Jedno z ważniejszych pism Immanuela Kanta, w którym wyłożył on teorię prawa, moralności, cały system etyczny oraz "koncepcję nowoczesnej wolności". Dzieło prezentuje nieznaną w Polsce, a niezwykle ważną dla ducha demokracji, kantowską filozofię prawa. Składa się z 2 części: pierwsza poświęcona jest metafizycznym podstawom teorii prawa, druga dotyczy metafizycznych podstaw teorii cnót. Nauka Kanta, ze względu na swój uniwersalny charakter może służyć za podstawę współczesnej europejskiej moralności obywatelskiej.
Filozofowie cenią w Kancie krytyka rozumu i klasycznej metafizyki, a także twórcę metody transcendentalnej i fundatora nowej metafizyki. Etycy widzą w kategorycznym imperatywie podwaliny nowoczesnej deontologii; estetycy chętnie odwołują się do Kantowskiej teorii smaku czy wzniosłości. teolodzy zaś nieufnym okiem spoglądają na ideę Boga jako postulatu rozumu. Także teoria polityki zdążyła już okrzyknąć ideał wieczystego pokoju "naiwnym urojeniem".
Dotychczas jednak najmniej skorzystano z teorii państwa i prawa; jak się wydaje, to właśnie adeptom nauk prawniczych książka posłużyć może radą, inspiracją lub choćby prowokacją gwoli rozwagi nad genezą i legitymacją pozytywnego prawa – od cywilnego poczynając, na obywatelskim i międzynarodowym kończąc. Jeśli chodzi o racjonalistyczą szkołę prawa naturalnego, to Kant nie ma sobie równych.
Książka należy do kanonu lektur nie tylko filozofów i etyków, ale także politologów i prawników.
Rozdziały:
Część pierwsza METAFIZYCZNE ELEMENTY TEORII PRAWA
Tabelaryczny podział teorii prawa 11
Wprowadzenie do metafizyki moralności 13
I. O stosunku pomiędzy władzą ludzkiego umysłu a prawidłami etycznymi 13
II. O idei tudzież nieodzowności metafizyki moralności 19
III. Podział metafizyki moralności 23
IV. Elementarne pojęcia metafizyki moralności 27
Wprowadzenie do teorii prawa 39
Aneks do podziału teorii prawa 46
Podział teorii prawa 50
Podział metafizyki moralności jako takiej 54
OGÓLNA TEORIA PRAWA. CZĘŚĆ PIERWSZA
Prawo prywatne do tego, co Moje i Twoje w sferze zewnętrznej 59
Rozdział pierwszy. O sposobie, w jaki przedmiot zewnętrzny stać się może „Mój” 59
Rozdział drugi. O sposobie nabywania przedmiotów zewnętrznych 79
Podrozdział pierwszy. O prawie rzeczowym 82
Podrozdział drugi. O prawie do osoby 98
Podrozdział trzeci. O prawie do osoby na wzór prawa rzeczowego 107
1. Prawo małżeńskie 108
2. Prawo rodzicielskie 113
3. Pan domu i jego prawo 116
Dogmatyczna klasyfikacja wszelkiego typu praw nabywanych w drodze umowy 118
I. Czym jest pieniądz? 122
II. Czym jest książka? 126
Podrozdział epizodyczny. O nabyciu zewnętrznego przedmiotu woli w sensie idealnym 128
I. Nabycie przez zasiedzenie 129
II. Dziedziczenie 131
III. Dobre imię uzyskane pośmiertnie 133
Rozdział trzeci. Nabycie z mocy wyroku sądu publicznego posiada prawomocność subiektywną 136
A. Umowa darowizny 137
B. Umowa użyczenia 138
C. Windykacja, czyli żądanie zwrotu utraconej rzeczy 140
D. Nabycie gwarancji przez złożenie przysięgi 144
W jaki sposób „Moje” i „Twoje” w stanie naturalnym staje się „Moim” i „Twoim” w stanie prawnym 147
CZĘŚĆ DRUGA Prawo publiczne 151
Rozdział pierwszy. Prawo państwowe 151
Uwaga ogólna o wpływie prawnym, jaki wywierać może zjednoczenie obywateli 161
O prawnym stosunku obywatela do ojczyzny i obczyzny 187
Rozdział drugi. Prawo narodów 193
Rozdział trzeci. Prawo obywatelstwa światowego 205
Dodatek zawierający objaśnienia do metafizycznych elementów teorii prawa 209
Część druga METAFIZYCZNE ELEMENTY TEORII CNOTY
Wprowadzenie do teorii cnoty 239
I. Analiza pojęcia „teoria cnoty” 239
II. Analiza pojęcia celu, który stanowi jednocześnie obowiązek 243
III. Jak to możliwe, że potrafimy sobie pomyśleć cel będący jednocześnie obowiązkiem? 246
IV. Które spośród ludzkich celów stanowią zarazem obowiązki? 248
V. Wyjaśnienie obu pojęć 249
A. Własna doskonałość 249
B. Cudze szczęście 250
VI. Etyka dostarcza praw, które odnoszą się tylko do maksym działania, a nie do samych działań (to bowiem należy do prawa, Ius) 252
VII. Prawo zobowiązuje w sposób zupełny, zaś powinność etyczna – w sposób niezupełny 254
VIII. Ekspozycja obowiązków wypływających z cnoty z uwagi na ich niezupełność 256
IX. Co to znaczy: obowiązek wypływający z cnoty? 260
X. Teoria prawa miała za pryncypium naczelne sąd analityczny, teoria cnoty ma za takowe sąd syntetyczny 263
XI. Schematyczny podział obowiązków wypływających z cnoty 265
XII. Estetyczna podstawa wrażliwości ludzkiego ducha na pojęcie obowiązku 265
a) Uczucie moralne 266
b) Sumienie 267
c) Miłość bliźniego 269
d) Szacunek 271
XIII. Podstawowe pryncypia metafizyki moralności z punktu widzenia czystej teorii cnoty 271
XIV. Pryncypium odróżniające teorię cnoty od teorii prawa 276
XV. Najpierwszym wymogiem cnoty jest panowanie nad sobą 278
XVI. Cnota zakłada z konieczności apatię (czyli siłę) 279
XVII. Elementarne kryteria swoistości i podziału teorii cnoty 281
XVIII. Podział etyki 284
I. NAUKA O ELEMENTACH ETYKI
Część pierwsza. Obowiązki człowieka wobec siebie samego 287
Księga pierwsza. O obowiązkach zupełnych człowieka wobec samego siebie 293
Rozdział pierwszy. Obowiązki człowieka wobec samego siebie jako istoty animalnej 293
Artykuł pierwszy. Pozbawienie się życia 294
Artykuł drugi. O hańbieniu się dla przyziemnej uciechy 297
Artykuł trzeci. Oszołomienie spowodowane nadmiarem pokarmów i używek 300
Rozdział drugi. Obowiązki człowieka wobec samego siebie jako istoty wyłącznie moralnej 302
I. Kłamstwo 303
II. Skąpstwo 307
III. Pochlebstwo 310
Podrozdział pierwszy. Obowiązek człowieka wobec siebie samego jako swego własnego sędziego 315
Podrozdział drugi. Pierwsze przykazanie, otwierające rejestr obowiązków wobec samego siebie 319
Podrozdział epizodyczny. O tym, że terminom własnym refleksji moralnej towarzyszy dwuznaczność, umożliwiająca człowiekowi uznanie obowiązków wobec siebie za obowiązki wobec innych istot
Księga druga. Niezupełne obowiązki człowieka wobec samego siebie (ze względu na jego cele) 324
Rozdział pierwszy. Obowiązek człowieka wobec siebie nakazujący rozwijanie i wzrost jego doskonałości naturalnej (mający charakter pragmatyczny) 324
Rozdział drugi. Obowiązek wobec siebie, nakazujący wznosić się ku własnej doskonałości moralnej (mający charakter stricte etyczny) 326
Część druga. Obowiązki etyczne wobec innych 329
Rozdział pierwszy. Obowiązki cnoty wobec innych jako istot stricte ludzkich 329
Podrozdział pierwszy. Obowiązek miłości bliźniego 329
A. Obowiązek dobroczynności 334
B. Obowiązek wdzięczności 337
C. Współczucie jako takie jest obowiązkiem 339
Występki popełniane z nienawiści do ludzi, zaprzeczające (contrarie) miłości bliźniego 342
Podrozdział drugi. Obowiązki cnoty względem innych ludzi z uwagi na należny im szacunek 347
Występki przeciwko obowiązkowi poszanowania innych ludzi 351
A. Pycha 351
B. Obmowa 352
C. Szyderstwo 353
Rozdział drugi. Etyczne obowiązki człowieka wobec innych ze względu na ich stan i różnice 355
Podsumowanie nauki o elementach etyki. Głęboki związek miłości i szacunku ujawniający się w przyjaźni 357
Dodatek. Cnoty odnoszące się do kultury i należytego traktowania innych ludzi 362
II. NAUKA O METODZIE ETYKI
Rozdział pierwszy. Dydaktyka moralna 364
Uwaga. Lapidarium katechezy moralnej 368
Rozdział drugi. Ascetyka moralna 373
Zakończenie. Nauka religii obejmująca obowiązki wobec Boga wykracza poza granice filozofii czysto moralnej 375
|
