Leszek Kołakowski stwierdził, że jednym z charakterystycznych rysów współczesnego świata jest przeświadczenie, że przeszłość nie ma znaczenia i nie dotyczy w sposób bezpośredni człowieka XXI wieku. Przekonanie to potwierdzone zostało w licznych badaniach, które jednoznacznie pokazują, że większość Polaków nie zna swojej przeszłości, a nawet nie dąży do jej poznania.

Wydaje się jednak, że wiedza dotycząca przeszłości, odgrywa istotną rolę w kształtowaniu społeczeństwa obywatelskiego, bowiem "społeczeństwo, które nie pamięta o własnej przeszłości, a tym samym pozbawia się zdobytych dzięki doświadczeniu kryteriów (…) nie potrafi już stworzyć podstaw harmonijnego współistnienia i wspólnego zaangażowania w realizację przyszłych celów. Takie społeczeństwo jest szczególnie podatne na ideologiczną manipulację".

Dlatego wielu badaczy z różnych dyscyplin naukowych m.in. historii, politologii, pedagogiki, antropologii, socjologii, teologii podjęło się próby poszukania odpowiedzi na pytania dotyczące wielu spraw dotąd w naszych dziejach przemilczanych czy takich, o których wcześniej nie można było mówić, roli państwa w edukacji historycznej czy współczesnych sposobów przekazu historycznego. Pytają również o kwestie budowania tożsamości lokalnych, narodowych oraz o znaczenie wspólnego dziedzictwa kulturowego religii, literatury i sztuki w kształtowaniu świadomości historycznej. Wyniki ich badawczych poszukiwań zostały przedstawione w niniejszej publikacji.