Niniejsza publikacja to zbiór esejów powstałych na podstawie referatów autorki wygłoszonych podczas sesji naukowych organizowanych przez Polską Fundację Kościuszkowską. W każdym z nich tytułowy bohater jest ukazany w odmiennym nieco kontekście czasowym, geograficznym, historycznym i interpersonalnym.

 

Nicią przewodnią książki jest bogaty w wydarzenia i działania życiorys Naczelnika. Pierwsze cztery eseje zostały poświęcone ocenom przebiegu samej Insurekcji oraz roli, jaką w niej odegrał Kościuszko, poczynionym zarówno za jego życia - po obu stronach Atlantyku, jak i pośmiertnie. Kolejne dotyczą relacji tego wybitnego Polaka z największymi postaciami epoki: trzecim prezydentem Stanów Zjednoczonych Thomasem Jeffersonem oraz duchowym przywódcą Wielkiej Emigracji Julianem Ursynem Niemcewiczem. W ostatnim eseju autorka porusza temat mniej znany szerszym kręgom Polaków, a mianowicie kwestię wsparcia przez Kościuszkę idei Legionów polskich.

Tematykę prezentowaną w esejach wzbogacają aneksy. Są to przede wszystkim opublikowane w połowie XX w. raporty "z pierwszej ręki" o wydarzeniach tamtych dni: samego Tadeusza Kościuszki - z bitew pod Dubienką, Racławicami i Szczekocinami, Juliana Ursyna Niemcewicza - z bitwy maciejowickiej, a także wspomnienia o tych wydarzeniach zawarte w pamiętnikach Michała Kleofasa Ogińskiego i Karola Kniaziewicza. Ponadto dodano pierwsze, drukowane w prasie polskiej już w 1818 r., wspomnienie o Naczelniku napisane przez Wirydiannę Fiszerową, a także urywek z pamiętnika tej autorki, kiedy przez krótki czas przebywała w bliskim otoczeniu Kościuszki w Paryżu.