Toksykologia kliniczna jest specjalnością, która łączy wiedzę o toksykodynamice i toksykokinetyce ksenobiotyków z wiedzą kilku innych specjalności: interny, nefrologii i dializoterapii, hepatologii, gastroenterologii, kardiologii, pediatrii, neurologii i psychiatrii. Znajomość trucizn i mechanizmów ich oddziaływania na organizm człowieka umożliwia rozpoznanie ksenobiotyku, ukierunkowanie diagnostyki i zaplanowanie leczenia, co jest istotne zwłaszcza u pacjentów, którzy zażyli leki lub inne substancje w celach samobójczych. Znajomość toksykokinetyki trucizn jest podstawą wdrożenia odpowiednich metod leczenia, w tym metod dekontaminacji, przyspieszonej eliminacji trucizny czy zewnątrzustrojowych metod jej eliminacji.

W toksykologii istnieje zasada „lecz pacjenta, nie truciznę”. Dlatego ważne jest dobranie takiej metody leczenia, która pozwoli na utrzymanie podstawowych funkcji życiowych, zapewni odpowiednią równowagę gospodarki wodno-elektrolitowej i kwasowo-zasadowej oraz uchroni ośrodkowy układ nerwowy przed niekorzystnym wpływem ksenobiotyków.

W większości zatruć ostrych przyjętą metodą postępowania jest leczenie objawowe. W ciężkich zatruciach termin ten oznacza intensywną terapię toksykologiczną ze wszystkimi elementami klasycznej intensywnej terapii w oparciu o wiedzę o oddziaływaniu ksenobiotyków na poszczególne narządy i układy.

Niezwykle istotnym elementem w toksykologii klinicznej jest diagnostyka laboratoryjna. Odpowiedzialny lekarz nie powinien zadowolić się wynikiem szybkiego testu paskowego, tak powszechnie wykorzystywanego przez wiele szpitali, a co gorsza – przez laboratoria ze swej nazwy toksykologiczne. O ile metoda ta da się usprawiedliwić w przypadku zatruć lekkich lub średnich, o tyle w przypadku zatruć ciężkich grozi błędem interpretacyjnym, w konsekwencji błędnym rozpoznaniem, a nawet – zgonem pacjenta.

W tym krótkim vademecum omawiamy zatrucia, z którymi można spotkać się niemal codziennie na oddziałach ratunkowych czy na oddziałach chorób wewnętrznych. Przedstawiamy podstawowe elementy postępowania z chorym zatrutym. Radzimy, w jakich sytuacjach porozumiewać się z regionalnym ośrodkiem toksykologii.