Podręcznik zawiera informacje dotyczące etiologii, patogenezy, diagnostyki oraz leczenia chorób i urazów narządu ruchu.

W obecnym, dwutomowym (uaktualnionym i rozszerzonym)  wydaniu zaprezentowano najnowsze techniki diagnostyczne i operacyjne.
 
Walory publikacji podnosi przejrzysty układ treści. Znakomitym uzupełnieniem tekstu są liczne zdjęcia rentgenowskie, a także rysunki obrazujące badania ortopedyczne.

Książka przeznaczona jest dla studentów akademii i uniwersytetów medycznych oraz akademii wychowania fizycznego. Może być również przydatna dla chirurgów różnych specjalności.

Rozdziały:

TOM 1

ZAGADNIENIA OGÓLNE
WSTĘP 
1. BADANIE ORTOPEDYCZNE 
1.1. Wiadomości ogólne 
1.2. Badania dodatkowe 
2. LECZENIE 
2.1. Leczenie nieoperacyjne 
2.1.1. Unieruchomienie zewnętrzne 
2.1.2. Wyciągi 
2.1.3. Redresje 
2.1.4. Blokady i nakłucia 
2.2. Leczenie operacyjne 
2.3. Rehabilitacja 
2.3.1. Wiadomości ogólne 
2.3.2. Patofizjologiczne uwarunkowania rehabilitacji
2.3.3. Następstwa nieczynności oraz przeciwdziałanie im
2.3.4. Profilaktyczne zastosowanie kinezyterapii
2.3.5. Fizykalne sposoby wspomagania kinezyterapii
2.3.6. Leczenie usprawniające po uszkodzeniach kończyn .
2.3.7. Zasady rehabilitacji kończyn
2.3.8. Postępowanie usprawniające po urazowych uszkodzeniach  kręgosłupa 
2.3.9. Kinezyterapia 
2.3.10. Fizykoterapia 
2.3.11. Zaopatrzenie ortopedyczne
 
CHIRURGIA URAZOWA NARZĄDU RUCHU
3. WIADOMOŚCI OGÓLNE 
3.1. Uraz 
3.2. Uszkodzenie 
3.3. Zamknięte uszkodzenia tkanek miękkich 
3.3.1. Stłuczenie 
3.3.2. Uszkodzenia jednostki mięśniowo-ścięgnistej 
3.3.3. Uszkodzenia kaletek maziowych 
3.4. Rany 
3.4.1. Obrażenia postrzałowe układu narządu ruchu 
3.5. Złamanie 
3.5.1. Wiadomości ogólne 
3.5.2. Mechanizm powstawania złamania 
3.5.3. Biomechanika złamań kości rosnącej 
3.5.4. Podział złamań 
3.5.5. Objawy złamania 
3.5.6. Ogólne zasady postępowania doraźnego w przypadkach złamań 
3.5.7. Postępowanie ostateczne w złamaniach 
3.5.8. Leczenie czynnościowe złamań 
3.6. Złamania otwarte 
3.6.1. Wiadomości ogólne 
3.6.2. Podział złamań otwartych 
3.6.3. Postępowanie w przypadkach złamań otwartych 
3.7. Powikłania złamań 
3.7.1. Zrost opóźniony 
3.7.2. Staw rzekomy 
3.8. Zapalenie tkanki kostnej 
3.9. Przykurcze stawów 
3.10. Zesztywnienia stawów 
3.11. Skostnienia pozaszkieletowe 
3.11.1. Skostnienia mięśni w schorzeniach układu nerwowego 
3.11.2. Pourazowe skostnienia mięśni 
3.11.3. Postępujące skostnienia mięśni 
3.12. Zespół Volkmanna 
3.12.1. Odmiana przykurczu spowodowana niedokrwieniem mięśni przedramienia (Bunnel) 
3.13. Zespół Sudecka (zespół Sudecka?Babińskiego?Leriche?a, choroba Sudecka, ostry zanik kości Sudecka, dystrofia kończyn typu Sudecka, ostry zapalny zanik kości, morbus Sudeck)
 3.14. Złamania z przeciążenia (powolne, przewlekłe, marszowe)
3.15. Złamania patologiczne 
3.16. Urazy porodowe 
3.17. Urazowe zniszczenie nasad 
3.18. Zwichnięcie 
3.19. Skręcenie 
3.20. Zespoły bólowe stawów 
3.21. Uszkodzenia chrząstki stawowej 
3.22. Obrażenia detonacyjne 
3.23. Zespół zmiażdżenia (crush syndrom) 
3.24. Oparzenia 
3.25. Odmrożenia 
3.26. Uszkodzenia nerwów 
3.26.1. Uszkodzenia wybranych nerwów 
3.26.2. Uszkodzenia splotu ramiennego 
3.27. Uszkodzenia naczyń 
3.28. Zakrzepica żył głębokich i zator tętnicy płucnej 
3.29. Amputacja częściowa i całkowita
 
4. USZKODZENIA KRĘGOSŁUPA I RDZENIA KRĘGOWEGO
4.1. Kręgosłup szyjny 
4.1.1. Stłuczenie kręgosłupa szyjnego 
4.1.2. Skręcenia stawów międzykręgowych kręgosłupa szyjnego 
4.1.3. Podwichnięcia i chwilowe zwichnięcia stawów międzykręgowych 
4.1.4. Uszkodzenia wyprostne kręgosłupa szyjnego 
4.1.5. Złamania i zwichnięcia kręgosłupa szyjnego 
4.1.6. Wybrane urazowe uszkodzenia okolicy pierwszego i drugiego kręgu szyjnego
4.2. Uszkodzenia kręgosłupa piersiowego i lędźwiowego 
4.2.1. Złamania kręgosłupa piersiowego i lędźwiowego 
4.2.2. Stłuczenie kręgosłupa w odcinku piersiowo-lędźwiowym 
4.2.3. Skręcenie kręgosłupa w odcinku piersiowo-lędźwiowym 
4.2.4. Złamania wyrostków poprzecznych w odcinku lędźwiowym 
4.3. Urazowe uszkodzenia rdzenia kręgowego 
4.3.1. Wstrząśnienie rdzenia kręgowego 
4.3.2. Stłuczenie rdzenia kręgowego 
4.3.3. Ucisk rdzenia kręgowego 
4.3.4. Uszkodzenia naczyniowe rdzenia kręgowego 
4.3.5. Wybrane zespoły neurologiczne występujące w urazowych uszkodzeniach rdzenia kręgowego 
4.4. Zaburzenia czynności pęcherza moczowego 
4.5. Ból w paraplegii 
4.6. Spastyczność 
4.7. Skostnienia pozaszkieletowe 
4.8. Zaparcia 
4.9. Przykurcze 
4.10. Odleżyny 
4.11. Czynności seksualne 
4.12. Prognoza po uszkodzeniach rdzenia kręgowego 

5. USZKODZENIA KOŃCZYNY GÓRNEJ 
5.1. Złamania obojczyka 
5.2. Uszkodzenie stawu barkowo-obojczykowego 
5.3. Zwichnięcie stawu mostkowo-obojczykowego 
5.4. Złamania łopatki 
5.5. Skręcenie stawu ramiennego 
5.6. Zwichnięcie stawu ramiennego 
5.7. Zwichnięcie nawykowe stawu ramiennego 
5.8. Niestabilność stawu ramiennego 
5.9. Uszkodzenie mięśnia dwugłowego ramienia 
5.10. Uszkodzenie pierścienia rotatorów 
5.11. Złamania bliższego końca kości ramiennej 
5.11.1. Złamanie guzka większego kości ramiennej 
5.11.2. Złamanie guzka mniejszego kości ramiennej 
5.11.3. Złamania szyjki chirurgicznej i anatomicznej kości ramiennej 
5.12. Złamania trzonu kości ramiennej 
5.13. Złamania części dalszej kości ramiennej 
5.13.1. Złamania nadkłykciowe kości ramiennej 
5.13.2. Złamania przez- i międzykłykciowe kości ramiennej 
5.13.3. Izolowane złamania kłykci kości ramiennej 
5.13.4. Złamanie nadkłykcia bocznego kości ramiennej 
5.13.5. Złamanie nadkłykcia przyśrodkowego kości ramiennej 
5.13.6. Złamania powierzchni stawowych dalszej nasady kości ramiennej 
5.14. Zwichnięcia stawu łokciowego 
5.15. Zwichnięcie głowy kości promieniowej 
5.15.1. Podwichnięcie głowy kości promieniowej u małych dzieci (Chassaignac) 
5.16. Złamania kości przedramienia 
5.16.1. Złamanie wyrostka łokciowego 
5.16.2. Złamania głowy kości promieniowej 
5.16.3. Złamania trzonów kości przedramienia 
5.16.4. Specyficzne złamania w obrębie przedramienia 
5.16.5. Złamanie dalszej nasady kości promieniowej (w miejscu typowym) 
5.17. Uszkodzenia w obrębie nadgarstka 
5.17.1. Zwichnięcie kości księżycowatej oraz zwichnięcia i złamania okołoksiężycowate 
5.17.2. Złamanie kości łódeczkowatej 
5.18. Uszkodzenia w obrębie ręki 
5.18.1. Zwichnięcia w obrębie ręki 
5.18.2. Złamanie podstawy I kości śródręcza 
5.18.3. Złamania kości śródręcza 
5.18.4. Złamania palców 
5.18.5. Uszkodzenia ścięgien 
5.18.6. Urazy tkanek miękkich rąk 
5.18.7. Infekcje w obrębie ręki
 
6. ZŁAMANIA MIEDNICY 
6.1. Złamania miednicy bez przerwania ciągłości obręczy kończyny dolnej 
6.1.1. Złamanie kolców biodrowych 
6.1.2. Złamanie guza kulszowego 
6.1.3. Złamanie kolca kulszowego 
6.1.4. Złamanie talerza biodrowego (Duverneya) 
6.1.5. Złamanie jednej gałęzi kości łonowej 
6.1.6. Złamanie gałęzi kości kulszowej 
6.1.7. Złamanie kości krzyżowej 
6.1.8. Złamanie kości guzicznej 
6.2. Złamania miednicy z przerwaniem ciągłości obręczy kończyny dolnej 
6.2.1. Rozejście spojenia łonowego 
6.2.2. Jednostronne złamanie kości łonowej i kulszowej 
6.2.3. Obustronne złamanie kości łonowej i kulszowej 
6.2.4. Zwichnięcia stawu krzyżowo-biodrowego lub izolowane pionowe złamanie w jego okolicy 
6.2.5. Podwójne złamanie miednicy typu Malgaigne?a 
6.2.6. Złamania kulszowo-panewkowe (Walthera) 
6.2.7. Wieloodłamowe złożone złamania miednicy 

7. USZKODZENIA KOŃCZYNY DOLNEJ 
7.1. Zwichnięcia stawu biodrowego 
7.2. Złamania panewki i centralne zwichnięcia stawu biodrowego 
7.3. Złamania bliższego końca kości udowej 
7.3.1. Złamanie szyjki kości udowej 
7.3.2. Złamania krętarzowe 
7.3.3. Izolowane złamania krętarzy 
7.4. Złamanie trzonu kości udowej 
7.4.1. Złamanie trzonu kości udowej u dorosłych 
7.4.2. Złamania kości udowej u dzieci 
7.5. Złamania dalszej części kości udowej 
7.6. Uszkodzenie aparatu wyprostnego kolana 
7.6.1. Złamania rzepki 
7.7. Uszkodzenia więzadeł stawu kolanowego 
7.7.1. Skręcenia stawu kolanowego (uszkodzenia czynnych i biernych stabilizatorów stawu kolanowego) 
7.8. Zwichnięcie stawu kolanowego 
7.9. Niestabilności stawu kolanowego 
7.10. Uszkodzenia łąkotek 
7.11. Pourazowe zapalenie błony maziowej 
7.12. Zapalenie kaletek 
7.13. Choroba Hoffy 
7.14. Zwichnięcie rzepki 
7.15. Złamania kości goleni 
7.15.1. Złamania bliższego końca kości piszczelowej 
7.15.2. Złamanie lub zwichnięcie głowy kości strzałkowej 
7.15.3. Złamanie trzonów kości goleni 
7.16. Uszkodzenie ścięgna Achillesa 
7.17. Zespół ciasnoty przedziałów powięziowych w obrębie kończyny dolnej (ZCPP) 
7.18. Złamania dalszej części kości piszczelowej 
7.19. Uszkodzenia stawu skokowo-goleniowego 
7.19.1. Skręcenie stawu skokowo-goleniowego 
7.19.2. Złamania kostek 
7.20. Złamanie i zwichnięcie kości skokowej 
7.21. Złamanie kości piętowej 
7.22. Złamania kości stępu 
7.22.1. Złamanie kości łódkowatej 
7.22.2. Złamanie kości sześciennej 
7.22.3. Złamania kości klinowatych 
7.23. Złamania kości śródstopia 
7.24. Złamania palców 
7.25. Zwichnięcia w obrębie stopy 
SKOROWIDZ 
 
TOM 2

WRODZONE I NABYTE CHOROBY NARZĄDU RUCHU
8. WADY WRODZONE NARZĄDU RUCHU 
8.1. Część ogólna 
8.2. Część szczegółowa 
8.2.1. Płodowe zbliznowacenie mięśni, wrodzona sztywność stawów, artrogrypoza (arthrogryposis multiplex congenita, myodysplasia foetalis deformans Middleton)
8.2.2. Kręcz szyi (torticollis) 
8.2.3. Klatka piersiowa lejkowata, szewska (pectus infundibiliforme, pectus excavatum)
8.2.4. Klatka piersiowa kurza (pectus carinatum)
8.2.5. Wysokie wrodzone ustawienie łopatki, choroba Sprengela (scapula alta congenita)
8.2.6. Żebro szyjne (costa cervicalis) 
8.2.7. Wady rozwojowe kręgów 
8.2.8. Mielodysplazja i stan dysraficzny
8.2.9. Wady wrodzone kończyn 
8.2.10. Wrodzone zniekształcenia stóp
 
9. POSTAWA I WADY STATYCZNE 
9.1. Postawa 
9.2. Wady statyczne kończyn dolnych 
9.2.1. Stopa płasko-koślawa statyczna (pes planovalgus staticus) 
9.2.2. Stopa poprzecznie płaska statyczna (pestransversoplanus staticus)
9.2.3. Kolana koślawe (genua valga) 
9.2.4. Kolana szpotawe (genua vara) 
9.2.5. Paluch koślawy (hallux valgus)
 
10. DEFORMACJE KRĘGOSŁUPA U DZIECI I MŁODZIEŻY
10.1. Klasyfikacja deformacji kręgosłupa 
10.2. Boczne idiopatyczne skrzywienie kręgosłupa 
10.2.1. Charakterystyka skolioz idiopatycznych 
10.2.2. Naturalna historia bocznych idiopatycznych skrzywień kręgosłupa 
10.3. Wrodzone skrzywienia (deformacje) kręgosłupa 
10.3.1. Naturalna historia wrodzonych skrzywień kręgosłupa
 
11. JAŁOWE MARTWICE KOŚCI (NECROSIS ASEPTICA OSSIUM, NECROSIS ISCHEMICA APOPHYSITIS, CHONDROOSTEONECROSIS)
11.1. Wiadomości ogólne 
11.2. Jałowa martwica głowy kości udowej, choroba Calvégo?Legga?Perthesa, choroba Perthesa (osteochondrosis coxae iuvenilis, osteochondropathia deformans coxae iuvenilis) 
11.3. Martwica guzowatości kości piszczelowej, choroba Osgooda?Schlattera (necrosis aseptica tuberositas tibiae,
morbus Osgood?Schlatter ) 
11.4. Jałowa martwica głowy II kości śródstopia (necrosis aseptic capitis ossis metatarsi II, morbus Freiberg, s. Köhler II ) 
11.5. Jałowa martwica guza piętowego (morbus Haglund?Sever, apophysitis calcanei ) 
11.6. Jałowa martwica kości łódkowatej stopy (morbus Köhler ) 
11.7. Martwica kości księżycowatej, choroba Kienböcka (necrosis aseptica ossis lunati, morbus Kienböck) 
11.8. Oddzielająca martwica kostno-chrzęstna, choroba Königa (osteochondrosis dissecans) 
11.9. Chrzęstniakowatość stawów (chondromatosis, osteochondromatosis) 

12. ZNIEKSZTAŁCENIA I DYSFUNKCJE NARZĄDU RUCHU W CHOROBACH UKŁADU NERWOWO-MIĘŚNIOWEGO 
12.1. Mózgowe porażenie dziecięce   
12.1.1. Postępowanie ortopedyczne w mózgowym porażeniu dziecięcym 
12.2. Jamistość rdzenia (syringomyelia) 
12.3. Wiąd rdzenia (tabes dorsalis) 
12.4. Porażenia i niedowłady wiotkie 
12.4.1. Porażenie dziecięce, choroba Heinego?Medina (poliomyelitis anterior acuta)
 
13. ZABURZENIA NERWOWE POCHODZENIA OBWODOWEGO
13.1. Zespół ciasnoty kanału nadgarstka (syndroma canalis carpi) 
13.2. Zespół kanału Guyona (syndroma canalis Guyoni ) 
13.3. Zespół rowka nerwu łokciowego (syndroma sulcus nervi ulnaris) 
13.4. Choroba Mortona (morbus Mortoni ) 

14. ZMIANY ZWYRODNIENIOWE STAWÓW, CHOROBA ZWYRODNIENIOWA, ZNIEKSZTAŁCAJĄCE ZAPALENIE STAWÓW
(ARTHROSIS DEFORMANS, OSTEOARTHROSIS, ARTHRITIS DEFORMANS, OSTEOARTHRITIS) 
14.1. Wiadomości ogólne 
14.2. Zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa i stawów międzykręgowych (spondylosis et spondyloarthrosis) 
14.2.1. Choroba Baastrupa (morbus Baastrupi ) 
14.3. Zmiany zwyrodnieniowe stawu biodrowego (coxarthrosis) 
14.3.1. Choroba Otto?Chrobaka (protrusio acetabul intrapelvica) 
14.3.2. Samoistna martwica głowy kości udowej u dorosłych (necrosis idiopathica capitis femoris) 
14.4. Zmiany zwyrodnieniowe stawu kolanowego (gonarthrosis) 
14.5. Zmiany zwyrodnieniowe stawu rzepkowo-udowego (arthrosis art. patello-femoralis) 
14.6. Zmiany zwyrodnieniowe stawu ramiennego (omarthrosis) 
14.7. Zmiany zwyrodnieniowe stawu łokciowego (arthrosis cubiti )
 
15. CHOROBY ŚCIĘGIEN, WIĘZADEŁ I TKANKI ŁĄCZNEJ
15.1. Przykurcz Dupuytrena (contractura Dupuytreni ) 
15.2. Zapalenie kaletki maziowej (bursitis) 
15.3. Zmiany zwyrodnieniowe i odczynowo-zapalne pochewek ścięgnistych (tendovaginitis) 
15.3.1. Zespół de Quervaina, choroba de Quervaina (tendovaginitis stenosans musculi abductoris longi et
extensoris brevis pollicis) 
15.3.2. Palec przeskakujący, trzaskający, strzelający (tendovaginitis stenosans) 
15.4. Torbiel galaretowata (ganglion) 
15.5. Ostroga piętowa (calcar calcanei ) 
15.6. Tenopatie 
15.6.1. Entezopatia nadkłykcia bocznego kości ramiennej, łokieć tenisisty (enthesopathia epicondyli lateralis
humeri, epicondylitis radii ) 
15.6.2. Entezopatia nadkłykcia przyśrodkowego kości ramiennej, łokieć golfisty (enthesopathia epicondyli
medialis humeri ) 
15.6.3. Zapalenie okołostawowe kolana (periarthritis genu, epicondylitis genu) 
15.6.4. Zapalenie okołostawowe biodra (periarthritis coxae) 
15.6.5. Entezopatia ścięgna piętowego (enthesopathia Achillis) 
15.7. Zespół bolesnego barku (periarthritis humeroscapularis, frozen shoulder) 
15.8. Biodro trzaskające (coxa saltans) 
15.9. Trzaskająca łopatka (scapula stenosans) 
15.10. Fibromialgia 

16. ZAPALENIA NARZĄDU RUCHU 
16.1. Nieswoiste zapalenia kości (ostitis non specifica)
16.1.1. Postacie podostre zapaleń 
16.2. Zapalenie stawów (arthritis) 
16.3. Swoiste zapalenia kości i stawów 
16.3.1. Gruźlica kostno-stawowa 
16.3.2. Kiła kości (syphilis ossinum) 
16.3.3. Rzeżączkowe zapalenie stawów (arthritis gonorrhoica)
16.3.4. Bruceloza (brucelosis) 
16.3.5. Wirusowe zapalenia stawów 
16.3.6. Reumatoidalne zapalenie stawów (polyarthritis rheumatoidea) 
16.3.7. Młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów (polyarthritis chronica juvenilis) 
16.3.8. Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (spondyloarthritis ankylopoetica) 
16.3.9. Łuszczycowe zapalenie stawów (arthritis psoriatica)
16.3.10. Zapalenia stawów towarzyszące enteropatiom
16.3.11. Reaktywne zapalenia stawów 
16.3.12. Zespół Reitera (syndroma Reiteri) 
16.3.13. Dna moczanowa (arthritis urica) 
16.3.14. Chondrokalcynoza (chondrocalcinosis)
 
17. NOWOTWORY NARZĄDU RUCHU 
17.1. Część ogólna 
17.2. Nowotwory pierwotne złośliwe kości 
17.2.1. Mięsak kościopochodny (sarcoma osteogenes, osteosarcoma) 
17.2.2. Mięsak przykostny (osteosarcoma juxtacaticale, parosteal osteosarcoma)
17.2.3. Mięsak chrzęstnopochodny, chrzęstniakomięsak (chondrosarcoma) 
17.2.4. Włókniakomięsak (fibrosarcoma) 
17.2.5. Mięsak Ewinga 
17.2.6. Szpiczak mnogi 
17.3. Przerzuty nowotworów do kości 
17.4. Nowotwory łagodne i zmiany guzopodobne kości 
17.4.1. Guz olbrzymiokomórkowy (osteoclastoma, gigant cell tumor) 
17.4.2. Chrzęstniak (chondroma) 
17.4.3. Wyrośl kostnochrzęstna, kostniakochrzęstniak (exostosis osteocartilaginea, osteochondroma) 
17.4.4. Chrzęstniak zarodkowy niezłośliwy (chondroblastoma benignum, chondroblastoma epiphyseale), guz Codmana 
17.4.5. Włókniak chrzęstnośluzowaty (fibroma chondromyxoides, chondromyxofibroma) 
17.4.6. Kostniak (osteoma) 
17.4.7. Kostniak kostnawy (osteoid osteoma) 
17.4.8. Kostniak zarodkowy (osteoblastoma benignum) 
17.4.9. Naczyniak (hemangioma) 
17.4.10. Włókniak (fibroma), włókniak niekostniejący (fibroma non ossificans), włóknisty ubytek (defectus fibrosus) 
17.4.11. Dysplazja włóknista (dysplasia fibrosa), uogólnione torbielowato-włókniste zwyrodnienie kośćca, zespół Albrighta 
17.5. Zmiany guzopodobne kości 
17.5.1. Torbiel samotna kości (cystis ossis solitaria) 
17.5.2. Torbiel tętniakowata kości (cystis aneurysmatica ossis) 
17.5.3. Ziarniniak kwasochłonny (granuloma eozynophilicum) 
17.5.4. Dystrofia kości przytarczyczkowa, guz brunatny spowodowany nadczynnością przytarczyc (osteodystrofia parathyroidea, osteodystrofia fibrosa cystica generalisata) 
17.6. Nowotwory tkanek miękkich 
17.6.1. Maziówczak złośliwy (sarcoma synovialis) 
17.6.2. Tłuszczakomięsak (liposarcoma) 
17.6.3. Złośliwy mięsak histiocytarny włóknisty (fibrohistiocytoma malignum) 
17.6.4. Mięsak prążkowokomórkowy (rhabdomyosarcoma) 
17.6.5. Tłuszczak (lipoma) 
17.6.6. Barwnikowe kosmkowo-guzkowe zapalenie błony maziowej, kaletek oraz pochewek ścięgien (synovitis
bursitis et tenosynovitis villonodularis pigmentosa) 
17.6.7. Nerwiakowłókniakowatość (neurofibromatosis, choroba Recklinghausena) 

18. INNE CHOROBY NARZĄDU RUCHU 
18.1. Młodzieńcze złuszczenie głowy kości udowej (epiphyseolysis capitis femoris)   
18.2. Piszczel szpotawa, choroba Blounta (morbus Blount)
18.3. Kręgoszczelina (spondylolysis) i kręgozmyk (spondylolisthesis)
18.4. Stenoza kanału kręgowego (stenosis canalis vertebralis)
18.5. Zespoły bólowe kręgosłupa lędźwiowo-krzyżowego
18.6. Zespoły bólowe kręgosłupa szyjnego 
18.7. Algodystroficzne zespoły odruchowo-współczulne
18.8. Choroby układowe narządu ruchu 
18.9. Achondroplazja (chondrodystrophia foetalis, achondroplasia)
18.10. Wrodzona łamliwość kości (fragilitas ossium congenita, osteogenesis imperfecta) 
18.11. Choroba Pageta (osteitis deformans, morbus Paget)
18.12. Osteoporoza
18.12.1. Wprowadzenie 
18.12.2. Podział 
18.13. Osteomalacja
18.13.1. Patomechanizm osteomalacji 
18.14. Choroby zawodowe narządu ruchu 
18.15. Patologie kości towarzyszące chorobom narządów wewnętrznych 

19. AMPUTACJE I PROTEZOWANIE 
19.1. Amputacje 
19.1.1. Definicja 
19.1.2. Zapadalność 
19.1.3. Wskazania 
19.1.4. Wiek a wskazania do amputacji 
19.1.5. Rodzaje amputacji 
19.2. Podstawy zaopatrzenia protetycznego z elementami ortotyki
19.2.1. Protezy kończyn górnych 
19.2.2. Protezy kończyn dolnych