Dynamika przemian społeczno-gospodarczych, uwarunkowania demograficzne czy sytuacja na rynku pracy powodują, że zmiany prawa emerytalnego są nieodzowne. Mogą one dotyczyć właściwie każdego aspektu mającego znaczenie dla nabycia i realizacji emerytalnych uprawnień. Jeśli następują na korzyść zainteresowanych, to zasadniczo nie wywołują wątpliwości i nie są dyskutowane. Inaczej jest w przypadku zmian niekorzystnych. Wówczas pojawia się problem dopuszczalności zmian obowiązującego prawa, który w hierarchicznie skonstruowanym porządku prawnym rozpatrywany jest przez pryzmat unormowań zawartych w Konstytucji. W przypadku ingerencji w dotychczasowe uprawnienia emerytalne formułowany jest z reguły zarzut niezgodności z zasadą ochrony praw nabytych.

Celem niniejszego opracowania jest ustalenie, czy przedmiotowa zasada obowiązuje, to znaczy, czy na podstawie obowiązujących w polskim porządku prawym regulacji, mających znaczenie dla prawodawczej działalności ustawodawcy zwykłego, możliwe jest określenie jednoznacznie brzmiących reguł postępowania, wyznaczających prawnie dopuszczalny zakres zmian prawa w dziedzinie dotyczącej emerytalnych praw nabytych, które jako zespół norm mogłyby uzasadniać wyodrębnienie zasady nazywanej "zasadą ochrony emerytalnych praw nabytych".

Rozdziały:

Rozdział I.Prawna problematyka ochrony praw nabytych - zagadnienia wstępne
1. Ochrona zaufania w relacji państwo-jednostka
2. Idea ochrony praw nabytych i jej ewolucja
3. Współczesne postrzeganie problemu ochrony praw nabytych. Określenie przedmiotu badań
4. Źródła ochrony emerytalnych praw nabytych
5. Metodologia uzasadniania obowiązywania zasady ochrony emerytalnych praw nabytych

Rozdział II.Emerytalne prawa nabyte
1. Pojęcie emerytalnych praw nabytych
2. Klasyfikacja emerytalnych praw nabytych
2.1. Prawo do emerytury w pierwszym i drugim filarze ubezpieczenia emerytalnego
2.1.1. Elementy wyznaczające treść prawa do emerytury
2.1.2. Prawo do uwzględnienia skutków prawnych wynikających z podlegania ubezpieczeniu emerytalnemu (ekspektatywa)
2.1.3. Prawo do określonej wartości realnej prawa do emerytury
2.2. Prawo do emerytury wyjątkowej
3. Nabywanie praw emerytalnych
3.1. Pojęcie nabycia prawa
3.2. Nabycie z mocy prawa
3.3. Nabycie na podstawie decyzji organu rentowego
3.4. "Faktyczne" nabycie prawa
3.5. "Słuszne" nabycie prawa
4. Charakterystyka zmian prawa jako przyczyny uzasadniającej ochronę emerytalnych praw nabytych
4.1. Pojęcie zmiany prawa oraz jego formy
4.2. Zmiany prawa emerytalnego wpływające na treść emerytalnych praw nabytych

Rozdział III.Ochrona emerytalnych praw nabytych na podstawie regulacji prawa międzynarodowego, Rady Europy oraz Unii Europejskiej
1. Ochrona emerytalnych praw nabytych w ujęciu regulacji ONZ i MOP
2. Ochrona emerytalnych praw nabytych w regulacjach RE
3. Ochrona emerytalnych praw nabytych w prawie Unii Europejskiej

Rozdział IV.Konstytucyjne źródła ochrony emerytalnych praw nabytych
1. Klauzula państwa prawnego
1.1. Pojęcie klauzuli państwa prawnego i ewolucja uzasadniania obowiązywania zasady ochrony praw nabytych w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego oraz w doktrynie
1.2. Pośrednie koncepcje uzasadniania obowiązywania zasady ochrony emerytalnych praw nabytych
1.2.1. Ochrona emerytalnych praw nabytych jako element zasady zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa
1.2.2. Ochrona emerytalnych praw nabytych jako element zakazu wstecznego działania prawa
1.2.3. Ochrona emerytalnych praw nabytych a zasada venire contra factum proprium nemini licet
1.2.4. Ochrona emerytalnych praw nabytych a zasada pacta sunt servanda
1.3. Bezpośrednia koncepcja uzasadniania obowiązywania zasady ochrony emerytalnych praw nabytych
2. Ochrona emerytalnych praw nabytych w kontekście zasady równości wobec prawa
3. Ochrona własności oraz ochrona innych praw majątkowych
3.1. Własnościowa koncepcja ochrony emerytalnych praw nabytych
3.1.1. Własnościowe koncepcje ochrony emerytalnych praw nabytych w orzecznictwie oraz w doktrynie niemieckojęzycznych porządków prawnych
3.1.2. Ochrona emerytalnych praw nabytych jako ochrona własności w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego
3.1.3. Własnościowa koncepcja ochrony emerytalnych praw nabytych na gruncie Konstytucji z 1997 r.
3.1.3.1. Rola składki we własnościowej koncepcji ochrony emerytalnych praw nabytych
3.1.3.1.1. Pierwszy filar ubezpieczenia emerytalnego
3.1.3.1.2. Drugi filar ubezpieczenia emerytalnego
3.1.4. Problem rozumienia pojęcia własności w kontekście ochrony emerytalnych praw nabytych
3.2. Ochrona emerytalnych praw nabytych jako ochronapraw majątkowych
4. Prawo do zabezpieczenia społecznego po osiągnięciuwieku emerytalnego
4.1. Prawo do zabezpieczenia społecznego po osiągnięciu wieku emerytalnego jako źródło normy kompetencyjnej wyznaczającej swobodę kształtowania emerytalnych praw nabytych i zakres ich ochrony
4.1.1. Prawo do zabezpieczenia społecznego po osiągnięciu wieku emerytalnego jako norma programowa
4.1.2. Model realizacji norm programowych w kontekście prawa do zabezpieczenia społecznego po osiągnięciu wieku emerytalnego
4.1.2.1. Rola konstytucji w systemie prawa
4.1.2.2. Stosowanie normy programowej w procesie stanowienia prawa przez ustawodawcę w dziedzinie zabezpieczenia społecznego po osiągnięciu wieku emerytalnego
4.1.2.3. Ustawodawcze luzy decyzyjne związane z realizacją prawa do zabezpieczenia społecznego po osiągnięciu wieku emerytalnego
4.1.3. Użycie modelu stosowania normy programowej w przypadku realizacji prawa do zabezpieczenia społecznego po osiągnięciu wieku emerytalnego
4.1.3.1. Cel działalności prawotwórczej
4.1.3.1.1. Określenie celu działalności wyłącznie na podstawie art. 67 ust. 1 Konstytucji RP
4.1.3.1.2. Konkretyzacja celu działalności prawodawczej w oparciu o ratyfikowane akty prawa międzynarodowego i europejskiego
4.1.3.1.3. Konkretyzacja celu działalności prawotwórczej w oparciu o nieratyfikowane akty prawa międzynarodowego i europejskiego
4.1.3.2. Ustalenie środków służących realizacji celu
4.1.3.3. Swoboda wyboru środka optymalnego
4.1.3.4. Realizacja nakazu optymalizacyjnego a klauzula rebus sic stantibus i niemożliwość świadczenia
4.1.3.5. Kontrola wyboru środka optymalnego przez sąd konstytucyjny
4.2. Prawo do zabezpieczenia społecznego po osiągnięciu wieku emerytalnego jako podstawa roszczenia materialnoprawnego
4.2.1. Dopuszczalność sądowego określania treści konstytucyjnego prawa do zabezpieczenia społecznego po osiągnięciu wieku emerytalnego
4.2.2. Samoistna konkretyzacja treści prawa do zabezpieczenia społecznego po osiągnięciu wieku emerytalnego
4.2.3. Niesamoistna konkretyzacja treści prawa do zabezpieczenia społecznego po osiągnięciu wieku emerytalnego
5. Zasada proporcjonalności i zakaz naruszenia istoty prawa
5.1. Pojęcie i znaczenie zasady proporcjonalności oraz zakaz naruszenia istoty prawa - uwagi ogólne
5.2. Dopuszczalność stosowania zasady proporcjonalności w celu uzasadnienia obwiązywania ochrony emerytalnych praw nabytych a problem zakazu naruszenia istoty prawa