W podręczniku przedstawiono niezbędną wiedzę z zakresu bakteriologii, wirusologii, mykologii i parazytologii.

Uwzględniono zagadnienia z zakresu immunologii w chorobach zakanych i pasożytniczych, epidemiologię i profilaktykę zakażeń szpitalnych. Wiele uwagi poświęcono sposobom pobierania i przesyłania materiałów do badań mikrobiologicznych, a także procesom dezynfekcji i sterylizacji, dostarczając wielu praktycznych informacji.

Liczne ryciny oraz tabele ułatwiają zrozumienie omawianych problemów, a pytania sprawdzające, zamieszczone na końcu każdego rozdziału, umożliwiają sprawdzenie przyswojonej wiedzy.

Odbiorcy: studenci pielęgniarstwa, położnictwa i ratownictwa medycznego

Rozdziały:

1. Immunologia 
Definicje 
Odpowiedź immunologiczna 
Narządy i komórki układu limfatycznego 
Narządy 
Szpik kostny
Grasica 
Węzły chłonne (limfatyczne) 
Śledziona 
Komórki układu immunologicznego 
Limfocyty 
Komórki NK  
Makrofagi 
Komórki dendrytyczne 
Granulocyty 
Komórki tuczne (mastocyty) i bazofile 
Przeciwciała
Budowa cząsteczkowa przeciwciała 
Charakterystyka poszczególnych klas immunoglobulin 
Reakcje antygen?przeciwciało
Odporność przeciwzakaźna 
Odporność nieswoista w zakażeniach 
Układ dopełniacza i neutrofile 
Cytokiny, selektyny, integryny 
Mechanizmy zabijania drobnoustrojów przez komórki żerne 
Odporność swoista w zakażeniach 
Odpowiedź immunologiczna na zakażenia bakteryjne 
Odpowiedź immunologiczna na zakażenia wirusowe 
Odpowiedź immunologiczna na zarażenia pasożytnicze 
Odpowiedź immunologiczna na zakażenia grzybicze 
Mechanizmy unikania odpowiedzi immunologicznej przez drobnoustroje 
Układ odpornościowy skóry i błon śluzowych 
System immunologiczny związany ze skórą ? SALT 
Udział błon śluzowych w obronie organizmu ? MALT 
Reakcje alergiczne 
Nadwrażliwość typu I ? reakcja anafilaktyczna 
Nadwrażliwość typu II ? reakcje cytotoksyczne 
Nadwrażliwość typu III ? reakcje z udziałem kompleksów immunologicznych 
Nadwrażliwość typu IV ? komórkowa, opóźniona 
Czynniki modulujące (zmieniające) odpowiedź immunologiczną 
Immunosupresja i autoimmunizacja 
Pytania sprawdzające
 
2. Immunoprofilaktyka i immunoterapia zakażeń 
Zagadnienia ogólne 
Immunoprofilaktyka zakażeń bakteryjnych 
Immunoprofilaktyka w chorobach wirusowych 
Szczepionki atenuowane 
Szczepionki zabite 
Szczepionki podjednostkowe .
Immunoglobuliny i surowice odpornościowe 
Pytania sprawdzające
 
3. Podstawy patogenezy zakażeń i epidemiologii infekcyjnej
Pytania sprawdzające 

4. Bakteriologia ogólna
Morfologia i fizjologia bakterii 
Budowa komórki bakteryjnej 
Fizjologia bakterii 
Patogeneza zakażeń bakteryjnych 
Klasyfikacja bakterii 
Genetyka bakterii 
Replikacja DNA 
Regulacja procesu transkrypcji i translacji 
Wymiana genów między komórkami bakteryjnymi 
Rekombinacja genetyczna 
Podstawy diagnostyki bakteriologicznej 
Klasyczne metody diagnostyki bakteriologicznej 
Diagnostyka serologiczna 
Metody molekularne 
Metoda PCR 
Hybrydyzacja 
Metoda PFGE 
Western blot 
Leczenie zakażeń bakteryjnych 
Podstawowe pojęcia i leki przeciwbakteryjne 
Oporność bakterii na leki i metody badania lekowrażliwości 
Wprowadzenie do prawidłowej chemioterapii 
Flora fizjologiczna 
Fizjologiczna flora jelita 
Fizjologiczna flora skóry 
Flora pochwy 
Pytania sprawdzające
 
5. Bakteriologia szczegółowa
Ziarenkowce Gram-dodatnie 
Rodzaj Staphylococcus (gronkowce) 
Rodzaj Micrococcus 
Rodzaj Streptococcus (paciorkowce) 
Rodzaj Enterococcus (enterokoki, paciorkowce grupy D, paciorkowce kałowe)
Ziarenkowce Gram-ujemne 
Rodzaj Neisseria 
Laseczki Gram-dodatnie niesporujące 
Corynebacterium diphtheriae (maczugowiec błonnicy) 
Rodzaj Listeria 
Pałeczki Gram-ujemne z rodzin Enterobacteriaceae i Vibrionaceae 
Rodzina Enterobacteriaceae 
Escherichia coli (pałeczka okrężnicy) 
Rodzaj Salmonella 
Rodzaj Shigella 
Rodzaj Yersinia 
Rodzaj Klebsiella 
Rodzaj Proteus 
Rodzaje: Enterobacter, Citrobacter, Morganella, Providencia, Serratia 
Diagnostyka laboratoryjna pałeczek Enterobacteriaceae 
Rodzina Vibrionaceae 
Rodzaj Vibrio 
Pałeczki Gram-ujemne niefermentujące glukozy 
Pseudomonas aeruginosa (pałeczka ropy błękitnej) 
Stenotrophomonas maltophilia (dawna nazwa: Pseudomonas maltophilia) 
Rodzaj Burkholderia 
Rodzaj Acinetobacter 
Pozostałe pałeczki Gram-ujemne 
Rodzaj Campylobacter 
Rodzaj Helicobacter 
Rodzaj Haemophilus 
Rodzaj Bordetella 
Rodzaj Pasteurella 
Rodzaj Brucella 
Rodzaj Francisella 
Rodzaj Legionella 
Laseczki Gram-dodatnie sporujące 
Rodzaj Bacillus
Rodzaj Clostridium 
Bakterie beztlenowe, niesporujące 
Rodzaj Bacteroides 
Rodzaj Prevotella 
Rodzaj Porphyromonas 
Rodzaj Fusobacterium 
Rodzaj Veillonella 
Gardnerella vaginalis 
Rodzaj Propionibacterium 
Rodzaj Peptostreptococcus 
Rodzaj Peptococcus   
Rodzaj Lactobacillus   
Rodzaj Bifidobacterium 
Promieniowce   
Rodzaj Actinomyces 
Rodzaj Nocardia 
Prątki 
Rodzaj Mycobacterium 
Prątki atypowe 
Krętki   
Rodzaj Treponema 
Rodzaj Borrelia 
Rodzaj Leptospira 
Mykoplazmy
Chlamydie 
Riketsje 
Pytania sprawdzające

6. Wirusologia ogólna
Budowa, właściwości i klasyfikacja wirusów 
Nazewnictwo i klasyfikacja wirusów 
Replikacja (namnażanie) wirusów 
Patomechanizm zakażeń wirusowych 
Relacje wirus?komórka 
Oddziaływanie wirus?organizm 
Epidemiologia zakażeń wirusowych 
Podstawy diagnostyki wirusologicznej 
Metody klasyczne 
Metody mikroskopowe 
Metody serologiczne 
Metody molekularne 
Leki przeciwwirusowe 
Pytania sprawdzające
 
7. Wirusologia szczegółowa
Wirusy DNA 
Herpeswirusy 
Wirusy Herpes simplex (HSV) 
Wirus ospy wietrznej i półpaśca (VZV) 
Wirus cytomegalii (CMV) 
Wirus Epsteina?Barr (EBV) 
Wirus herpes typu 6 
Wirusy herpes typu 7 i 8 
Hepadnawirusy 
Wirus zapalenia wątroby typu B (HBV ? hepatitis B virus) 
Adenowirusy 
Parwowirusy 
Pokswirusy 
Poliomawirusy i papillomawirusy 
Poliomawirusy 
Papillomawirusy 
Wirusy RNA 
Ortomyksowirusy 
Wirus grypy 
Paramyksowirusy 
Wirusy paragrypy (grypy rzekomej) 
Wirus świnki (nagminnego zapalenia ślinianek przyusznych) 
Wirus odry 
Syncytialny wirus oddechowy (RSV) 
Koronawirusy 
Pikornawirusy 
Enterowirusy 
Rinowirusy 
Wirus zapalenia wątroby typu A (HAV) 
Togawirusy 
Alfawirusy 
Wirus różyczki 
Flawiwirusy 
Wirus zapalenia wątroby typu C (HCV) 
Rotawirusy, kaliciwirusy i astrowirusy 
Rabdowirusy 
Wirus wścieklizny 
Wirusy gorączek krwotocznych 
Retrowirusy 
Ludzki wirus nabytego niedoboru odporności (HIV) 
Inne retrowirusy zakażające człowieka 
Wirusy niesklasyfikowane 
Wirus zapalenia wątroby typu D (HDV ? ang. hepatitis D virus) 
Wirus zapalenia wątroby typu E (HEV) 
Wirus zapalenia wątroby typu G (HGV) 
Priony 
Pytania sprawdzające
 
8. Mykologia
Cechy morfologiczne i fizjologia grzybów 
Patomechanizm, epidemiologia i profilaktyka grzybic 
Leczenie grzybic 
Antybiotyki 
Syntetyczne leki przeciwgrzybicze 
Grzyby drożdżopodobne 
Rodzaj: Candida 
Cryptococcus neoformans
Rodzaj Pityrosporum 
Grzyby pleśniowe 
Rodzaj: Aspergillus 
Scopulariopsis brevicaulis 
Inne rodzaje grzybów pleśniowych 
Grzyby dermatofitowe 
Pneumocystis carinii (jiroveci) 
Pytania sprawdzające

9. Parazytologia
Epidemiologia i profilaktyka chorób pasożytniczych 
Patogeneza chorób pasożytniczych 
Inwazje pasożytnicze w stanach immunosupresji 
Diagnostyka chorób pasożytniczych 
Postępowanie diagnostyczne w parazytozach jelitowych 
Diagnostyka pasożytów tkankowych 
Leczenie inwazji pasożytniczych 
Ważniejsze parazytozy i leki stosowane w ich leczeniu 
Pierwotniaki 
Pierwotniaki jelitowe 
Giardia lamblia 
Entamoeba histolytica (pełzak czerwonki) 
Cryptosporidium parvum 
Balantidium coli 
Inne pierwotniaki jelitowe 
Pasożyty dróg moczowo-płciowych 
Trichomonas vaginalis 
Pasożyty krwi i tkanek 
Rodzaj Plasmodium (zarodźce) 
Rodzaj Trypanosoma 
Rodzaj Leishmania 
Toxoplasma gondii 
Pełzaki wolno żyjące 
Robaki 
Przywry 
Tasiemce 
Taenia saginata (tasiemiec nieuzbrojony) 
Taenia solium (tasiemiec uzbrojony) 
Echinococcus granulosus (tasiemiec jednojamowy) 
Echinococcus multilocularis (tasiemiec wielojamowy) 
Hymenolepis nana (tasiemiec karłowaty) 
Inne tasiemce 
Nicienie 
Enterobius vermicularis (owsik ludzki) 
Ascaris lumbricoides (glista ludzka) 
Trichuris trichiura (włosogłówka ludzka) 
Strongyloides stercoralis (węgorek jelitowy) 
Inne nicienie pasożytujące w przewodzie pokarmowym 
Trichinella spiralis (włosień kręty) 
Inne nicienie tkankowe 
Ektopasożyty 
Pytania sprawdzające 

10. Pobieranie i przesyłanie materiałów do badań mikrobiologicznych
Zagadnienia ogólne 
Pobieranie i przesyłanie materiałów do badań bakteriologicznych 
Krew 
Pobieranie i przesyłanie krwi na posiew 
Pobieranie krwi do badań serologicznych 
Płyn mózgowo-rdzeniowy 
Materiały z dróg oddechowych 
Wymaz z gardła 
Wymaz z nosa 
Wymaz z nosogardzieli 
Wymaz nadkrtaniowy 
Plwocina 
Materiały z bronchoskopii 
Aspiracja przeztchawicza 
Materiały z przewodu pokarmowego 
Kał 
Żółć
Materiały z dróg moczowo-płciowych 
Mocz 
Wymaz z cewki moczowej 
Materiały z dróg rodnych 
Nasienie 
Inne 
Materiały z ucha 
Materiały z oka 
Materiały ze skóry, tkanek miękkich i ran 
Płyny z jam ciała 
Wycinki tkanek 
Cewniki naczyniowe 
Pobieranie i przesyłanie materiałów do badań wirusologicznych 
Pobieranie i przesyłanie materiałów do badań mykologicznych 
Pobieranie i przesyłanie materiałów do badań parazytologicznych 
Pytania sprawdzające 

11. Dezynfekcja i sterylizacja
Wprowadzenie i podstawowe pojęcia 
Metody dezynfekcji 
Dezynfekcja chemiczna 
Praktyczne zasady doboru środków dezynfekcyjnych 
Dezynfekcja termiczna 
Metody z zastosowaniem ciepła wilgotnego 
Dezynfekcja termiczno-chemiczna 
Antyseptyka (odkażanie) 
Zasady prawidłowej antyseptyki (mycia i/lub dezynfekcji) rąk 
Sterylizacja 
Metody sterylizacji 
Dekontaminacja przy podejrzeniu skażenia prionami 
Kontrola procesów sterylizacji 
Zasady prawidłowej sterylizacji 
Organizacja procesów sterylizacji w zakładach opieki zdrowotnej 
Pytania sprawdzające
 
12. Zakażenia szpitalne
Zagadnienia ogólne 
Podstawowe definicje i określenia 
Czynniki ryzyka występowania zakażeń szpitalnych 
Czynniki etiologiczne zakażeń szpitalnych 
Postacie kliniczne zakażeń szpitalnych 
Zakażenie miejsca operowanego 
Zakażenia układu moczowego 
Zakażenia układu oddechowego 
Zakażenia krwi 
Epidemiologia szpitalna 
Kontrola i rejestracja zakażeń szpitalnych 
Wskaźniki stosowane w epidemiologii szpitalnej 
Rola mikrobiologii klinicznej w kontroli zakażeń szpitalnych 
Pytania sprawdzające 

13. Bioterroryzm
Wprowadzenie 
Rys historyczny 
Bakterie i wirusy jako broń biologiczna 
Pytania sprawdzające 
Tabele 
Najważniejsze bakterie chorobotwórcze 
Najważniejsze wirusy chorobotwórcze 
Najważniejsze grzyby chorobotwórcze 
Najważniejsze pasożyty człowieka 
Literatura uzupełniająca