Kolejny tom z serii historycznoprawnej, tym razem przedstawiający dzieje prawa sądowego, jako wyodrębniony element z całości dziejów państwa i prawa. Takie ujęcie wspomaga rozumienie instytucji prawa współczesnego, tym bardziej, że dostosowane jest do wymagań nowoczesnej struktury studiów.
Podręcznik przeznaczony jest dla studentów na początku ich drogi akademickiej. Chronologicznie przedstawia dzieje prawa od V wieku do schyłku XX stulecia.
Tematycznie podzielony jest na 5 części:
• historia źródeł,
• dzieje prawa prywatnego,
• dzieje prawa karnego,
• dzieje procesu karnego,
• dzieje procesu cywilnego.
W odpowiedni sposób do historii prawa europejskiego włączone są elementy prawa polskiego, co pozwoli studentom we właściwy sposób zrozumieć związki polskich tradycji sądowych z dziedzictwem całego kontynentu.
Rozdziały:
Do Czytelnika (Marian Kallas) 15
Wprowadzenie. Źródła europejskiej kultury prawnej 17
Prawo rzymskie 17
Prawo zwyczajowe 22
Prawo kanoniczne 26
Dział I. Historia źródeł prawa średniowiecza i czasów wczesnonowożytnych 33
Rozdział 1. Europa barbarzyńców 35
1.1. Zmierzch i upadek cesarstwa rzymskiego 35
1.1.1. Rys historyczny 35
1.1.2. Zarys ustroju 37
1.1.2.1 Struktura państwa 37
1.1.2.2. Społeczeństwo 38
1.1.2.3. Chrześcijaństwo 40
1.1.3. Źródła prawa 42
1.2. Państwa barbarzyńskie 44
1.2.1. Wizygoci 44
1.2.1.1. Rys historyczny 44
1.2.1.2. Zarys ustroju 48
1.2.1.3. Źródła prawa 49
1.2.2. Ostrogoci 50
1.2.2.1. Rys historyczny 50
1.2.2.2. Zarys ustroju 51
1.2.2.3. Źródła prawa 52
1.2.3. Burgundowie 52
1.2.3.1. Rys historyczny 52
1.2.3.2. Zarys ustroju 53
1.2.3.3. Źródła prawa 53
1.2.4. Longobardowie 54
1.2.4.1. Rys historyczny 54
1.2.4.2. Zarys ustroju 55
1.2.4.3. Źródła prawa 56
Rozdział 2. Bizancjum 58
2.1. Rys historyczny 58
2.2. Zarys ustroju 61
2.2.1. Władza cesarska 61
2.2.2. Kościół 61
2.3. Źródła prawa 62
2.3.1. Corpus Iuris Civilis 62
2.3.2. Ustawodawstwo cesarskie 63
Rozdział 3. Monarchia karolińska. Francja 65
3.1. Rys historyczny 65
3.2. Zarys ustroju 69
3.2.1. Władza królewska 69
3.2.2. Feudalizm. System lenny 71
3.3. Źródła prawa 72
3.3.1. Lex Salica Francorum 72
3.3.2. Uchwały synodalne. Prawo azylu 74
3.3.3. Kapitularze 76
3.3.4. Pokoje i rozejmy boże 76
3.3.5. Zbiory prawa zwyczajowego
Rozdział 4. Rzesza Niemiecka 79
4.1. Rys historyczny 79
4.2. Zarys ustroju 81
4.2.1. Organy centralne Rzeszy 81
4.2.2. Książęta terytorialni 83
4.3. Źródła prawa 84
4.3.1. Zwierciadło saskie 84
4.3.2. Pokoje ziemskie. Landfrydy
Rozdział 5. Państwa słowiańskie 89
5.1. Polska 89
5.1.1. Rys historyczny 89
5.1.2. Zarys ustroju 91
5.1.2.1. Społeczeństwo 91
5.1.2.2. Początki demokracji szlacheckiej 92
5.1.3. Źródła prawa 93
5.1.3.1. Księga elbląska 93
5.1.3.2. Statuty Kazimierza Wielkiego 95
5.1.3.3. Statut Jana Łaskiego. Próby unifikacji prawa 96
5.1.3.4. Źródła prawa niemieckiego w Polsce 97
5.2. Królestwo Czech 97
5.2.1. Rys historyczny 97
5.2.2. Zarys ustroju 98
5.2.2.1. Społeczeństwo 98
5.2.2.2. Forma państwa 99
5.2.3. Źródła prawa 99
5.2.3.1. Maiestas Carolina 99
5.2.3.2. Prawo za panowania Jagiellonów i Habsburgów 100
5.3. Królestwo Węgier 100
5.3.1. Rys historyczny 100
5.3.2. Zarys ustroju 102
5.3.2.1. Władza królewska 102
5.3.2.2. Pozycja szlachty 102
5.3.3. Źródła prawa 103
5.3.3.1. Kodeks Werböczego 103
5.3.3.2. Prawo za panowania Habsburgów 103
5.4. Ruś Kijowska. Rosja 103
5.4.1. Rys historyczny 103
5.4.2. Zarys ustroju 105
5.4.2.1. Organy centralne 105
5.4.2.2. Stosunki społeczne 106
5.4.3. Źródła prawa 107
5.4.3.1. Prawo ruskie a bizantyjska kultura prawna 107
5.4.3.2. Ruska Prawda 108
5.4.3.3. Sudiebniki
Rozdział 6. Renesans prawa rzymskiego w Europie Zachodniej 112
6.1. Odkrycie kodyfikacji justyniańskiej 112
6.1.1. Szkoła bolońska 112
6.1.1.1. Glosatorzy 113
6.1.1.2. Komentatorzy 114
6.1.2. Humanizm prawniczy 116
6.2. Ekspansja prawa rzymskiego w Europie 116
6.2.1. Przyczyny recepcji prawa rzymskiego 116
6.2.2. Drogi przenikania prawa rzymskiego w Niemczech 117
6.2.3. Zasięg terytorialny recepcji prawa rzymskiego 119
Dział II. Historia źródeł prawa czasów nowożytnych (do XVIII w.)
Rozdział 7. Reformy prawa od odrodzenia do oświecenia 123
7.1. Kodyfikacje prawa doby absolutyzmu 123
7.1.1. Rzesza Niemiecka 123
7.1.1.1. Stosunki polityczne 123
7.1.1.2. Constitutio Criminalis Carolina (1532) 125
7.1.1.3. Constitutio Criminalis Theresiana (1768) 131
7.1.2. Francja 133
7.1.2.1. Stosunki polityczne. Absolutyzm 133
7.1.2.2. Ustawodawstwo królewskie. Ordonanse Ludwika XIV 137
7.1.2.3. Sądownictwo królewskie 141
7.2. Reformy prawa w okresie oświecenia 142
7.2.1. Przemiany ustrojowe w XVIII w 142
7.2.1.1. Założenia ideowe oświecenia 142
7.2.1.2. Absolutyzm oświecony 145
7.2.1.3. Rewolucja francuska 146
7.2.2. Doktryna prawa natury 148
7.2.3. Szkoła humanitarna 150
7.2.4. Kodyfikacje karne 152
7.2.4.1. Ustawa karna dla Toskanii. Leopoldina (1786) 152
7.2.4.2. Constitutio Criminalis Josephina (1787) 153
7.2.4.3. Karnoprocesowa ordynacja kryminalna (1788) 154
7.2.4.4. Ustawa karna zachodniogalicyjska (1796). Franciscana (1803) 155
7.2.5. Kodyfikacje cywilne 156
7.2.5.1. Bawarski kodeks cywilny (1756) 156
7.2.5.2. Patent o małżeństwie Józefa II (1783). Kodeks cywilny (1786) 156
7.2.5.3. Kodeks cywilny zachodniogalicyjski (1797) 157
7.2.6. Landrecht pruski (1794) 158
7.2.7. Francuskie ustawodawstwo czasów rewolucji 159
7.2.7.1. Prawo cywilne 159
7.2.7.2. Prawo karne 159
Dział III. Historia źródeł prawa w systemie anglosaskim
Rozdział 8. Anglia 165
8.1. Stosunki polityczne i ustrój 165
8.1.1. Państwo anglosaskie. Monarchia stanowa 165
8.1.2. Absolutyzm 168
8.1.3. Okres rewolucji 169
8.1.4. Restauracja Stuartów. Chwalebna rewolucja (1688) 170
8.1.5. Monarchia ograniczona 172
8.2. Organizacja sądownictwa 173
8.2.1. Sądy westminsterskie 173
8.2.2. Sąd Kanclerski 175
8.2.3. Sądy przysięgłych 175
8.2.4. Cechy procesu angielskiego 176
8.2.5. Sąd Izby Gwiaździstej 179
8.2.6. Reformy sądownictwa w XIX w 179
8.3. Źródła prawa 180
8.3.1. Common law 180
8.3.2. Equity 181
8.3.3. Statute law 182
8.3.4. Zbiory orzeczeń 183
8.3.5. Nauka prawa
Rozdział 9. Stany Zjednoczone Ameryki 185
9.1. Stosunki polityczne i ustrój 185
9.1.1. Deklaracja Niepodległości (1776) 185
9.1.2. Konstytucja federalna (1787) 187
9.2. Organizacja sądownictwa 188
9.3. Źródła prawa amerykańskiego 190
Dział IV. Historia źródeł prawa XIX w
Rozdział 10. Ustawodawstwo napoleońskie (1804–1810) 195
10.1. Znaczenie napoleońskich kodyfikacji prawa 195
10.2. Kodeks cywilny (1804) 197
10.3. Kodeks procedury cywilnej (1806) 199
10.4. Kodeks handlowy (1807) 200
10.5. Kodeks procedury karnej (1808) 200
10.6. Kodeks karny (1810)
Rozdział 11. Europejska myśl cywilistyczna XIX w 203
11.1. Szkoła historyczna. Pandektystyka 203
11.2. Pozytywizm prawniczy 205
11.3. Naturalizm prawniczy. Socjalizacja prawa 206
11.3.1. Jurysprudencja interesów 207
11.3.2. Szkoła wolnego prawa
Rozdział 12. Doktryny prawa karnego w Europie w XIX w 209
12.1. Szkoła klasyczna 209
12.2. Szkoła antropologiczna 211
12.3. Szkoła socjologiczna
Rozdział 13. Europejskie kodyfikacje prawa (do 1918) 215
13.1. Przemiany ustrojowe w Europie w XIX w 215
13.1.1. Model monarchii konstytucyjnej (do 1848) 215
13.1.2. Koncepcje ustrojowe Wiosny Ludów (1848/1849) 217
13.1.3. Ustroje monarchiczne w dobie porewolucyjnej 220
13.2. Kodeksy prawa cywilnego 223
13.2.1. ABGB. Austriacki kodeks cywilny (1811) 223
13.2.2. Zwód praw Cesarstwa Rosyjskiego. Swod zakonow (1832) 224
13.2.3. BGB. Niemiecki kodeks cywilny (1896) 225
13.2.4. ZGB. Szwajcarski kodeks cywilny (1907) 226
13.3. Ustawodawstwo cywilne w Królestwie Polskim (po 1815) 227
13.3.1. Kodeks cywilny Napoleona. Zmiany prawa hipotecznego (1818) 227
13.3.2. Kodeks cywilny Królestwa Polskiego (1825) 228
13.3.3. Ustawa o małżeństwie (1836) 229
13.4. Kodeksy karne 230
13.4.1. Austriacki kodeks karny (1852) 230
13.4.2. Niemiecki kodeks karny (1871) 230
13.4.3. Rosyjskie prawo karne. Kodeks Tagancewa (1903) 231
13.5. Kodyfikacje prawa procesowego 232
13.5.1. Kodeksy procedury karnej 232
13.5.2. Kodeksy procedury cywilnej 235
Dział V. Historia źródeł prawa XX w
Rozdział 14. Prawo w państwach europejskich (1918–1939) 239
14.1. Stosunki polityczne w Europie po I wojnie światowej 239
14.1.1. Upadek monarchicznego systemu władzy 239
14.1.2. Rządy parlamentarne 242
14.2. Kryzys liberalnej demokracji 244
14.2.1. Ustroje totalitarne 244
14.2.2. Systemy autorytarne 247
14.3. Prawo sądowe w Rosji bolszewickiej (po 1917) 248
14.3.1. Ustawodawstwo cywilne 248
14.3.2. Ustawodawstwo karne 250
14.4. Prawo sądowe III Rzeszy Niemieckiej (1933–1945) 251
14.4.1. Prawo cywilne. Ustawy norymberskie (1935) 251
14.4.2. Zmiany w prawie karnym 253
14.5. Unifikacja prawa w Polsce po I wojnie światowej 255
14.5.1. Powołanie Komisji Kodyfikacyjnej (1919) 255
14.5.2. Dorobek Komisji Kodyfikacyjnej
Rozdział 15. Prawo w Europie (po 1945) 260
15.1. Podzielona Europa 260
15.1.1. Państwa komunistyczne 260
15.1.2. Liberalne demokracje Europy Zachodniej 263
15.2. Kierunki ewolucji prawa w krajach Europy Zachodniej 265
15.2.1. Republika Federalna Niemiec 265
15.2.1.1. BGB. Zmiany w prawie cywilnym 265
15.2.1.2. Zmiany w dziedzinie prawa karnego 268
15.2.2. Francja 270
15.2.2.1. Kierunki zmian kodeksu cywilnego (Napoleona) 270
15.2.2.2. Zmiany w dziedzinie prawa karnego 271
15.3. Prawo krajów komunistycznych 272
15.3.1. Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich 272
15.3.1.1. Prawo cywilne 272
15.3.1.2. Prawo karne 274
15.3.2. Polska Ludowa 274
15.3.2.1. Unifikacja prawa cywilnego w Polsce (1945–1946) 274
15.3.2.2. Kodyfikacje prawa cywilnego (1964) 278
15.3.2.3. Powojenne prawo karne. Kodeksy (1969) 279
Dział VI. Historia instytucji prawa cywilnego
Rozdział 16. Prawo osobowe 285
16.1. Zdolność prawna 285
16.1.1. Nabycie zdolności prawnej 285
16.1.2. Ograniczenia zdolności prawnej 286
16.1.3. Utrata zdolności prawnej 289
16.2. Zdolność do czynności prawnych 290
16.3. Ograniczenia praw cywilnych (do XX w.) 291
16.3.1. Pozycja prawna kobiet 291
16.3.2. Dzieci nieślubne 295
16.3.3. Status prawny Żydów 298
16.4. Osoby prawne 302
16.4.1. Rodzaje osób prawnych 302
16.4.2. Powstawanie osób prawnych
Rozdział 17. Prawo małżeńskie osobowe 304
17.1. Prawo małżeńskie średniowiecza 304
17.1.1. Świecki charakter małżeństwa 304
17.1.1.1. Formy zawarcia małżeństwa 304
17.1.1.2. Rozwiązanie małżeństwa 306
17.1.2. Wyznaniowe prawo małżeńskie. Sobór Laterański IV (1215) 307
17.1.2.1. Kanoniczna koncepcja małżeństwa 307
17.1.2.2. Przeszkody małżeńskie 308
17.2. Prawo małżeńskie epoki nowożytnej (XVI–XVIII w.) 310
17.2.1. Reformacja a nowa koncepcja małżeństwa 310
17.2.2. Konstytucja soborowa Tametsi (1563) 311
17.2.3. Laicyzacja prawa małżeńskiego 312
17.2.3.1. Kraje protestanckie 312
17.2.3.2. Państwa katolickie 313
17.3. Systemy prawa małżeńskiego w XIX i XX w 313
17.3.1. System wyznaniowy 313
17.3.2. System mieszany 314
17.3.3. System laicki
Rozdział 18. Prawo małżeńskie majątkowe 317
18.1. Prawo małżeńskie majątkowe (do XVIII w.) 317
18.1.1. Umowy przedślubne (intercyzy) 317
18.1.2. Majątek małżeński 318
18.1.3. Ustroje majątkowe 319
18.2. Prawo małżeńskie majątkowe (XIX i XX w.) 320
18.2.1. Zasada swobody umów małżeńskich 320
18.2.2. Ustawowe ustroje majątkowe 320
18.2.3. Zasada równości praw małżonków
Rozdział 19. Prawo rzeczowe 323
19.1. Prawo rzeczowe. Zagadnienia ogólne 323
19.2. Własność 325
19.2.1. Pojęcie własności 325
19.2.2. Własność w epoce feudalnej 326
19.2.3. Własność w państwie liberalnym 327
19.2.4. Doktryny prawa własności (XIX i XX w.) 328
19.2.5. Ograniczenia prawa własności 330
19.2.6. Nabycie własności 332
19.2.6.1. Pierwotne nabycie własności 332
19.2.6.2. Pochodne nabycie własności 333
19.3. Posiadanie 333
19.3.1. Ochrona posiadania 333
19.3.2. Istota procesu posesoryjnego 334
19.4. Ograniczone prawa rzeczowe 335
19.4.1. Zastaw 335
19.4.2. Hipoteka 335
19.4.3. Prawo hipoteczne (XIX i XX w.) 338
19.5. Księgi wieczyste (hipoteczne) 341
19.6. Zasady obrotu nieruchomościami
Rozdział 20. Prawo zobowiązań 345
20.1. Zagadnienia ogólne 345
20.2. Umowy w prawie rzymskim 346
20.3. Prawo zobowiązań w Europie (do XVIII w.) 348
20.3.1. Prawo zobowiązań w prawie germańskim 348
20.3.2. Kanoniczna teoria umów 349
20.3.3. Źródła powstania zobowiązań 350
20.3.4. Wykonanie zobowiązań 352
20.4. Prawo zobowiązań (XIX i XX w.) 354
20.4.1. Ewolucja prawa obligacyjnego 354
20.4.2. Podstawy odpowiedzialności cywilnoprawnej
Rozdział 21. Prawo spadkowe 362
21.1. Prawo spadkowe (do XVIII w.) 362
21.1.1. Spadkobranie w prawie rzymskim a w prawach szczepowych 362
21.1.2. Dziedziczenie beztestamentowe 363
21.1.2.1. Dziedziczenie ruchomości i nieruchomości 363
21.1.2.2. Porządek dziedziczenia 365
21.1.3. Dziedziczenie testamentowe 367
21.1.3.1. Swoboda testowania 367
21.1.3.2. Testament i jego wykonanie 367
21.2. Prawo spadkowe w kodeksach XIX w 369
21.2.1. Porządek dziedziczenia 369
21.2.2. Ograniczenia zdolności dziedziczenia 370
21.2.3. Dziedziczenie testamentowe 371
21.2.3.1. Ograniczenia swobody testowania 371
21.2.3.2. Ochrona praw spadkowych dziedziców koniecznych 371
21.3. Kierunek zmian prawa spadkowego w XX w 373
Dział VII. Historia instytucji prawa karnego
Rozdział 22. Prawo karne średniowiecza 377
22.1. Przestępstwo i kara 377
22.1.1. Przestępstwa i kary prywatne 377
22.1.2. Przestępstwa i kary publiczne 379
22.2. Podstawy odpowiedzialności karnej 381
22.2.1. Odpowiedzialność przedmiotowa (obiektywna) 381
22.2.2. Odpowiedzialność podmiotowa (subiektywna) 382
22.3. Przyczyny bezkarności 383
22.3.1. Obrona konieczna. Stan wyższej konieczności 383
22.3.2. Nieletniość. Niepoczytalność 384
22.4. Formy popełnienia przestępstwa 385
22.4.1. Usiłowanie 385
22.4.2. Podżeganie i pomocnictwo
Rozdział 23. Prawo karne czasów nowożytnych i najnowszych 387
23.1. Przestępstwo 387
23.1.1. Pojęcie i podział przestępstw 387
23.1.2. Katalog przestępstw 389
23.1.2.1. Przestępstwa przeciwko władzy i religii 389
23.1.2.2. Przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu 390
23.1.2.3. Przestępstwa przeciwko mieniu 391
23.1.2.4. Przestępstwa przeciwko dobrym obyczajom 392
23.2. Podstawy odpowiedzialności karnej 395
23.2.1. Wina 395
23.2.1.1. Wina umyślna 395
23.2.1.2. Wina nieumyślna 397
23.3. Przyczyny bezkarności 399
23.3.1. Obrona konieczna 399
23.3.2. Stan wyższej konieczności 400
23.3.3. Niepoczytalność. Nieletniość 400
23.3.4. Błąd 402
23.4. Formy popełnienia przestępstwa 402
23.4.1. Usiłowanie 402
23.4.2. Podżeganie i pomocnictwo 403
23.5. Kara 404
23.5.1. Funkcja i wymiar kary 404
23.5.2. Katalog kar 406
23.5.2.1. Kara śmierci 406
23.5.2.2. Kara pozbawienia wolności 409
23.5.2.3. Kary cielesne 411
23.5.2.4. Kary majątkowe 411
23.5.2.5. Środki zabezpieczające 412
Dział VIII. Historia instytucji procesu karnego
Rozdział 24. Średniowieczny proces skargowy 417
24.1. Wszczęcie i przebieg procesu 417
24.2. Zasady i środki dowodowe 420
24.2.1. Legalna teoria dowodowa 420
24.2.2. Przysięga 421
24.2.3. Ordalia 422
24.3. Środki odwoławcze
Rozdział 25. Proces inkwizycyjny 425
25.1. Geneza 425
25.2. Wszczęcie i przebieg procesu 427
25.3. Zasady i środki dowodowe 430
25.3.1. Legalna teoria dowodowa 430
25.3.2. Przyznanie się do winy 431
25.3.3. Tortury 432
25.3.4. Świadkowie 434
25.3.5. Kara za nieposłuszeństwo 435
25.4. Pozycja oskarżonego 435
25.5. Proces o czary
Rozdział 26. Nowoczesny proces mieszany 439
26.1. Geneza 439
26.2. Przebieg procesu 440&
|
