Finanse publiczne znajdują się w centrum uwagi zarówno badaczy, polityków, jak i znacznych kręgów społeczeństwa. Zainteresowanie to jest w pełni uzasadnione, jeżeli uwzgędni się rolę finansów publicznych w życiu społecznym i gospodarczym kraju. Ich rola wzrasta, zwłaszcza w warunkach ustroju demokratycznego, w którym obywatele mają prawo wyrażać swoje preferencje odnośnie do dostarczanych przez państwo dóbr.

Współczesne państwo jest państwem podatkowym, co oznacza, że aby sprostać oczekiwaniom i wymaganiom obywateli, musi nakładać podatki, gdyż to one są głównym źródłem jego dochodów. Problem polega jednak na tym, że obywatel, oczekując dostarczania przez państwo dóbr publicznych, niechętnie ponosi ciężary podatkowe. System demokratyczny – przy wszystkich jego zaletach – zawiera szereg niebezpieczeństw i pułapek dla finansów publicznych.

Głównym przesłaniem monografii Nowe zarządzanie finansami publicznymi w warunkach kryzysu jest poszukiwanie metod nowatorskiego zarządzania finansami publicznymi, które zwiększyłoby efektywność wykorzystania pieniędzy publicznych. Racjonalne gospodarowanie środkami publicznymi ma znaczenie ponadczasowe, uniwersalne.

Jednak nabiera dodatkowego wymiaru i ważności w warunkach kryzysu finansów publicznych, kiedy podejmowane są wymuszone decyzje o cięciach w wydatkach budżetowych (publicznych). Dostrzegając przesłanki takiego postępowania władz, nie można nie zauważać, że decyzje takie mogą – paradoksalnie – prowadzić właśnie do nieracjonalności. I co równie ważne – mogą istotnie osłabiać skuteczność nowatorskich metod zarządzania finansami publicznymi.

W pracy uwzględniony został, w pewnym zakresie, dorobek i praktyka finansów publicznych innych krajów. Warto zwrócić uwagę na ten fragment pracy, który traktuje o trudnościach Polski i Francji w sferze równoważenia finansów publicznych. Przykład Francji jest o tyle interesujący, że kraj ten od wielu dekad eksperymentuje z nowatorskimi metodami zarządzania finansami publicznymi.

Jednak doświadczenia francuskie potwierdzają w pełni złożoność materii, jaką są finanse publiczne, jak silny jest wpływ polityki na ich stan. Z doświadczeń zagranicznych przydatne mogą okazać się zaprezentowane w pracy metody budowy budżetu ogólnego Unii Europejskiej czy podjęta inicjatywa reformy systemu opieki zdrowotnej w Stanach Zjednoczonych. Praca zawiera również ciekawy opis rozwiązań niemieckich dotyczących systemu finansowania gmin.

Część druga pracy poświęcona została teorii i praktyce zarządzania finansami publicznymi. Punktem wyjścia rozważań prowadzonych w tej części pracy są zagadnienia dotyczące nowego paradygmatu zarządzania finansami publicznymi.

Finanse publiczne stanowią system naczyń połączonych. Stąd też nie jest zaskoczeniem, że zjawiska kryzysowe uderzyły mocno nie tylko w budżet państwa i inne fundusze publiczne szczebla centralnego, ale także w finanse samorządowe.

Ocena kondycji finansów samorządowych w Polsce w warunkach kryzysu zamyka trzecią część pracy. W tej części wyeksponowana została potrzeba nowego podejścia (filozofii) do zarządzania jednostkami samorządu terytorialnego w Polsce. Weryfikacji poddane zostały prawne podstawy działalności samorządu terytorialnego w naszym kraju i ich znaczenie dla funkcjonowania finansów samorządowych w warunkach kryzysu.

Zwracają uwagę rozważania poświęcone wpływowi cyklu koniunkturalnego na stan finansów samorządowych w ogóle, jak też na poszczególne źródła i formy zasilania finansowego jednostek samorządowych, a więc na podatki lokalne, na dochody wyrównawcze jednostek samorządu terytorialnego.

Książka jest przeznaczona dla pracowników administracji rządowej i samorządowej zajmujących się konstruowaniem budżetów, a także dla wykładowców i studentów kierunków ekonomicznych.

Rozdziały:

CZĘŚĆ PIERWSZA: FINANSE PUBLICZNE W WARUNKACH KRYZYSU
Zasady budżetowe w warunkach kryzysu finansów publicznych
Stabilność systemu zasilania finansowego a nowatorskie zarządzanie podmiotami publicznymi w warunkach kryzysu
Trudności Francji i Polski w równoważeniu finansów publicznych
Polityka podatkowa jako jeden z elementów zarządzania finansami publicznymi
VAT jako instrument polityki fiskalnej w warunkach kryzysu gospodarczego
Pomoc publiczna a inwestycje w specjalnych strefach ekonomicznych – koncepcja zmian
Pomoc publiczna w dobie kryzysu finansów publicznych – perspektywa Unii Europejskiej
Prywatyzacja jako narzędzie oddziaływania na sytuację fiskalną państwa
Rola przedsiębiorców w zasilaniu budżetu państwa
Racjonalizacja wydatków budżetowych z wykorzystaniem metodologii ZWRE
Istota i zakres reorganizacji sektora finansów publicznych w świetle nowej regulacji ustawowej
Rola wieloletnich ram finansowych w przygotowaniu budżetu ogólnego Unii Europejskiej
Koncepcja reformy ubezpieczeń zdrowotnych w Stanach Zjednoczonych

CZĘSĆ DRUGA: ZARZADZANIE FINANSAMI PUBLICZNYMI
Paradygmat zarządzania finansami publicznymi
Doskonalenie i rozwój budżetu zadaniowego w Polsce jako narzędzia efektywnego zarządzania finansami publicznymi
Wieloletnie planowanie budżetowe a jakość finansów publicznych
Budżet zadaniowy jajko instrument zarządzania finansami sądów powszechnych i edukacji ekonomicznej
Pomiar sprawności realizacji zadań publicznych na przykładzie powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury
Finansowanie profilaktycznych programów zdrowotnych w świetle nowoczesnego zarządzania finansami publicznymi
Odpowiedzialność za szkody spowodowane decyzjami w sektorze finansów publicznych
O potrzebie poprawy efektywności wydatków na budowlane zamówienia publiczne
Partnerstwo publiczno-prywatne a nowe finanse publiczne
Rachunkowość zadaniowa jako narzędzie wspomagające budżetowanie wydatków w ujęciu zadaniowym
Problemy implementacji budżetu zadaniowego w powiatach
Termomodernizacja obiektów użyteczności publicznej jako instrument zarządzania finansami publicznymi w warunkach kryzysu

CZĘŚC TRZECIA: FINANSE SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO W WARYNKACH KRYZYSU
Filozofia nowego zarządzania publicznego w jednostkach samorządu terytorialnego a praktyczne implikacje
System prawno-finansowy samorządu terytorialnego a kryzys finansów lokalnych – uwagi teoretyczne i polskie doświadczenia
Uwarunkowania racjonalizacji wydatków budżetu jednostki samorządu terytorialnego
Sytuacja finansowa JST w Polsce w warunkach kryzysu sektora finansów publicznych
Elastyczność zarządzania finansami samorządowymi w warunkach wahań koniunkturalnych
Zarządzanie finansami jednostek samorządu terytorialnego w warunkach kryzysu
Zmienność dochodów podatkowych gmin a możliwości oddziaływania na gospodarkę lokalną w warunkach kryzysu
Wpływ kryzysu finansowego na dochody wyrównawcze jednostek samorządu terytorialnego
Zarządzanie długiem jednostki samorządu terytorialnego w warunkach kryzysu
Ocena procedur zaciągania długu przez jednostki samorządu terytorialnego w świetle utrzymania płynności finansowej
Ocena przydatności wskaźnika dochodów podatkowych do wyznaczania kwot subwencji wyrównawczej dla gmin (na przykładzie gmin powiatu siedleckiego)
Samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej jako źródło zagrożenia sytuacji finansowej samorządów powiatowych i wojewódzkiego na Dolnym Śląsku
Analiza zależności pomiędzy saldami bieżącymi, majątkowymi i ogólnymi budżetów gmin w latach 2004–2008
Podatki i opłaty ekologiczne w Polsce w świetle definicji i klasyfikacji Eurostatu
Współfinansowanie przez wykonawców budowy obiektów administracji samorządowej wobec limitów zadłużenia JST
Efektywność usług publicznych w świetle badań nad powiatami dolnośląskimi
Zewnętrzne źródła finansowania samorządu gminnego w Niemczech – wybrane aspekty