Drugie wydanie Nieruchomości Skarbu Państwa stanowi znacznie poszerzoną wersję wydania pierwszego. W książce poza zagadnieniami dotyczącymi konstrukcji prawnych przyjętych w gospodarce nieruchomościami Skarbu Państwa omówiono nowe rozwiązania prawne w zakresie gospodarki nieruchomościami przeznaczonymi na potrzeby administracji rządowej. Przedstawiono gospodarkę zasobami nieruchomości Skarbu Państwa na nowe cele publiczne, jak np. budowa lotnisk cywilnych. Wiele zagadnień dotyczących problematyki gospodarowania zasobami nieruchomości Skarbu Państwa uszczegółowiono i wzbogacono najnowszym orzecznictwem oraz poglądami doktryny. Uwzględniono zmiany w ustawach oraz przepisach wykonawczych regulujących omawianą tematykę.

Gospodarka nieruchomościami Skarbu Państwa stanowi dość złożony mechanizm, więc w pracy przedstawiono schematy graficzne obrazujące procesy gospodarowania zasobami nieruchomości, by w przystępny sposób objaśnić Czytelnikom przedstawiane zagadnienia.

Książka jest adresowana do osób, które z racji wykonywanych zawodów prawniczych lub zainteresowania problematyką gospodarki nieruchomościami chciałyby zrozumieć, jak działa ten mechanizm. Niewątpliwie poznanie zagadnień dotyczących nieruchomości Skarbu Państwa może być przydatne w wielu dziedzinach działalności gospodarczej oraz edukacyjnej. Publikacja zainteresuje osoby wykonujące zawody prawnicze, sędziów, notariuszy, adwokatów, radców prawnych. Będzie również przydatna pracownikom administracji rządowej oraz samorządowej, a także studentom prawa i słuchaczom kształcącym się w zakresie gospodarki nieruchomościami.

Ryszard Pessel jest doktorem nauk prawnych. Interesuje się problematyką stosunków własnościowych w aspekcie przekształceń własnościowych oraz tworzących się struktur organizacyjnych z udziałem Skarbu Państwa.

Rozdziały:

Rozdział I. Zasoby nieruchomości Skarbu Państwa            21
1. Uwagi ogólne                         21
2. Zasób nieruchomości w znaczeniu prawnym             26
2.1. Zasób nieruchomości Skarbu Państwa              26
2.2. Zasób Własności Rolnej Skarbu Państwa             33
2.2.1. Przedmiot Zasobu                  34
2.2.2. Tryb oraz termin utworzenia Zasobu           37
2.2.3. Cel utworzenia Zasobu oraz dysponowanie nim       39
3. Zasób nieruchomości w znaczeniu ewidencyjnym           43
4. Zasoby naturalne Skarbu Państwa                 49
4.1. Pojęcie oraz klasyfikacja zasobów naturalnych          49
4.2. Wody                          51
4.3. Lasy                           52
4.4. Złoża kopalin                       53
4.5. Parki narodowe                      54
5. Zasoby nieruchomości Skarbu Państwa w znaczeniu finansowo-
-rachunkowym                         56
5.1. Uwagi wprowadzające                    56
5.2. Gospodarka finansowa Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa   57
5.3. Gospodarowanie zasobem nieruchomości Skarbu Państwa      60
5.4. Gospodarka finansowa nieruchomościami znajdującymi się w odrębnej ewidencji prowadzonej przez Agencję Mienia Wojskowego oraz Wojskową Agencję Mieszkaniową               61
5.4.1. Agencja Mienia Wojskowego               61
5.4.2. Wojskowa Agencja Mieszkaniowa            66
5.5. Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe          69Rozdział II. Zasady gospodarowania zasobami nieruchomości Skarbu Państwa  77
1. Gospodarowanie nieruchomościami – pojęcie             77
2. Zasada prawidłowej gospodarki nieruchomościami           81
3. Zasada jawności gospodarowania nieruchomościami Skarbu Państwa    89
4. Zasada realizacji celów publicznych                 99

Rozdział III. Sposoby wykonywania prawa własności nieruchomości znajdujących się w zasobie Skarbu Państwa          111
1. Uwagi ogólne                         111
2. Ustawowe powierzenie państwowym osobom prawnym (Agencjom) wykonywania prawa własności oraz praw rzeczowych ograniczonych na nieruchomości Skarbu Państwa                  114
3. Wykonywanie przez Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe ustawowego zarządu nieruchomościami leśnymi Skarbu Państwa     129
4. Wykonywanie prawa własności do nieruchomości Skarbu Państwa przez państwowe jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej (trwały zarząd)                         137
5. Wykonywanie przez starostę prawa własności do nieruchomości znajdujących się w zasobie Skarbu Państwa              150

Rozdział IV. Organizacja gospodarowania nieruchomościami znajdującymi się w zasobie Skarbu Państwa                 163
1. Uwagi ogólne                         163
2. Ewidencja nieruchomości znajdujących się w zasobie Skarbu Państwa   166
3. Planowanie gospodarowania nieruchomościami znajdującymi się w zasobach Skarbu Państwa                    179
4. Określanie wartości nieruchomości Skarbu Państwa          186
5. Zabezpieczenie nieruchomości przed zniszczeniem lub uszkodzeniem   194

Rozdział V. Obrót cywilnoprawny nieruchomościami znajdującymi się w zasobie Skarbu Państwa                 201
1. Uwagi ogólne                         201
2. Sprzedaż nieruchomości z zasobu nieruchomości Skarbu Państwa     208
2.1. Sprzedaż nieruchomości Skarbu Państwa znajdujących się w zasobie Skarbu Państwa                      209
2.1.1. Zasady sprzedaży nieruchomości Skarbu Państwa      209
2.1.2. Warunki przetargu                  211
2.1.3. Czynności związane z przeprowadzeniem przetargu     213
2.1.4. Formy przetargu                   214
2.1.5. Środki prawne zaskarżenia czynności dotyczących przeprowadzenia przetargu               222
2.1.6. Zawarcie umowy sprzedaży nieruchomości         223
2.2. Sprzedaż nieruchomości rolnych z Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa                         224
2.2.1. Uwagi wprowadzające                 224
2.2.2. Warunki przetargu                  226
2.2.3. Czynności związane z przeprowadzeniem przetargu     229
2.2.4. Formy przetargu                   229
2.2.5. Cena wywoławcza                  231
2.2.6. Środki zaskarżenia                  233
2.3. Sprzedaż nieruchomości Skarbu Państwa przez Wojskową Agencję Mieszkaniową oraz Agencję Mienia Wojskowego          233
2.3.1. Wojskowa Agencja Mieszkaniowa             233
2.3.2. Agencja Mienia Wojskowego              234
2.4. Sprzedaż nieruchomości Skarbu Państwa przez Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe              234
2.4.1. Uwagi wprowadzające                 234
2.4.2. Wadium                      236
2.4.3. Powtórzenie przetargu                 236
2.4.4. Zaskarżanie czynności związanych z przeprowadzeniem przetargu                      237
2.4.5. Formy przetargu                   238
2.4.6. Pierwszeństwo w nabyciu nieruchomości         239
2.5. Zbywanie nieruchomości Skarbu Państwa w drodze bezprzetargowej  256
2.5.1. Uwagi wprowadzające                 256
2.5.2. Zbywanie nieruchomości z zasobu Skarbu Państwa w drodze bezprzetargowej na podstawie art. 37 ust. 1 i 2 u.g.n    257
2.5.3. Sprzedaż nieruchomości rolnych w drodze bezprzetargowej na podstawie ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa                271
2.5.4. Sprzedaż nieruchomości w drodze bezprzetargowej na podstawie ustawy o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej                273
2.5.5. Sprzedaż nieruchomości w drodze bezprzetargowej na podstawie ustawy o gospodarowaniu niektórymi składnikami mienia Skarbu Państwa oraz o Agencji Mienia Wojskowego   273
2.5.6. Sprzedaż nieruchomości w drodze bezprzetargowej na podstawie ustawy o lasach              274
3. Oddanie nieruchomości Skarbu Państwa w użytkowanie wieczyste oraz przeniesienie tego prawa na podstawie umowy          276
3.1. Pojęcie oraz funkcja użytkowania wieczystego           276
3.2. Użytkowanie wieczyste w ustawie o gospodarce nieruchomościami  279
3.2.1. Warunki oddania nieruchomości w użytkowanie wieczyste   279
3.2.2. Wygaśnięcie użytkowania wieczystego          285
3.2.3. Sprzedaż nieruchomości gruntowej jej użytkownikowi wieczystemu                     290
3.3. Użytkowanie wieczyste w ustawie o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa            292
3.4. Użytkowanie wieczyste w ustawie o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej                   295
3.5. Użytkowanie wieczyste w ustawie o gospodarowaniu niektórymi składnikami mienia Skarbu Państwa oraz o Agencji Mienia Wojskowego                        295
3.6. Użytkowanie wieczyste w ustawie o lasach            296
4. Umowy dotyczące korzystania z nieruchomości Skarbu Państwa (najem, dzierżawa, użytkowanie)                     300
4.1. Klasyfikacja norm prawnych korzystania z nieruchomości Skarbu Państwa                         300
4.2. Dzierżawa, najem, użytkowanie oraz użyczenie w ustawie o gospodarce nieruchomościami                301
4.2.1. Zasady ogólne                    301
4.2.2. Umowy o korzystanie z nieruchomości rolnych (dzierżawa i najem) – charakter prawny               304
4.2.3. Organizowanie przetargów na dzierżawę nieruchomości   307
4.2.4. Zawieranie umowy dzierżawy poza przetargiem       311
4.3. Najem, dzierżawa, użyczenie w ustawie o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej               314
4.4. Najem, dzierżawa, użytkowanie oraz użyczenie w ustawie o gospodarowaniu niektórymi składnikami mienia Skarbu Państwa oraz o Agencji Mienia Wojskowego               314
4.5. Najem, dzierżawa, użytkowanie w ustawie o lasach        315
5. Zamiana nieruchomości Skarbu Państwa               316
5.1. Zamiana nieruchomości w ustawie o gospodarce nieruchomościami  316
5.1.1. Zamiana między podmiotami publicznymi         318
5.1.2. Zamiana między Skarbem Państwa a osobami fizycznymi lub prawnymi                    319
5.2. Zamiana nieruchomości w ustawie o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa            319
5.3. Zamiana nieruchomości w ustawie o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej                   320
5.4. Zamiana nieruchomości w ustawie o gospodarowaniu niektórymi składnikami mienia Skarbu Państwa oraz o Agencji Mienia Wojskowego                        320
5.5. Zamiana nieruchomości leśnych w ustawie o lasach        322

Rozdział VI. Wyposażanie w nieruchomości Skarbu Państwa państwowych jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej oraz państwowych osób prawnych             323
1. Uwagi ogólne                         323
2. Oddawanie nieruchomości Skarbu Państwa państwowym jednostkom organizacyjnym w trwały zarząd na podstawie ustawy o gospodarce nieruchomościami                       326
2.1. Zasady ogólne                       326
2.2. Oddawanie nieruchomości Skarbu Państwa w trwały zarząd na cele statutowe państwowych jednostek organizacyjnych wymienionych w art. 60 u.g.n                      335
2.3. Oddawanie nieruchomości Skarbu Państwa w trwały zarząd na potrzeby rządowych jednostek organizacyjnych wymienionych w art. 60a u.g.n                     339
2.4. Przekazywanie nieruchomości na cele placówek dyplomatycznych, urzędów konsularnych oraz innych instytucji i przedstawicielstw państw obcych zrównanych z nimi w zakresie immunitetów     342
3. Przekazywanie nieruchomości znajdujących się w Zasobie Własności Rolnej Skarbu Państwa państwowym jednostkom organizacyjnym niemającym osobowości prawnej w trwały zarząd                344
4. Oddawanie nieruchomości w trwały zarząd na podstawie ustawy o gospodarowaniu niektórymi składnikami mienia Skarbu Państwa oraz o Agencji Mienia Wojskowego                   349
5. Oddawanie nieruchomości w trwały zarząd na podstawie ustawy o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej        349
6. Przekazywanie jednostkom organizacyjnym niemającym osobowości prawnej gruntów leśnych lub rolnych stanowiących własność Skarbu Państwa w zarząd na podstawie ustawy o lasach            350

Rozdział VII. Wyposażanie podmiotów prowadzących działalność publiczną oraz przekazywanie nieruchomości Skarbu Państwa partnerowi prywatnemu                 353
1. Uprawnienia ministra właściwego do spraw Skarbu Państwa w zakresie wyposażania fundacji oraz dokonywania darowizny na rzecz fundacji i organizacji pożytku publicznego na podstawie art. 59 ust. 1 i 2 u.g.n   353
2. Uprawnienia Agencji Nieruchomości Rolnych, Agencji Mienia Wojskowego oraz Wojskowej Agencji Mieszkaniowej w zakresie wyposażania fundacji oraz dokonywania na rzecz fundacji i organizacji pożytku publicznego darowizny na podstawie art. 59 ust. 5 u.g.n             356
3. Przekazywanie przez podmiot publiczny nieruchomości stanowiących własność Skarbu Państwa partnerowi prywatnemu, spółce kapitałowej, spółce komandytowej lub komandytowo-akcyjnej na podstawie ustawy o partnerstwie publiczno-prywatnym                358

Rozdział VIII. Nabywanie nieruchomości przez Skarb Państwa       365
1. Uwagi ogólne                         365
2. Nabycie nieruchomości na podstawie ustawowego prawa pierwokupu przysługującego Skarbowi Państwa                 367
2.1. Uwagi wprowadzające                   367
2.2. Prawo pierwokupu w ustawie o gospodarce nieruchomościami oraz w ustawie o lasach                     368
2.3. Prawo pierwokupu w ustawie o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa oraz w ustawie o kształtowaniu ustroju rolnego                          369
2.4. Prawo pierwokupu w przepisach szczególnych          374
3. Prawo odkupu nieruchomości oraz ich wykupu przysługujące Skarbowi Państwa                           375
3.1. Prawo odkupu                       375
3.2. Prawo wykupu                       379
4. Zasiedzenie nieruchomości przez Skarb Państwa            381
5. Spadkobranie ustawowe nieruchomości przez Skarb Państwa       389
6. Nabycie przez Skarb Państwa nieruchomości po zlikwidowanych lub sprywatyzowanych państwowych osobach prawnych         394
6.1. Podstawy prawne nabycia nieruchomości przez Skarb Państwa    394
6.2. Sposoby zagospodarowania nieruchomości pozostałych po likwidacji 396
6.3. Sposoby zagospodarowania nieruchomości po rozwiązaniu umów prywatyzacyjnych                     398
7. Darowizna nieruchomości na rzecz Skarbu Państwa          401
8. Zrzeczenie się prawa własności nieruchomości lub użytkowania wieczystegoprzez państwowe osoby prawne na rzecz Skarbu Państwa        406

Rozdział IX. Nadzór właścicielski Skarbu Państwa nad rozporządzaniem przez państwowe osoby prawne nieruchomościami jako aktywami trwałymi                   413
1. Uwagi ogólne                         413
2. Wykonywanie uprawnień właścicielskich przez Skarb Państwa wobec państwowych osób prawnych                   419
2.1. Wykładnia prawna normy o wykonywaniu uprawnień przysługujących Skarbowi Państwa                     419
2.2. Wymagania ustawowe dotyczące wniosku o wyrażenie zgody na rozporządzenie składnikami aktywów trwałych          432
2.3. Procedura rozpatrywania wniosków na podstawie art. 5a–5c u.z.w.u 437
2.4. Zwolnienie państwowych osób prawnych z obowiązku składania wniosku na podstawie art. 5a–5c u.z.w.u            442
3. Wykonywanie uprawnień przez Skarb Państwa wobec przedsiębiorstw państwowych                         443
4. Wykonywanie uprawnień przez Skarb Państwa wobec uczelni publicznych oraz jednostek badawczo-rozwojowych na podstawie art. 5a–5c u.z.w.u  445
4.1. Wykonywanie uprawnień wobec uczelni publicznych        445
4.2. Wykonywanie uprawnień wobec jednostek badawczo-rozwojowych  447
4.3. Wykonywanie uprawnień wobec Polskiej Akademii Nauk oraz jej instytutów naukowych                    449
4.4. Uprawnienia ministra właściwego do spraw Skarbu Państwaw przypadku naruszenia obowiązku wyrażenia zgody określonego w art. 5a ust. 1 u.z.w.u                   451
5. Uprawnienia władcze organów administracji rządowej dotyczące rozporządzania nieruchomościami Skarbu Państwa           455
5.1. Uwagi wprowadzające                   455
5.2. Nadzór administracyjny nad rozporządzaniem nieruchomościami publicznymi oraz nieruchomościami podmiotu zarządzającego portem w granicach portów i przystani morskich             456
5.3. Uprawnienia ministra właściwego do spraw Skarbu Państwa w przypadku naruszenia obowiązku określonego w art. 3 ust. 1 u.p.p.m                         461
5.4. Nadzór administracyjny nad rozporządzeniami nieruchomościami w Polskich Kolejach Państwowych               465

Rozdział X. Sprawozdanie o stanie mienia Skarbu Państwa         469
1. Uwagi ogólne                         469
2. Klasyfikacja mienia Skarbu Państwa                 471
3. Zasady określania wartości mienia w sprawozdaniu o stanie mienia Skarbu Państwa                           472
3.1. Zasady ogólne                       472
3.2. Nieruchomości Skarbu Państwa – struktura, wartość, dynamika    474

Zakończenie                            483
Aneks                               487
1. Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami
(tekst jedn. Dz.U. z 2004 r. Nr 261, poz. 2603 ze zm.)          487
2. Ustawa z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami
rolnymi Skarbu Państwa (tekst jedn. Dz.U. z 2007 r. Nr 231, poz. 1700 ze zm.) 523
3. Ustawa z dnia 11 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego
(Dz.U. Nr 64, poz. 592 ze zm.)                   549
4. Ustawa z dnia 30 maja 1996 r. o gospodarowaniu niektórymi składnikami
mienia Skarbu Państwa oraz o Agencji Mienia Wojskowego (tekst jedn.
Dz.U. z 2004 r. Nr 163, poz. 1711 ze zm.)              560
5. Ustawa z dnia 22 czerwca 1995 r. o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych
Rzeczypospolitej Polskiej (tekst jedn. Dz.U. z 2005 r. Nr 41, poz. 398
ze zm.)                            574
6. Ustawa z dnia 22 stycznia 2010 r. o zmianie ustawy o zakwaterowaniu Sił
Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.
Nr 28, poz. 143)                        588
7. Ustawa z dnia 28 września 1991 r. o lasach (tekst jedn. Dz.U. z 2005 r.
Nr 45, poz. 435 ze zm.)                     624
8. Ustawa z dnia 19 grudnia 2008 r. o partnerstwie publiczno-prywatnym
(Dz.U. z 2009 r. Nr 19, poz. 100)                  639
9. Ustawa z dnia 8 sierpnia 1996 r. o zasadach wykonywania uprawnień
przysługujących Skarbowi Państwa (Dz.U. Nr 106, poz. 493 ze zm.)    649
10. Ustawa z dnia 20 grudnia 1996 r. o portach i przystaniach morskich (tekst
jedn. Dz.U. z 2002 r. Nr 110, poz. 967 ze zm.) – wyciąg         657
Bibliografia                            661