W podręczniku w sposób zwięzły i przystępny omówiono podstawowe zasady i mechanizmy działania układu immunologicznego, ze szczególnym uwzględnieniem mechanizmów regulacyjnych.
Właśnie dysfunkcja tych mechanizmów może prowadzić do wielu zjawisk patologicznych. Autorzy uwzględnili w podręczniku najbardziej aktualne zagadnienia w tej nieustannie rozwijającej się dziedzinie.
Zrozumienie zagadnień z zakresu immunologii ułatwiają liczne schematy, ryciny i tabele.
Publikacja jest adresowana do studentów medycyny, farmacji, lekarzy oraz biologów.
Rozdziały: Wykaz używanych skrótów i symboli
1. Wprowadzenie 1.1. Podstawowe zasady działania układu immunologicznego 1.1.1. Formy odpowiedzi immunologicznej 1.1.2. Rozpoznanie antygenu i indukcja odpowiedzi immunologicznej 1.1.3. Reakcje efektorowe 1.1.4. Regulacja odpowiedzi immunologicznej 1.1.5. Pamięć immunologiczna 1.1.6. Interakcje międzyukładowe 1.2. Powstanie immunologii jako nauki i jej rozwój
2. Antygeny 2.1. Determinanty antygenowe (epitopy) 2.2. Immunogenność 2.3. Rodzaje antygenów 2.3.1. Antygeny reagujące krzyżowo oraz antygeny heterofilne 2.3.2. Antygeny T-zależne i T-niezależne
3. Morfologia narządów i komórek układu limfatycznego 3.1. Centralne (pierwotne) narządy limfatyczne 3.1.1. Grasica 3.2. Obwodowe narządy limfatyczne i cyrkulacja (krążenie) limfocytów 3.2.1. Węzły chłonne 3.2.2. Śledziona 3.2.3. Cyrkulacja (krążenie) limfocytów 3.3. Limfocyty 3.3.1. Antygeny różnicowania (markery CD) 3.4. Komórki plazmatyczne (plazmocyty) 3.5. Makrofagi (Mf) 3.6. Komórki dendrytyczne (DC) 3.7. Granulocyty 3.7.1. Granulocyty obojętnochłonne (neutrofile) 3.7.2. Granulocyty kwasochłonne (eozynofile) 3.7.3. Granulocyty zasadochłonne (bazofile) i komórki tuczne (mastocyty) 3.8. Limfocyty odpowiedzi nieswoistej
4. Immunoglobuliny ? przeciwciała4 4.1. Budowa immunoglobulin 4.2. Rola fragmentu Fab 4.2.1. Mechanizm i swoistość wiązania determinanty z antydeterminantą 4.2.2. Powinowactwo przeciwciała i jego awidność (zachłanność) 4.2.3. Reakcja antygen-przeciwciało 4.2.4. Kompleksy immunologiczne 4.3. Rola fragmentu Fc 4.3.1. Receptory Fc i przeciwciała cytofilne 4.4. Cechy fizykochemiczne i właściwości biologiczne przeciwciał 4.5. Heterogenność immunoglobulin (izo-, allo- i idiotypy) 4.6. Metabolizm immunoglobulin 4.7. Przeciwciała monoklonalne (moAb) i hybrydyzacja przeciwciał 9 4.8. Immunoglobuliny patologiczne
5. Organizacja genów kodujących immunoglobuliny i receptory limfocytów B (BCR) 5.1. Teorie syntezy przeciwciał 5.2. Kodowanie zmienności przeciwciał 5.2.1. Zmienność kombinatoryczna i na złączach 5.2.2. Kodowanie części stałych C 5.3. Transkrypcja genów immunoglobulin 5.3.1. Immunoglobulinowe receptory limfocytów B 5.4. Mutacje somatyczne 5.5. Kombinatoryczne łączenie łańcuchów H i L 5.6. Wyłączenie alleliczne (ekskluzja) 5.7. Synteza i wydzielanie przeciwciał
6. Receptory antygenowe limfocytów T (TCR) 6.1. Kodowanie TCR 6.2. Kompleks CD3 6.3. Sygnalizacja przez ITAM I ITIM
7. Główny układ antygenów zgodności tkankowej (MHC) 7.1. MHC u człowieka i myszy 7.2. Budowa antygenów MHC 7.3. Ekspresja antygenów MHC 7.4. Rola MHC poza układem immunologicznym
8. Limfocyty B i T oraz ich subpopulacje 8.1. Limfocyty B 8.1.1. Heterogenność limfocytów B 8.2. Limfocyty T i ich generacja w grasicy (tymocyty) 8.2.1. Proliferacja i różnicowanie tymocytów 8.2.2. Subpopulacje limfocytów T ?ß 8.2.3. Limfocyty T ?ß
9. Mechanizmy komunikacji pomiędzy komórkami układu immunologicznego 9.1. Cytokiny 9.1.1. Chemokiny 9.2. Cząsteczki adhezyjne i zasiedlanie narządów limfatycznych 9.2.1. Selektyny 9.2.2. Integryny 9.2.3. Nadrodzina Ig CAM (NRIg) 9.3. Wieloetapowy mechanizm migracji komórek fagocytujących 9.4. Mechanizmy cyrkulacji limfocytów
10. Dopełniacz (komplement, C) 10.1. Droga klasyczna aktywacji dopełniacza 10.1.1. Droga lektynowa aktywacji dopełniacza 10.2. Droga alternatywna aktywacji dopełniacza 10.3. Kontrola aktywacji dopełniacza 10.4. Receptory komórkowe dla fragmentów dopełniacza (CR) 10.5. Synteza składników dopełniacza 10.6. Rola biologiczna składników układu dopełniacza
11. Mechanizmy odporności nieswoistej 11.1. Bariery odporności wrodzonej 11.1.1. Bariery anatomiczne i fizjologiczne 11.1.2. Czynniki genetyczne i różnice indywidualne 11.1.3. Substancje bakteriobójcze w wydzielinach i płynach ciała 11.1.4. Wpływ temperatury ciała 11.2. Rozpoznanie antygenów bakteryjnych 11.2.1. TLR (receptory Toll-podobne) 11.2.2. Receptory NOD 11.2.3. Receptory odpowiedzialne za fagocytozę 11.2.4. Wydzielnicze PRR 11.3. Fagocytoza 11.3.1. Mechanizmy fagocytozy 11.3.2. Wewnątrzkomórkowe zabijanie drobnoustrojów 11.4. Zapalenie 11.4.1. Mediatory zapalenia 11.4.2. Biologiczne znaczenie odczynu zapalnego 11.4.3. Wstrząs septyczny 11.5. Limfocyty odpowiedzi nieswoistej (wrodzonej), ILL 11.5.1. Limfocyty T?? 11.5.2. Limfocyty B 11.5.3. Limfocyty NKT 11.5.4. Komórki NK
12. Mechanizmy prezentacji i rozpoznawania antygenu 12.1. Komórki prezentujące antygen (APC) 12.2. Przetworzenie (processing) antygenu 12.3. Prezentacja antygenu 12.4. Rozpoznanie antygenu przez limfocyty T 12.4.1. Alternatywne drogi rozpoznawania antygenu przez limfocyty T 12.5. Biologiczne znaczenie mechanizmu prezentacji antygenu 12.6. Aktywatory poliklonalne (mitogeny) 12.7. Superantygeny
13. Odpowiedź humoralna 13.1. Rozpoznanie antygenu przez limfocyty B 13.1.1. Rozpoznanie łączne 13.2. Mechanizm interakcji limfocytów T i B 13.3. Dynamika wytwarzania przeciwciał 13.4. Immunoglobuliny nieswoiste
14. Odporność komórkowa mediowana przez limfocyty T CD4+ Th1 i CD8+ Tc 14.1. Charakter antygenu 14.2. Odpowiedź komórkowa z udziałem limfocytów Th1 CD4+ (indukcja) 14.2.1. Interakcja limfocytów T z komórkami prezentującymi antygen 14.2.2. Faza efektorowa odporności komórkowej mediowana przez limfocyty CD4+ 14.2.3. Bierne przeniesienie odporności komórkowej i transfer factor 14.2.4. Nabyta odporność komórkowa 14.3. Reakcje komórkowe mediowane przez limfocyty cytotoksyczne Tc CD8+ (CTL) 14.3.1. Indukcja limfocytów cytotoksycznych CD8+Tc 14.3.2. Faza efektorowa odpowiedzi cytotoksycznej 14.3.3. Biologiczne znaczenie limfocytów cytotoksycznych 14.4. Odpowiedź komórkowa Th17-zależna
15. Regionalna odpowiedź immunologiczna 15.1. Układ immunologiczny skóry (SIS, SALT) 15.1.1. Morfologia SALT 15.1.2. Indukcja i ekspresja odpowiedzi immunologicznej w skórze 15.1.3. Tolerancja indukowana przez naskórną aplikację antygenu oraz jej przełamanie 15.2. Układ immunologiczny błon śluzowych (MALT) 15.2.1. Morfologia MALT 15.2.2. Indukcja i ekspresja odpowiedzi immunologicznej w MALT 15.3. Tolerancja pokarmowa
16. Regulacja odpowiedzi immunologicznej i tolerancja immunologiczna 16.1. Rola antygenu w indukcji odpowiedzi immunologicznej i tolerancji 16.2. Regulacja funkcji limfocytów T 16.3. Regulacja funkcji limfocytów B przez dopełniacz i przeciwciała 16.4. Wzajemna regulacja odpowiedzi immunologicznej przez limfocyty Th1 i Th2 16.5. Tolerancja immunologiczna i jej mechanizmy 16.5.1. Anergia klonu 16.5.2. Delecja klonu 16.6. Limfocyty regulacyjne 16.6.1. Limfocyty kontrasupresyjne 16.7. Ignorancja immunologiczna 16.8. Sieć immunologiczna. Regulacja poprzez idiotypy 16.9. Konkurencja antygenowa (kompetycja antygenowa) 16.10. Ułatwienie immunologiczne 16.11. Praktyczne znaczenie tolerancji w medycynie
17. Nieswoiste czynniki endogenne i egzogenne regulujące odpowiedź immunologiczną 17.1. Modulujący wpływ układu nerwowego i hormonalnego na odpowiedź immunologiczną. 17.1.1. Interakcje układ nerwowy-układ immunologiczny 17.1.2. Interakcje układ hormonalny-układ immunologiczny 17.1.3. Wpływ czynników psychosomatycznych na reakcje immunologiczne 17.2. Wpływ czynników pokarmowych na odporność swoistą i nieswoistą
18. Modulacja odpowiedzi immunologicznej 18.1. Immunosupresja 18.1.1. Kortykosteroidy (KS) 18.1.2. Antymetabolity. Analogi zasad purynowych. Antagoniści kwasu foliowego 18.1.3. Substancje alkilujące 18.1.4. Antybiotyki02 18.1.5. Promieniowanie jonizujące 18.1.6. Środki biologiczne 18.2. Immunopotencjacja (immunostymulacja) 18.2.1. Adiuwanty immunologiczne 18.2.2. Biomodulatory, endogenne stymulatory odporności 18.3. Mechanizmy działania adiuwantów
19. Filogeneza i ontogeneza odporności 19.1. Filogeneza odporności 19.2. Ontogeneza odporności u człowieka 19.2.1. Rozwój układu immunologicznego w okresie płodowym 19.2.2. Odporność u noworodków i dzieci 19.2.3. Starzenie się układu immunologicznego (immunogerontologia, immunosenescencja)
20. Mechanizmy reakcji nadwrażliwości 20.1. Typ I ? reakcje anafilaktyczne 20.1.1. Charakter antygenu 20.1.2. Przeciwciała IgE i ich receptory Fc 20.1.3. Atopia 20.1.4. Regulacja wytwarzania przeciwciał IgE 20.1.5. Degranulacja mastocytów i bazofilów 20.1.6. Mediatory reakcji anafilaktycznych 20.1.7. Rola eozynofilów 20.1.8. Późne reakcje wywołane IgE 20.1.9. Kliniczne postacie reakcji typu anafilaktycznego 20.2. Typ II ? reakcje cytotoksyczne 20.2.1. Reakcje typu II u człowieka 20.3. Typ III ? reakcje z udziałem kompleksów immunologicznych 20.3.1. Zjawisko Arthusa 20.3.2. Choroba posurowicza 20.4. Typ IV ? nadwrażliwość typu późnego (NTP) 20.4.1. Alergie bakteryjne 20.4.2. Nadwrażliwość kontaktowa
21. Immunologia transplantacji 21.1. Rodzaje przeszczepów 21.2. Odrzucanie przeszczepów 21.2.1. Odrzucanie przeszczepu allogenicznego u myszy 21.2.2. Mechanizmy odrzucania przeszczepu allogenicznego 21.3. Odrzucanie przeszczepu u człowieka 21.3.1. Nadostre odrzucanie przeszczepu. Ksenoprzeszczepy 21.3.2. Ostre odrzucanie przeszczepu 21.3.3. Chroniczne (przewlekłe) odrzucanie przeszczepu 21.4. Genetyka układu HLA 21.4.1. Dziedziczenie antygenów HLA 21.5. Transplantacja narządów 21.6. Typowanie tkankowe 21.7. Przeszczep szpiku 21.8. Reakcja przeszczep przeciw biorcy (GvH) 21.8.1. Mechanizm reakcji GvH 21.8.2. Formy reakcji GvH u człowieka 21.9. Ciąża jako przeszczep allogeniczny
22. Immunologia nowotworów 22.1. Antygeny nowotworowe i czynniki rakotwórcze (karcinogeny) 22.1.1. Neoantygeny nowotworów indukowanych przez karcinogeny chemiczne i fizyczne 22.1.2. Neoantygeny indukowane przez wirusy onkogenne (karcinogeny biologiczne) 22.1.3. Antygeny płodowe (onkofetalne) 22.2. Molekularne podstawy transformacji nowotworowej 22.3. Mechanizmy immunologiczne odrzucania nowotworów. Nadzór immunologiczny 22.4. Mechanizmy ucieczki komórek nowotworowych spod kontroli immunologicznej 22.5. Immunoterapia nowotworów
23. Autoimmunizacja 23.1. Kryteria rozpoznania choroby z autoimmunizacji 23.2. Etiologia schorzeń autoimmunizacyjnych 23.2.1. Anatomiczna sekwestracja antygenów 23.2.2. Autoantygeny zmienione 23.2.3. Antygeny reagujące krzyżowo z autoantygenami 23.2.4. Zaburzenia regulacji immunologicznej 23.2.5. Czynniki genetyczne i hormonalne 23.2.6. Rola receptorów TLR w aktywacji autoreaktywnych limfocytów B 23.3. Swoistość odpowiedzi autoimmunologicznej 23.4. Mechanizmy patogenetyczne chorób autoimmunizacyjnych
24. Swoista odporność przeciwzakaźna 24.1. Mechanizmy odporności przeciwzakaźnej 24.2. Typy zakażeń 24.3. Odporność swoista w zakażeniach bakteryjnych 24.3.1. Odpowiedź humoralna w stosunku do bakterii pasożytujących pozakomórkowo 24.3.2. Odpowiedź komórkowa w zakażeniach wywołanych bakteriami pasożytującymi wewnątrzkomórkowo 24.4. Odporność swoista w zakażeniach wirusowych 24.4.1. Rola przeciwciał w zakażeniach wirusowych 24.4.2. Rola odporności komórkowej 24.5. Odporność swoista w zakażeniach pasożytniczych 24.5.1. Zakażenia wywołane przez pierwotniaki 24.5.2. Robaczyce 24.5.3. Odpowiedź immunologiczna na ektopasożyty 24.6. Odporność swoista w zakażeniach wywołanych przez grzyby 24.7. Strategie używane przez drobnoustroje i pasożyty w celu uniknięcia mechanizmów obronnych ustroju 24.7.1. Modyfikacja funkcji komórek fagocytujących 24.7.2. Manipulowanie odpowiedzią immunologiczną 24.7.3. Interferencje w rozpoznawanie antygenu 24.8. HIV 24.9. Zakażenia ostre i przewlekłe 24.10. Niedobory immunologiczne a zakażenia
25. Immunoterapia i immunoprofilaktyka 25.1. Uodpornienie czynne. Szczepienia ochronne 25.1.1. Szczepionki antyidiotypowe 25.2. Rozwój ontogenetyczny odporności i kalendarz szczepień 25.3. Konkurencja antygenowa i szczepionki wieloskładnikowe 25.4. Ryzyko związane ze stosowaniem szczepień ochronnych 25.5. Uodpornienie bierne. Seroterapia 25.6. Przyszłość immunoterapii i seroterapii
26. Słownik terminologiczny
|