "społecznej szkodliwości" i "społecznego niebezpieczeństwa"
2. Krytyka przedstawionych koncepcji
3. Społeczne niebezpieczeństwo jako obiektywnie istniejące zjawisko społeczne (niezależne od oceny prawodawcy). Próby dekodowania definicji materialnej treści przestępstwa przez poszukiwanie cech zjawisk społecznie szkodliwych (niebezpiecznych) w języku socjologii
4. Krytyka przedstawionej koncepcji
5. Materialna a formalna definicja przestępstwa - zasada analogii

Rozdział II.Społeczna szkodliwość (społeczne niebezpieczeństwo) jako termin oceniający
1. Uwagi wstępne
2. Społeczna szkodliwość (społeczne niebezpieczeństwo) . jako ocena zrelatywizowana instrumentalnie
3. Społeczna szkodliwość (społeczne niebezpieczeństwa) jako ocena zrelatywizowana systemowo w oparciu o pozaprawny system aksjologiczny. Prawo karne a moralność
3.1. Zagadnienia wstępne
3.2. Koncepcja tzw. neutralności moralnej prawa
3.3. Próba relatywizacji systemowej
4. Pojęcie społecznej szkodliwości - stanowisko własne
4.1. Uwagi wprowadzające
4.2. Dobro prawne jako podstawa definicji pojęcia "społecznej szkodliwości"
4.3. Koncepcja norm sprzężonych a zasady państwa prawnego i społeczna treść przestępstwa
4.4. Konstytucja RP a materialne ujęcie definicji przestępstwa
4.5. Artykuł 31 ust. 3 Konstytucji RP a materialne ujęcie przestępstwa
4.6. Ocena stopnia społecznej szkodliwości na płaszczyźnie stanowienia prawa - pytanie o kwantyfikatory
4.7. Pojęcie karygodności na płaszczyźnie stanowienia prawa

Rozdział III.Materialne ujęcie definicji przestępstwa w okresie zmiany ustroju. Ułomności: chlubić się czy przezwyciężać?
1. Uwagi wstępne
2. Zmiana systemu aksjologicznego a ocena stopnia społecznej szkodliwości
3. Zmiana stosunków społecznych a ocena stopnia społecznej szkodliwości
4. Zmiana systemu aksjologicznego i zasada lex poenali retro non agit a materialne ujęcie przestępstwa
5. Upływ czasu a materialne ujęcie przestępstwa

Rozdział IV.O dwóch znaczeniach społecznej szkodliwości - z problematyki pogranicza płaszczyzny stanowienia i stosowania prawa
1. Artykuł 1 § 1 oraz § 2 k.k. a art. 1 § 1 d.k.k.
2. Przedstawienie problemów teoretycznych towarzyszących nieostremu oddzieleniu płaszczyzny stanowienia i stosowania prawa w kontekście oceny stopnia społecznego niebezpieczeństwa przed wejściem w życie kodeksu karnego z 1997 r.
2.1. "Czy zbrodnię można uznać za bagatelkę?" Koncepcja W. Woltera dotycząca zastosowania i wzajemnych związków art. 26 i 27 d.k.k.
2.2. Wypadek mniejszej wagi a materialne ujęcie przestępstwa
2.3. Prywatnoskargowy tryb ścigania a materialne ujęcie przestępstwa
2.4. Przestępstwo a wykroczenie: kryterium deliminacji a materialne ujęcie przestępstwa
2.4.1. Społeczna treść przestępstwa i wykroczenia: różnica ilościowa czy jakościowa?
2.4.2. Czy karygodność to element struktury jedynie czynu przestępnego? Model struktury i społeczna treść wykroczenia, przewinienia dyscyplinarnego i deliktu administracyjnego
2.4.3. Społeczna treść tzw. typów przepołowionych
3. Materialne określenie przestępstwa na płaszczyźnie generalno-abstrakcyjnej: uwagi końcowe

CZĘŚĆ II.Karygodność jako element struktury przestępstwa

Rozdział I.Społeczna treść czynów prawnokarnie irrelewantnych, okoliczności wyłączających bezprawność i czynów o znikomym stopniu szkodliwości społecznej
1. Uwagi wstępne
2. Przedstawienie poglądów doktryny i ich krytyka
3. Stanowisko stworzone w oparciu o przyjętą w opracowaniu strukturę przestępstwa
3.1. Wprowadzenie
3.2. Społeczna treść zachowań "formalnie bezprawnych - realizujących pozornie znamiona typu"
3.3. Rodzaj i stopień naruszonych reguł ostrożności (reguł postępowania z dobrem) jako jeden z faktorów wpływających na ocenę stopnia społecznej szkodliwości czynu (art. 115 § 2 k.k.)
3.4. Społeczna treść zachowań podjętych w warunkach "ryzyka dnia codziennego"
3.5. Społeczna treść okoliczności wyłączających bezprawność
3.6. Społeczna treść kontratypów pozaustawowych
3.7. Charakter i społeczna treść czynów zabronionych o znikomym stopniu społecznej szkodliwości
3.8. Społeczna treść przestępstw niesprowadzających zagrożenia dla dobra prawnego
3.8.1 Wprowadzenie
3.8.2. Społeczna treść przestępstw abstrakcyjnego narażenia na niebezpieczeństwo
3.8.3. Społeczna treść postaci stadialnych przestępstwa: usiłowanie nieudolne i bezwzględnie nieudolne

Rozdział II.Materialne ujęcie przestępstwa a zagadnienie winy: czysta normatywna teoria winy i praktyczne konsekwencje jej przyjęcia dla problematyki społecznej treści przestępstwa
1. Uwagi wstępne
2. Obiektywistyczne, kompleksowe oraz całościowe ujęcie faktorów wyznaczających stopień społecznego niebezpieczeństwa czynu
3. "Kwadrat świadomości i woli" i inne problemy związane z brakiem oddzielenia pojęć społecznej szkodliwości i winy a kompleksowe ujęcie faktorów wyznaczających stopień społecznego niebezpieczeństwa czynu
4. Praktyczne konsekwencje ujęcia płaszczyzny winy jako elementu następującego po stwierdzeniu wystąpienia cechy karygodności czynu zabronionego
5. Wina a stopień społecznej szkodliwości czynu na przykładzie art. 94 i 66 § 1 k.k.

Rozdział III.Faktory wyznaczające stopień społecznej szkodliwości czynu
1. Próby odnalezienia obiektywnych mierników ilościowych stopnia społecznej szkodliwości czynu
2. Relacje między faktorami społecznej szkodliwości czynu. Zależność między elementem przedmiotowym a podmiotowym w aspekcie ich stopniowania
3. Recydywa a stopień społecznej szkodliwości czynu
4. Nagminność a stopień społecznej szkodliwości czynu
5. Upływ czasu a stopień społecznej szkodliwości czynu
6. Chuligański charakter występku a stopień społecznej szkodliwości czynu
7. Konstytucja RP i kodeks karny z 1997 r. a ocena stopnia społecznej szkodliwości czynu
7.1.Wprowadzenie
7.2. Katalog artykułu 115 § 2 k.k.: de lege lata i de lege ferenda
7.3. Katalog okoliczności z art. 115 § 2 k.k. - charakter otwarty czy zamknięty? Relacje między pojęciami "stopnia społecznej szkodliwości czynu" i "karygodności": w ramach czynów realizujących znamiona tego samego typu oraz różnych typów czynów zabronionych

Rozdział IV.Uwagi dotyczące wpływu rozpracowania teoretycznego instytucji na praktykę wymiaru sprawiedliwości