W pracy przedstawiono propozycję rozwiązania minimalizującego potencjalny konflikt pomiędzy standardem unijnym ochrony praw jednostki a standardem konstytucyjnym, w sytuacji, w której to ten drugi byłby wyższy, a zobowiązania wynikające z członkostwa Polski w Unii prowadziłyby do jego obniżenia.

 

Zaproponowano nieco odważniejsze niż do tej pory stosowanie przez TK pytania prejudycjalnego do TSUE. Miałoby się ono sprowadzać do powołania się na obowiązek poszanowania przez Unię tożsamości konstytucyjnej państw członkowskich, zawarty w art. 4 ust. 2 TUE w związku z art. 53 KPP oraz w kontekście innych przepisów prawa unijnego i polskiego, w sytuacjach w których prawo unijne naruszałoby nie tyle jakiekolwiek konstytucyjne standardy ochrony praw człowieka, lecz w których naruszałoby konstytucyjne standardy składające się na tożsamość konstytucyjną państwa. W książce podjęto próbę wypracowania możliwie kooperacyjnego mechanizmu dochodzenia do tego, które standardy powinny przeważyć oraz ukazania jego zalet w porównaniu do sztywnego podejścia, wiążącego tożsamość konstytucyjną RP i obowiązek jej poszanowania przez Unię z doktryną ultra vires.

 

Podjęto też próbę pewnego zbalansowania kompetencji TK oraz TSUE i skłonienia ich do współpracy opierającej się na wzajemnym poszanowaniu swych kompetencji i pozycji ustrojowych w ramach sekwencji orzekania w przedmiotowej materii, a nie tworzenia w ramach Unii nowej hierarchii sądów. W ten sposób powstałby sekwencyjny a nie hierarchiczny mechanizm orzeczniczy, w którym spór o „ostatnie słowo” ustępuje próbie uzyskania możliwie najbardziej odpowiadającego wymogom prawa unijnego i polskiego orzeczenia, opartego na wspólnym stanowisku TK i TSUE. W procesie tym ciężar merytoryczny przenosi się z sądu, który w procedurze orzekania wypowiada się później, na rzecz sądu, który wypowiada się wcześniej. Oczywiście pod warunkiem spełnienia przez niego określonych wymogów.

Praca podzielona jest na wstęp i zakończenie oraz cztery rozdziały, z których pierwszy dotyczy zakresu zastosowania unijnych praw podstawowych wobec państw członkowskich wynikającego z prawa unijnego i orzecznictwa TSUE, drugi praktyki stosowania unijnych praw podstawowych w Polsce przez sądy, trzeci statusu prawa unijnego w Polsce i podejścia do niego przez TK a czwarty służy zaprezentowaniu wspomnianego powyżej sekwencyjnego mechanizmu współpracy pomiędzy TK a TSUE w przedmiocie poszanowania wyższego niż unijny, konstytucyjnego standardu praw jednostki, składającego się na tożsamość konstytucyjną RP.