Jedno z ważniejszych pism Immanuela Kanta, w którym wyłożył on teorię prawa, moralności, cały system etyczny oraz "koncepcję nowoczesnej wolności". Dzieło prezentuje nieznaną w Polsce, a niezwykle ważną dla ducha demokracji, kantowską filozofię prawa. Składa się z 2 części: pierwsza poświęcona jest metafizycznym podstawom teorii prawa, druga dotyczy metafizycznych podstaw teorii cnót. Nauka Kanta, ze względu na swój uniwersalny charakter może służyć za podstawę współczesnej europejskiej moralności obywatelskiej.
Filozofowie cenią w Kancie krytyka rozumu i klasycznej metafizyki, a także twórcę metody transcendentalnej i fundatora nowej metafizyki. Etycy widzą w kategorycznym imperatywie podwaliny nowoczesnej deontologii; estetycy chętnie odwołują się do Kantowskiej teorii smaku czy wzniosłości. teolodzy zaś nieufnym okiem spoglądają na ideę Boga jako postulatu rozumu. Także teoria polityki zdążyła już okrzyknąć ideał wieczystego pokoju "naiwnym urojeniem".
Dotychczas jednak najmniej skorzystano z teorii państwa i prawa; jak się wydaje, to właśnie adeptom nauk prawniczych książka posłużyć może radą, inspiracją lub choćby prowokacją gwoli rozwagi nad genezą i legitymacją pozytywnego prawa – od cywilnego poczynając, na obywatelskim i międzynarodowym kończąc. Jeśli chodzi o racjonalistyczą szkołę prawa naturalnego, to Kant nie ma sobie równych.
Książka należy do kanonu lektur nie tylko filozofów i etyków, ale także politologów i prawników.
Rozdziały:
Część pierwsza METAFIZYCZNE ELEMENTY TEORII PRAWA Tabelaryczny podział teorii prawa 11 Wprowadzenie do metafizyki moralności 13 I. O stosunku pomiędzy władzą ludzkiego umysłu a prawidłami etycznymi 13 II. O idei tudzież nieodzowności metafizyki moralności 19 III. Podział metafizyki moralności 23 IV. Elementarne pojęcia metafizyki moralności 27 Wprowadzenie do teorii prawa 39 Aneks do podziału teorii prawa 46 Podział teorii prawa 50 Podział metafizyki moralności jako takiej 54 OGÓLNA TEORIA PRAWA. CZĘŚĆ PIERWSZA Prawo prywatne do tego, co Moje i Twoje w sferze zewnętrznej 59
Rozdział pierwszy. O sposobie, w jaki przedmiot zewnętrzny stać się może „Mój” 59 Rozdział drugi. O sposobie nabywania przedmiotów zewnętrznych 79 Podrozdział pierwszy. O prawie rzeczowym 82 Podrozdział drugi. O prawie do osoby 98 Podrozdział trzeci. O prawie do osoby na wzór prawa rzeczowego 107 1. Prawo małżeńskie 108 2. Prawo rodzicielskie 113 3. Pan domu i jego prawo 116 Dogmatyczna klasyfikacja wszelkiego typu praw nabywanych w drodze umowy 118 I. Czym jest pieniądz? 122 II. Czym jest książka? 126 Podrozdział epizodyczny. O nabyciu zewnętrznego przedmiotu woli w sensie idealnym 128 I. Nabycie przez zasiedzenie 129 II. Dziedziczenie 131 III. Dobre imię uzyskane pośmiertnie 133
Rozdział trzeci. Nabycie z mocy wyroku sądu publicznego posiada prawomocność subiektywną 136 A. Umowa darowizny 137 B. Umowa użyczenia 138 C. Windykacja, czyli żądanie zwrotu utraconej rzeczy 140 D. Nabycie gwarancji przez złożenie przysięgi 144 W jaki sposób „Moje” i „Twoje” w stanie naturalnym staje się „Moim” i „Twoim” w stanie prawnym 147
CZĘŚĆ DRUGA Prawo publiczne 151 Rozdział pierwszy. Prawo państwowe 151 Uwaga ogólna o wpływie prawnym, jaki wywierać może zjednoczenie obywateli 161 O prawnym stosunku obywatela do ojczyzny i obczyzny 187 Rozdział drugi. Prawo narodów 193 Rozdział trzeci. Prawo obywatelstwa światowego 205 Dodatek zawierający objaśnienia do metafizycznych elementów teorii prawa 209
Część druga METAFIZYCZNE ELEMENTY TEORII CNOTY Wprowadzenie do teorii cnoty 239 I. Analiza pojęcia „teoria cnoty” 239 II. Analiza pojęcia celu, który stanowi jednocześnie obowiązek 243 III. Jak to możliwe, że potrafimy sobie pomyśleć cel będący jednocześnie obowiązkiem? 246 IV. Które spośród ludzkich celów stanowią zarazem obowiązki? 248 V. Wyjaśnienie obu pojęć 249 A. Własna doskonałość 249 B. Cudze szczęście 250 VI. Etyka dostarcza praw, które odnoszą się tylko do maksym działania, a nie do samych działań (to bowiem należy do prawa, Ius) 252 VII. Prawo zobowiązuje w sposób zupełny, zaś powinność etyczna – w sposób niezupełny 254 VIII. Ekspozycja obowiązków wypływających z cnoty z uwagi na ich niezupełność 256 IX. Co to znaczy: obowiązek wypływający z cnoty? 260 X. Teoria prawa miała za pryncypium naczelne sąd analityczny, teoria cnoty ma za takowe sąd syntetyczny 263 XI. Schematyczny podział obowiązków wypływających z cnoty 265 XII. Estetyczna podstawa wrażliwości ludzkiego ducha na pojęcie obowiązku 265 a) Uczucie moralne 266 b) Sumienie 267 c) Miłość bliźniego 269 d) Szacunek 271 XIII. Podstawowe pryncypia metafizyki moralności z punktu widzenia czystej teorii cnoty 271 XIV. Pryncypium odróżniające teorię cnoty od teorii prawa 276 XV. Najpierwszym wymogiem cnoty jest panowanie nad sobą 278 XVI. Cnota zakłada z konieczności apatię (czyli siłę) 279 XVII. Elementarne kryteria swoistości i podziału teorii cnoty 281 XVIII. Podział etyki 284 I. NAUKA O ELEMENTACH ETYKI
Część pierwsza. Obowiązki człowieka wobec siebie samego 287 Księga pierwsza. O obowiązkach zupełnych człowieka wobec samego siebie 293 Rozdział pierwszy. Obowiązki człowieka wobec samego siebie jako istoty animalnej 293 Artykuł pierwszy. Pozbawienie się życia 294 Artykuł drugi. O hańbieniu się dla przyziemnej uciechy 297 Artykuł trzeci. Oszołomienie spowodowane nadmiarem pokarmów i używek 300 Rozdział drugi. Obowiązki człowieka wobec samego siebie jako istoty wyłącznie moralnej 302 I. Kłamstwo 303 II. Skąpstwo 307 III. Pochlebstwo 310 Podrozdział pierwszy. Obowiązek człowieka wobec siebie samego jako swego własnego sędziego 315 Podrozdział drugi. Pierwsze przykazanie, otwierające rejestr obowiązków wobec samego siebie 319 Podrozdział epizodyczny. O tym, że terminom własnym refleksji moralnej towarzyszy dwuznaczność, umożliwiająca człowiekowi uznanie obowiązków wobec siebie za obowiązki wobec innych istot
Księga druga. Niezupełne obowiązki człowieka wobec samego siebie (ze względu na jego cele) 324 Rozdział pierwszy. Obowiązek człowieka wobec siebie nakazujący rozwijanie i wzrost jego doskonałości naturalnej (mający charakter pragmatyczny) 324 Rozdział drugi. Obowiązek wobec siebie, nakazujący wznosić się ku własnej doskonałości moralnej (mający charakter stricte etyczny) 326
Część druga. Obowiązki etyczne wobec innych 329 Rozdział pierwszy. Obowiązki cnoty wobec innych jako istot stricte ludzkich 329 Podrozdział pierwszy. Obowiązek miłości bliźniego 329 A. Obowiązek dobroczynności 334 B. Obowiązek wdzięczności 337 C. Współczucie jako takie jest obowiązkiem 339 Występki popełniane z nienawiści do ludzi, zaprzeczające (contrarie) miłości bliźniego 342 Podrozdział drugi. Obowiązki cnoty względem innych ludzi z uwagi na należny im szacunek 347 Występki przeciwko obowiązkowi poszanowania innych ludzi 351 A. Pycha 351 B. Obmowa 352 C. Szyderstwo 353 Rozdział drugi. Etyczne obowiązki człowieka wobec innych ze względu na ich stan i różnice 355 Podsumowanie nauki o elementach etyki. Głęboki związek miłości i szacunku ujawniający się w przyjaźni 357 Dodatek. Cnoty odnoszące się do kultury i należytego traktowania innych ludzi 362 II. NAUKA O METODZIE ETYKI
Rozdział pierwszy. Dydaktyka moralna 364 Uwaga. Lapidarium katechezy moralnej 368 Rozdział drugi. Ascetyka moralna 373 Zakończenie. Nauka religii obejmująca obowiązki wobec Boga wykracza poza granice filozofii czysto moralnej 375
|