Metoda ultrasonograficzna rozwinęła się dynamicznie w ostatnich latach, zajmując trwałe miejsce wśród technik diagnostycznych stosowanych w neurologii. Jest nieinwazyjna, powtarzalna, w dużej mierze pozbawiona działań ubocznych, a jej koszty są relatywnie niskie.
 
W niniejszej publikacji zespół specjalistów z różnych dziedzin medycyny – neurologii, neuroradiologii, chirurgii naczyniowej, fizjologii, psychologii – prezentuje wiedzę na temat możliwości wykorzystania ultrasonografi i w neurologii klinicznej. Omawia m.in. zastosowanie tej metody w diagnostyce naczyń wewnątrz i zewnątrz mózgowych, ocenie funkcji śródbłonka, a także wewnątrzczaszkowych struktur miąższowych.

Na końcu podręcznika zamieszczono również zalecenia Sekcji Neurosonologii Polskiego Towarzystwa Neurologicznego odnośnie do techniki i interpretacji najważniejszych elementów badań neursonologicznych. Duża dawka teoretycznej i praktycznej wiedzy oraz liczne kolorowe zdjęcia i ryciny czynią tę książkę wyjątkową na polskim rynku wydawniczym.

Rozdziały:

1. Wprowadzenie – miejsce ultrasonografii w diagnostyce obrazowej układu nerwowego
1.1. Rozwój diagnostyki ultrasonograficznej w neurologii
1.2. Zastosowanie badań ultrasonograficznych w diagnostyce naczyń zewnątrzczaszkowych
1.3. Ocena funkcji śródbłonka metodą ultrasonografii
1.4. Zastosowanie badań ultrasonograficznych w diagnostyce naczyń wewnątrzczaszkowych
1.5. Pozanaczyniowe zastosowania ultrasonografii w neurologii
 
2. Zarys anatomii tętnic ośrodkowego układu nerwowego i podstawy hemodynamiki przepływu krwi
2.1. Zarys anatomii
2.2. Hemodynamika przepływu krwi
 
3. Podstawy fizyczne i aparaturowe badania ultrasonograficznego
3.1. Ultradźwięki jako zjawisko fizyczne
3.2. Zjawisko Dopplera
3.3. Emisja i detekcja sygnału, rodzaje głowic
3.4. Metody obrazowania
3.5. Bezpieczeństwo badań ultradźwiękowych
3.6. Aparaty typu „ślepy” doppler
3.7. Aparaty typu dupleks
3.8. Obrazowanie 3-D oraz 4-D
 
4. Diagnostyka radiologiczna chorób naczyń mózgowych
4.1. Cyfrowa angiografia subtrakcyjna (DSA)
4.2. Angiografia rezonansu magnetycznego (MRA)
4.3. Angiografia tomografii komputerowej (KTA)
 
5. Badanie ultrasonograficzne tętnic szyjnych w odcinku zewnątrzczaszkowym
5.1. Obrazowanie ściany naczyniowej metodą ultrasonografii a ocena histologiczna
5.2. Struktury morfologiczne oceniane podczas badania ultrasonograficznego
5.3. Definicje kompleksu błony środkowej i wewnętrznej (kompleks intima-media) oraz blaszki miażdżycowej
5.4. Technika badania ultrasonograficznego tętnic szyjnych
 
6. Niemiażdżycowe choroby tętnic szyjnych
6.1. Rozwarstwienie tętnicy szyjnej
6.2. Pętle naczyniowe i zagięcia tętnic szyjnych wewnętrznych
6.3. Dysplazja włóknisto-mięśniowa
6.4. Popromienne zwężenie tętnic szyjnych
6.5. Zapalenie naczyń Takayasu
6.6. Tętniak tętnicy szyjnej w odcinku zewnątrzczaszkowym
6.7. Aplazja i hipoplazja tętnicy szyjnej wewnętrznej lub wspólnej
6.8. Guz kłębka szyjnego (carotid body glomus tumor)
 
7. Ultrasonografia trójwymiarowa. Aspekty techniczne i znaczenie kliniczne
7.1. Ultrasonografia trójwymiarowa tętnic szyjnych
7.2. Ultrasonografia czterowymiarowa
7.3. Ultrasonografia trójwymiarowa wewnątrzczaszkowych tętnic koła Willisa
7.4. Zalety i wady badana 3-D
 
8. Znaczenie badania dupleksowego w kwalifikacji, monitorowaniu i kontrolowaniu chorych po zabiegach operacyjnych na tętnicach szyjnych
8.1. Wskazania do leczenia zabiegowego
8.2. Wykonywanie badań kontrolnych w okresie pooperacyjnym
8.3. Prawidłowy obraz udrożnionej tętnicy szyjnej
8.4. Restenozy
8.5. Sposoby zabiegowego zaopatrzenia zwężeń nawrotowych
 
9. Badanie ultrasonograficzne tętnic kręgowych w odcinku zewnątrzczaszkowym
9.1. Przebieg tętnicy kręgowej
9.2. Schemat badania tętnic kręgowych
9.3. Hipoplazja tętnicy kręgowej
9.4. Badanie parametrów hemodynamicznych tętnic kręgowych
9.5. Patologia tętnic kręgowych
9.6. Zespół podkradania tętnicy podobojczykowej
 
10. Badanie ultrasonograficzne tętnic zewnątrzczaszkowych i wewnątrzczaszkowych metodą dopplerowską
10.1. Schemat badania dopplerowskiego („na ślepo”) tętnic domózgowych zewnątrzczaszkowych
10.2. Technika badania, ustawienie sprzętu
10.3. Badanie dopplerowskie przezczaszkowe (transcranial doppler – TCD)
 
11. Badanie ultrasonograficzne tętnic wewnątrzczaszkowych metodą dupleks z kodowaniem przepływu w kolorze
11.1. Sondy do badania TCCD (Transcranial Color-coded Duplex)
11.2. Badanie przez okno skroniowe
11.3. Obrazowanie przez okno podpotyliczne
11.4. Obrazowanie przez okno przezoczodołowe
11.5. Pomiar prędkości przepływu za pomocą TCCD
 
12. Podstawowe zmiany patologiczne stwierdzane za pomocą dopplerowskich badań ultrasonograficznych naczyń domózgowych i wewnątrzczaszkowych
12.1. Zwężenie tętnicy szyjnej wewnętrznej w odcinku zewnątrzczaszkowym w badaniu dopplerowskim
12.2. Niedrożność tętnicy szyjnej wewnętrznej w odcinku zewnątrzczaszkowym w badaniu dopplerowskim
12.3. Zwężenie i niedrożność początkowego odcinka tętnicy szyjnej wspólnej w badaniu dopplerowskim i dupleksowym
12.4. Zwężenie lub niedrożność pnia ramienno-głowowego w badaniu dopplerowskim i dupleksowym
12.5. Zwężenie/niedrożność tętnicy szyjnej wewnętrznej w odcinku wewnątrzczaszkowym
12.6. Zwężenia tętnic na podstawie mózgu w badaniu dopplerowskim i dupleksowym
12.7. Krążenie oboczne przy zwężeniach tętnic szyjnych, kręgowych i podobojczykowych
12.8. Zastosowanie badania TCD i TCCD w diagnostyce i monitorowaniu skurczu naczyniowego
12.9. Wykrywanie malformacji tętniczo-żylnych, przetok tętniczo-żylnych oraz tętniaków za pomocą TCD i TCCD
12.10. Badanie TCD i TCCD w ostrej fazie udaru mózgu
12.11. Tromboliza wspomagana ultradźwiękami
12.12. Monitorowanie TCD/TCCD pacjentów po urazach czaszkowo-mózgowych
 
13. Kryteria rozpoznania zatrzymania krążenia mózgowego za pomocą TCD
13.1. Pułapki i trudności spotykane w czasie badania

14. Badanie zatorowości naczyń mózgowych
14.1. Mikrozatorowość mózgowa u chorych ze zwężeniem lub niedrożnością tętnic szyjnych
14.2. Zastosowanie badań mikrozatorowości mózgowej w inwazyjnym leczeniu zwężeń tętnic szyjnych
14.3. Mikrozatorowość mózgowa w udarze niedokrwiennym mózgu
14.4. Mikrozatorowość mózgowa w chorobach serca
14.5. Mikrozatorowość mózgowa a zaburzenia poznawcze
14.6. Mikrozatorowość mózgowa – metodyka badania
14.7. Badanie mikrozatorowości mózgowej z zastosowaniem środków kontrastowych
14.8. Wielogodzinne monitorowanie mikrozatorowości mózgowej
14.9. Podsumowanie
 
15. Zastosowanie przezczaszkowej ultrasonografii dopplerowskiej w ocenie autoregulacji przepływu mózgowego
15.1. Fizjologiczne mechanizmy regulacji przepływu mózgowego
15.2. Metody ultrasonograficznej oceny mechanizmów regulacji przepływu mózgowego
15.3. Technika pomiaru
15.4. Praktyczne zastosowanie oceny autoregulacji przepływu mózgowego
15.5. Podsumowanie
 
16. Metody oceny funkcji śródbłonka. Wazodylatacja tętnicy ramiennej po niedokrwieniu
16.1. Wstęp
16.2. Metody stosowane do badania funkcji śródbłonka
16.3. Ocena dylatacji tętnicy w odpowiedzi na niedokrwienie
16.4. Wazodylatacja z zastosowaniem nitrogliceryny (nitroglicerin induced dilatation – NID)
16.5. Omówienie
 
17. Badania funkcjonalne metodą przezczaszkowej ultrasonografii dopplerowskiej 
17.1. Wstęp
17.2. Podstawy fizjologiczne badania
17.3. Technika badania
17.4. Zastosowanie metody fTCD w badaniach naukowych
 
18. Zapalenie tętnicy skroniowej. Diagnostyka ultrasonograficzna
18.1. Zarys anatomii
18.2. Epidemiologia
18.3. Objawy
18.4. Badania laboratoryjne
18.5. Badanie ultrasonograficzne w zapaleniu tętnicy skroniowej
18.6. Leczenie
 
19. Ocena morfologii struktur wewnątrzczaszkowych za pomocą ultrasonografii przezczaszkowej – zastosowania w neurologii
19.1. Badanie ultrasonograficzne jąder podstawy
19.2. Badanie TCS a inne schorzenia neurologiczne i psychiatryczne
19.3. Podsumowanie
 
20. Ultrasonografia nerwów obwodowych i mięśni szkieletowych
20.1. Ultrasonografia nerwów obwodowych
20.2. Zespoły uszkodzenia nerwów obwodowych z ucisku
20.3. Guzy nerwów obwodowych
20.4. Urazy nerwów obwodowych
20.5. Ultrasonografia mięśni szkieletowych
 
21. Zastosowanie środków kontrastowych w diagnostyce ultrasonograficznej w neurologii
21.1. Wstęp
21.2. Zasada działania ultrasonograficznych środków kontrastowych
21.3. Podział środków kontrastowych
21.4. Badanie ultrasonograficzne naczyń ze wzmocnieniem kontrastowym
21.5. Działania uboczne i przeciwwskazania do stosowania ultrasonograficznych środków kontrastowych
21.6. Zastosowania ultrasonograficznych środków kontrastowych w neurosonologii
21.7. Nowe zastosowania ultrasonograficznych środków kontrastowych
 
22. Artefakty występujące w badaniach ultrasonograficznych naczyń
22.1. Artefakty w obrazach B-modalnych
22.2. Artefakty przepływu
 
23. Standardy badań neurosonologicznych
23.1. Badanie USG doppler-dupleks tętnic szyjnych i kręgowych w odcinku zewnątrzczaszkowym
23.2. Badanie USG doppler dupleks przezczaszkowe – TCCD
23.3. Badanie dopplerowskie tętnic domózgowych w odcinku zewnątrzczaszkowym (tzw. ślepy doppler)
23.4. Badanie dopplerowskie przezczaszkowe (metodą TCD)
23.5. Skurcz naczyniowy w przebiegu krwotoku podpajęczynówkowego
23.6. Monitorowanie ostrego okresu udaru mózgu
23.7. Wykrywanie przetrwałego otworu owalnego za pomocą TCD
23.8. Diagnostyka zatrzymania krążenia mózgowego
23.9. Ocena wydolności koła tętniczego mózgu (próba Matasa)