Prezentowana publikacja jest nowością na rynku polskim. Wobec lawinowych zmian w prawie (tzw. inflacja prawa) problemy kolizji norm w czasie zyskują na praktycznym znaczeniu - w każdej sprawie jednym z pierwszych zadań stojących przed stosującym prawo jest ustalenie, jakie normy, pod względem czasowym, należy zastosować dla badanego stanu faktycznego. Tymczasem literatura przedmiotu wciąż nie jest bogata. Co więcej, wśród już istniejących publikacji dominują opracowania teoretyczne, dalekie od praktyki sądowej.

Niniejsze opracowanie kładzie nacisk przede wszystkim na praktykę. Poza wstępem prof. Ewy Łętowskiej, która - uwzględniając kontekst konstytucyjny - kompleksowo usystematyzowała problematykę podstawowych zasad prawa intertemporalnego, całość stanowi zbiór orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego i Sądu Najwyższego zawierających rozważania międzyczasowe. Zorientowanie zbioru na orzecznictwo daje mu gwarancję trwałości w czasie, a przyjęta perspektywa badawcza decyduje o użyteczności książki dla praktyków, ponieważ prezentuje ona stosowane na co dzień w polskich sądach rozwiązania problemów intertemporalnych.

Rozdziały:
                                                                                                                
Część pierwsza — orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego                                  
1. Orzekanie co do wejścia w życie skutków wyroku Trybunału Konstytucyjnego                                                                                         
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 31 stycznia 2001 r.,P 4/99, OTK 2001, z. 1, poz. 5 [skutki wyroku ex nunc]                                                                                                  
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 10 grudnia 2002 r.,
P 6/02, OTK 2002, z. 7, poz. 91 [skutki orzeczenia niemające mocy wstecznej; zastosowanie reguły ex nunc]             
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 23 września 2003 r., K 20/02, OTK 2003, z. 7, poz. 76 [ograniczenie mocy wstecznej skutków orzeczenia do daty wejścia w życie Konstytucji]                                                                         
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 10 grudnia 2003 r., K 49/01, OTK 2003, z. 9, poz. 101 [konieczność orzeczenia o skutkach wyroku TK wobec niebezpieczeństwa powstania luki prawnej]                                                             
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 18 lutego 2004 r., P 21/02, OTK 2004, z. 2, poz. 9 [zastosowanie ustawy dawnej do procesów będących w toku oraz określenie mocy ex nunc orzeczenia]                                                     
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 16 marca 2004 r., K 22/03, OTK 2004, z. 3, poz. 20 [problematyka zastosowania wzorca konstytucyjnego właściwego do oceny zaskarżonych przepisów]                                                        
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 4 maja 2004 r., K 24/03, OTK 2004, z. 4, poz. 33 [ograniczenie retroaktywności skutków wyroku TK]                                                    
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 9 września 2004 r., K 2/03, OTK 2004, z. 8, poz. 83 [odroczenie w czasie wejścia w życie skutków wyroku TK wobec niebezpieczeństwa powstania luki prawnej]                                         
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 27 kwietnia 2005 r.,P 1/05, OTK 2005, z. 4, poz. 42 [odroczenie wejścia w życie skutków wyroku TK]                                                 
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 13 marca 2007 r., K 8/07, OTK 2007, z. 3, poz. 26 [orzeczenie TK o niekonstytucyjności przepisów a toczące się postępowania]                                                                                        
2. Konstrukcja normy intertemporalnej                                                                     
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 19 maja 2003 r.,K 39/01, OTK 2003, z. 5, poz. 40 [swoboda ustawodawcy w kształtowaniu regulacji intertemporalnych]                     
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 9 czerwca 2003 r.,Sk 12/03, OTK 2003, z. 6, poz. 51 [niewłaściwa konstrukcja normy intertemporalnej a zakres swobody ustawodawcy]                                                                                
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 1 lipca 2003 r., P 31/02, OTK 2003, z. 6, poz. 58 [problematyka vacatio legis a prawo intertemporalne; zagadnienie „luki intertemporalnej”]                                                                           
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 29 września 2003 r., K 5/03, OTK 2003, z. 7, poz. 77 [problematyka istnienia obowiązku ustawodawcy stworzenia norm intertemporalnych]                                                                        
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 4 kwietnia 2006 r., K 11/04, OTK 2006, z. 4, poz. 40 [rozgraniczenie pomiędzy retroakcją a retrospekcją]                                                   
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 28 października 2003 r., P 3/03, OTK 2003, z. 8, poz. 82 [retrospekcja właściwa i niewłaściwa]                                                                         
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 10 maja 2004 r., Sk 39/03, OTK 2004, z. 5, poz. 40 [niewłaściwa konstrukcja normy intertemporalnej]                                                  
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 25 maja 2004 r., Sk 44/03, OTK 2004, z. 5, poz. 46 [problematyka retroaktywności]                                                                                    
3. Prawo intertemporalne a zasada ochrony zaufania do państwa i prawa oraz zasada ochrony praw nabytych                                                                        
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 28 stycznia 2003 r., Sk 37/01, OTK 2003, z. 1, poz. 3 [brak odpowiedniej regulacji intertemporalnej powodem naruszenia zasady ochrony zaufania obywateli do prawa]                                        
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 16 czerwca 2003 r., K 52/02, OTK 2003, z. 6, poz. 54 [istnienie regulacji intertemporalnych a ochrona praw nabytych]                          
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 17 czerwca 2003 r., P 24/02, OTK 2003, z. 6, poz. 55 [regulacje intertemporalne a zasada ochrony zaufania do państwa i prawa]                                                                                   
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 24 lutego 2004 r., K 54/02, OTK 2004, z. 2, poz. 10 [brak norm intertemporalnych w ustawie z dziedziny prawa pracy — naruszenie zasady ochrony zaufania do prawa]                            
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 30 marca 2004 r., K 32/03, OTK 2004, z. 3, poz. 22 [retrospekcja niewłaściwa a zasada ochrony praw dobrze nabytych]                       
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 3 lipca 2006 r., Sk 56/05, OTK 2006, z. 7, poz. 92 [ochrona zaufania do prawa a konieczność wprowadzania nowych regulacji prawnych]                                                                                    
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 14 lipca 2004 r., Sk 8/03, OTK 2004, z. 7, poz. 65 [normy intertemporalne a równość podmiotów prawa]                                           
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 30 marca 2005 r., K 19/02, OTK 2005, z. 3, poz. 28 [normy intertemporalne a zasada ochrony praw nabytych oraz zasada ochrony zaufania do prawa; prawo intertemporalne a vacatio legis]                                                                      
Część druga – orzecznictwo Izby Cywilnej Sądu Najwyższego                                 
1. Aspekt konstytucyjnoprawny prawa intertemporalnego                                 
Wyrok Sądu Najwyższego z 15 maja 2000 r., CKN 293/00, OSNC 2000, nr 11, poz. 209 [lex retro non agit a inne zasady konstytucyjne]                                                         
Wyrok Sądu Najwyższego z 6 lutego 2002 r., V CKN 1248/00,
OSP 2002, z. 10, poz. 128 [wpływ nowych norm (konstytucyjnych) na interpretację dawnych norm ustawowych]                                                                                  
Wyrok Sądu Najwyższego z 8 stycznia 2002 r., I CKN 581/99, OSNC 2000, nr 10, poz. 128 [skutki prawne orzeczenia TK w aspekcie czasowym]                                            
Wyrok Sądu Najwyższego z 9 maja 2002 r., II CKN 803/00, OSP 2004, z. 7–8, poz. 96 [skutki prawne orzeczenia TK w aspekcie czasowym]                                              
Wyrok Sądu Najwyższego z 27 listopada 2002 r., I CKN 1215/00, OSP 2004, z. 1, poz. 3 [skutki prawne orzeczenia TK w aspekcie czasowym]                                                
Wyrok Sądu Najwyższego z 9 października 2003 r., I CK 150/02,
OSNC 2004, nr 7–8, poz. 132 [skutki prawne orzeczenia TK w aspekcie czasowym]                                              
Wyrok Sądu Najwyższego z 29 października 2003 r., III CK 34/02,
OSP 2005, z. 4, poz. 54 [skutki prawne orzeczenia TK w aspekcie czasowym]                                               
Wyrok Sądu Najwyższego z 21 maja 2003 r., IV CKN 178/01, OSNC 2004, nr 7–8, poz. 123 [skutki prawne orzeczenia TK w aspekcie czasowym]                                               
Uchwała Sądu Najwyższego z 23 stycznia 2004 r., III CZP 112/03, OSNC 2005, nr 4, poz. 61 [prospektywność orzeczeń TK odraczających utratę mocy przez przepis niekonstytucyjny]                                                                               
Postanowienie Sądu Najwyższego z 6 maja 2003 r., I CO 7/03, OSNC 2004, nr 1, poz. 14 [badanie konstytucyjności przepisów intertemporalnych]                                    
Uchwała Sądu Najwyższego z 3 lipca 2003 r., III CZP 45/03, OSNC 2004, nr 9, poz. 136 [orzeczenia TK o odroczonym wejściu w życie a stosowanie normy uznanej za niekonstytucyjną do zdarzeń wcześniejszych]                          
Wyrok Sądu Najwyższego z 30 stycznia 2003 r., V CKN 1626/00, OSNC 2004, nr 4, poz. 66 [skutki prawne orzeczenia TK w aspekcie czasowym]                                              
Wyrok Sądu Najwyższego z 10 listopada 1999 r., I CKN 204/98, ONSC 2000, nr 5, poz. 94 [skutki prawne orzeczenia TK w aspekcie czasowym]                                               
2. Retroaktywność prawa (lex retro non agit)                                                              144
Postanowienie Sądu Najwyższego z 15 marca 2000 r., II CKN 552/00, OSNC 2000, nr 10, poz. 182 [zasada lex retro non agit a zasada bezpośredniego działania ustawy nowej]           
Uchwała Sądu Najwyższego z 5 lutego 2004 r., III CZP 111/03,
ONSC 2005, nr 4, poz. 62 [zasada bezpośredniego działania ustawy nowej a zakaz retroaktywności prawa]                                                                                  
Uchwała Sądu Najwyższego z 9 lutego 2005 r., III CZP 80/04, OSNC 2005, nr 12, poz. 203 [prawo właściwe dla oceny skutków zdarzeń prawnych rozpoczętych przed wejściem w życie ustawy nowej i kontynuowanych pod jej rządami]                                                                         
Wyrok Sądu Najwyższego z 8 sierpnia 2003 r., V CK 169/02, OSP 2004, z. 10, poz. 121 [ocena regulacji intertemporalnej z zakresu prawa konsumenckiego uzależniającej stosowanie ustawy nowej bądź dawnej od tego, czy umowa z konsumentem została wykonana]                                                       
Wyrok Sądu Najwyższego z 7 grudnia 1999 r., I CKN 286/98, OSP 2000, z. 9, poz. 138 [denominacja złotego a weksel in blanco wystawiony przed nią]                               
Wyrok Sądu Najwyższego z 8 grudnia 2000 r., I CKN 971/98, OSNC 2001, nr 6, poz. 97 [zasada bezpośredniego działania ustawy nowej w ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych]                                                               
Uchwały Sądu Najwyższego z 5 lipca 2002 r., III CZP 36/02, OSNC 2003, nr 4, poz. 45 i z 21 maja 2002 r., III CZP 26/02, OSNC 2003, nr 2, poz. 20 [kwestia prawa właściwego dla oceny możliwości wstąpienia w stosunek najmu po śmierci najemcy przez osoby stale z nim zamieszkujące]                   
Postanowienie Sądu Najwyższego z 13 stycznia 2005 r., IV CK 426/04, OSNC 2005, nr 12, poz. 216 [prawo właściwe dla oceny skutków zdarzeń prawnych rozpoczętych przed wejściem w życie ustawy nowej i kontynuowanych pod jej rządami]          
3. Zasada dalszego działania ustawy dawnej a zasada bezpośredniego działania ustawy nowej                                                                                              
Uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 17 stycznia 2001 r., III CZP 49/00, OSNC 2001, nr 4, poz. 53 [podstawowe zasady prawa intertemporalnego procesu cywilnego]                      
[dopuszczalność stawiania czynnościom procesowym dokonanym pod rządami ustawy dawnej wymogów wprowadzonych ustawą nową]             
Postanowienie Sądu Najwyższego z 30 maja 2001 r., III CKN 155/2001, OSNC 2002, nr 2, poz. 21 [prawo właściwe w razie zmiany prawa procesowego w toku sprawy]              
Uchwała Sądu Najwyższego z 26 stycznia 1999 r., III CZP 55/98, OSP 2000, z. 1, poz. 1 [brak regulacji intertemporalnych w ustawie nowej]                                                 
Postanowienie Sądu Najwyższego z 24 czerwca 1999 r., I CKN 269/99, OSNC 2000, nr 2, poz. 29 [brak regulacji intertemporalnych w ustawie nowej]                                                  
Uchwała Sądu Najwyższego z 11 października 2001 r., III CZP 45/01, OSNC 2002, nr 6, poz. 73 [prawo właściwe przy określaniu zasad uproszczonego dochodzenia należności banków po 1 stycznia 1998 r.]                                                                 
Uchwała Sądu Najwyższego z 19 września 2002 r., III CZP 56/02, OSNC 2003, nr 6, poz. 80 [zasada dalszego działania ustawy dawnej w prawie procesu cywilnego]             
Uchwała Sądu Najwyższego z 22 października 2002 r., III CZP 61/02, OSNC 2003, nr 7–8, poz. 99 [zasada dalszego działania ustawy dawnej w prawie procesu cywilnego]              
Postanowienia Sądu Najwyższego z 5 grudnia 2001 r., I CZ 163/01, OSNC 2002, nr 9, poz. 115 oraz z 15 października 2001 r., VCKN 375/01, OSNC 2002, nr 7–8, poz. 92 [dopuszczalność kasacji i kwestia prawa dla niej właściwego czasowo w przypadku orzeczeń zapadłych przed wejściem w życie nowelizacji kodeksu postępowania cywilnego z 2000 r.]                                
Uchwała Sądu Najwyższego z 24 września 2003 r., III CZP 58/03, OSNC 2004, nr 11, poz. 173 [wpływ nowelizacji kodeksu postępowania cywilnego na aktualność wydanej na podstawie dawnych przepisów uchwały SN]                 
Uchwała Sądu Najwyższego z 17 czerwca 2003 r., III CZP 31/03, OSP 2004, z. 7–8, poz. 94 [reguły wykładni prawa a zmienność treści norm prawnych]                                    
Postanowienie Sądu Najwyższego z 6 lipca 2000 r., V CKN 1159/00, OSNC 2001, nr 1, poz. 12 [skutek powtórzenia dotychczasowych przepisów w nowym akcie prawnym]     
Wyrok Sądu Najwyższego z 1 grudnia 2000 r., V CKN 153/00, OSP 2002, z. 5, poz. 62 [wpływ treści przepisów ustawy nowej na kierunek dokonywanej wykładni ustawy dawnej]                                                                    
Wyrok Sądu Najwyższego z 8 listopada 2000 r., IV CKN 140/00, OSNC 2001, nr 5, poz. 72 [podstawowe zasady prawa intertemporalnego w prawie cywilnym materialnym]                                                                               
Uchwała Sądu Najwyższego z 30 maja 2003 r., III CZP 29/03, OSNC 2004, nr 4, poz. 50 [utrata mocy obowiązującej przez przepis a możliwość jego stosowania]              
Wyrok Sądu Najwyższego z 23 czerwca 1999 r., I CKN 63/98, OSNC 2000, nr 1, poz. 14 [rozwiązanie problemu prawa właściwego w razie braku regulacji intertemporalnych w ustawie nowej]                                                        
Uchwała Sądu Najwyższego z 12 czerwca 2002 r., III CZP 35/02, OSNC 2003, nr 6, poz. 77, wyrok Sądu Najwyższego z 26 listopada 1999 r., III CKN 456/98, OSNC 2000, nr 5, poz. 99 oraz uchwała Sądu Najwyższego z 20 marca 2003 r., III CZP 4/03, OSNC 2003, nr 12, poz. 162 [rola przepisów wprowadzających kodeks cywilny w prawie cywilnym intertemporalnym]                                                                                  
Postanowienie Sądu Najwyższego z 25 stycznia 2001 r., II CKN 1343/00, OSNC 2001, nr 9, poz. 133 [prawo właściwe dla oceny zasadności środków zaskarżenia w razie zamiany stanu prawnego w toku instancji]                                                     196
Uchwała Sądu Najwyższego z 17 stycznia 2002 r., III CZP 79/01, OSNC 2002, nr 10, poz. 120 [wpływ zmiany przepisu będącego źródłem poważnych wątpliwości sądu drugiej instancji, dokonanej po wydaniu przez ten sąd postanowienia o przedstawieniu SN zagadnienia prawnego do rozstrzygnięcia, na rozstrzygnięcie zagadnienia]                                                                                  
Postanowienie Sądu Najwyższego z 10 maja 2000 r., III CZP 7/00, OSNC 2000, nr 12, poz. 221 [wpływ zmiany przepisu będącego źródłem poważnych wątpliwości sądu drugiej instancji, dokonanej po wydaniu przez ten sąd postanowienia o przedstawieniu SN zagadnienia prawnego do rozstrzygnięcia, na rozstrzygnięcie zagadnienia]                                                                                  
Uchwała Sądu Najwyższego z 31 stycznia 2002 r., III CZP 72/01, OSNC 2002, nr 9, poz. 107 [prawo właściwe dla oceny możliwości zasiedzenia nieruchomości]                     
Postanowienie Sądu Najwyższego z 7 marca 2002 r., II CKN 619/99, OSNC 2003, nr 2, poz. 30 [relacja pomiędzy terminem a początkiem biegu zasiedzenia w art. XLII p.w. k.c.]    
Wyrok Sądu Najwyższego z 26 lipca 2000 r., I CKN 869/00, ONSC 2001, nr 1, poz. 15 [zakres pojęcia „posiadanie” w art. XLVIII p.w. k.c.]                                                
Uchwała Sądu Najwyższego z 5 grudnia 2002 r., III CZP 75/02, OSNC 2003, nr 10, poz. 134 [sukcesja zobowiązań w zakresie deliktów w razie przekształcenia jednostki organizacyjnej Skarbu Państwa w odrębną od Skarbu Państwa osobę prawną]     
Wyrok Sądu Najwyższego z 11 września 2003 r., III CKN 437/01, OSNC 2004, nr 10, poz. 166 [sukcesja zobowiązań finansowych w razie likwidacji samorządowej osoby prawnej wykonującej określone zadania z zakresu administracji rządowej]         
Wyrok Sądu Najwyższego z 7 lutego 2001 r., V CKN 1490/00, OSNC 2001, nr 7–8, poz. 119 [sukcesja zobowiązań w zakresie deliktów w razie likwidacji jednostki organizacyjnej Skarbu Państwa]                                                                
Postanowienie Sądu Najwyższego z 15 lutego 2002 r., III CKN 785/99, OSP 2003, z. 12, poz. 156 [intertemporalna regulacja zasad przekształcenia instytucji rejestru bankowego w rejestr zastawów]                                                                  
Uchwała Sądu Najwyższego z 3 października 2003 r., III CZP 63/03, OSNC 2004, nr 12, poz. 188 [wpływ nowelizacji ustawy o samorządzie gminnym na aktualność uchwały SN wydanej na tle dawnego prawa]                                          
Uchwała Sądu Najwyższego z 27 czerwca 2001 r., III CZP 35/01, OSNC 2001, nr 12, poz. 173 [wpływ nowelizacji ustawy o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych na aktualność uchwały SN wydanej na tle dawnego prawa]       
Uchwała Sądu Najwyższego z 15 listopada 2001 r., III CZP 66/01, OSNC 2002, nr 9, poz. 109 [identyczność brzmienia przepisów w starej i nowej ustawie a aktualność uchwały SN wydanej na podstawie dawnego prawa]                      
Wyrok Sądu Najwyższego z 5 lutego 2002 r., V CKN 644/00, OSNC 2002, nr 12, poz. 156 [konsekwencje powoływania się w kasacji na nieobowiązującą jeszcze ustawę]      224
Wyrok Sądu Najwyższego z 5 października 2001 r., III CKN 1373/00, OSNC 2002, nr 6, poz. 81 [wpływ nowelizacji kodeksu cywilnego w zakresie przepisów o rękojmi na aktualność uchwały SN wydanej na podstawie dawnego prawa]                       
Uchwała Sądu Najwyższego z 24 czerwca 1999 r., III CZP 13/99, OSNC 2000, nr 1, poz. 3 oraz z 5 maja 1999 r., III CZP 6/99, OSNC 1999, nr 11, poz. 185 [wpływ nowelizacji ustawy o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych na aktualność wykładni przepisów dawnych]                               
Uchwała Sądu Najwyższego z 11 lipca 2000 r., III CZP 22/00, OSP 2001, z. 3, poz. 45 [wpływ nowelizacji prawa bankowego na aktualność wykładni dawnego prawa]                                                                                         
4. Wpływ prawa międzynarodowego i wspólnotowego na interpretację przepisów intertemporalnych                                                                                   
Wyrok Sądu Najwyższego z 11 października 2001 r., II CKN 559/99, OSNC 2002, nr 6, poz. 82 [uwzględnianie w orzekaniu norm prawa międzynarodowego przed ich formalnym przyjęciem — ze skutkiem wstecznym]                              
Postanowienie Sądu Najwyższego z 19 grudnia 2003 r., III CK 25/03, OSNC 2005, nr 2, poz. 30 [przepisy intertemporalne w umowach międzynarodowych dotyczących stosunków cywilnoprawnych]                                                              
5. Wpływ prawa intertemporalnego na spójność systemu prawa (horyzontalnie)                                                                                   233
Uchwała Sądu Najwyższego z 8 października 2003 r., III CZP 64/03, OSNC 2004, nr 7–8, poz. 108 [sukcesja zobowiązań wynikających ze stosunku pracy w razie przekształcenia pracodawcy — jednostki organizacyjnej Skarbu Państwa w odrębną od Skarbu Państwa osobę prawną]                                                                              
Uchwała Sądu Najwyższego z 20 lipca 1999 r., III CZP 15/99, OSNC 2000, nr 2, poz. 22 [harmonizacja przepisów intertemporalnych dotyczących tej samej ustawy zamieszczonych w różnych aktach prawnych]                                         
Uchwała Sądu Najwyższego z 27 listopada 2003 r., III CZP 74/03, OSNC 2005, nr 1, poz. 6 [norma intertemporalna wynikająca z norm merytorycznych]                                
Część trzecia — orzecznictwo Izby (Adniminstracyjnej) Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Sądu Najwyższego                                         
1. Retroaktywność prawa (lex retro non agit)                                                       
Wyrok Sądu Najwyższego z 17 marca 2005 r., III PK 101/04, OSNP 2005, nr 21, poz. 340 [niedopuszczalność stosowania rozszerzającej wykładni przepisów przejściowych]                                                                                                             
Wyrok Sądu Najwyższego z 5 maja 2005 r., II UK 215/04, OSNP 2005, nr 22, poz. 360 [zasada lex retro non agit]                                                                                             
Postanowienie Sądu Najwyższego z 13 grudnia 2000 r., III RN 30/00, OSNAPiUS 2001, nr 18, poz. 549 [uznanie przez SN przepisu za retroaktywny mimo braku takiego wyraźnego stwierdzenia w ustawie]                                                                         
Wyrok Sądu Najwyższego z 22 września 1999 r., III RN 92/99, OSNAPiUS 2000, nr 15, poz. 568 [wyjątek od zasady lex retro non agit]                                                                       
Wyrok Sądu Najwyższego z 13 grudnia 2001 r., III RN 159/00, OSNAPiUS 2002, nr 10, poz. 226 [zasada lex retro non agit]                                                                                             
Postanowienie Sądu Najwyższego z 1 października 2003 r., III SW 152/03, OSNAPiUS 2004, nr 10, poz. 181 [zastosowanie przepisu ustawy, który nie wszedł jeszcze w życie]                      
Uchwała Sądu Najwyższego z 2 marca 2004 r., III PZP 19/03, OSNAPiUS 2004, nr 16, poz. 275 [obowiązek wprowadzenia wprost przepisów uchylających]                              
Uchwały Sądu Najwyższego z 19 stycznia 2005 r., III SPP 113/04, OSNP 2005, nr 9, poz. 134 i 133 oraz III SPP 109/04 [odstępstwo od zasady zakazu działania prawa wstecz ze względu na ważny interes społeczny i ochronę interesów obywateli]                                      
2. Zmiana prawa materialnego w toku sprawy (wybór zasady bezpośredniego działania ustawy nowej albo zasady dalszego działania ustawy dawnej)                                                                    
Wyrok Sądu Najwyższego z 3 grudnia 1998 r., II UKN 341/98, OSNP 2000, nr 2, poz. 72 [zasada dalszego działania ustawy dawnej]                                                              
Wyrok Sądu Najwyższego z 14 września 1999 r., III RN 65/99, OSNP 2000, nr 14, poz. 532 [sąd uwzględnia jedynie przepisy prawne obowiązujące w chwili wydania decyzji administracyjnej będącej przedmiotem sprawy]                          
Wyrok Sądu Najwyższego z 6 lipca 2001 r., III RN 116/00, OSNP 2001, nr 22, poz. 656 [zmiana przepisów prawnych podstawą do ponownego wystąpienia z roszczeniem w sprawie]                                                                                            
Wyrok Sądu Najwyższego z 30 maja 2001 r. I PKN 421/00, OSNP 2003, nr 7, poz. 171 [zasada bezpośredniego działania przepisów nowych]                                        
Wyrok Sądu Najwyższego z 11 lutego 1999 r., III ZP 39/98, OSNP 2000, nr 7, poz. 284 [rozpatrzenie przez SN zagadnienia prawnego, gdy pozostało ono aktualne mimo zmiany stanu prawnego]                                                          
Wyrok Sądu Najwyższego z 9 listopada 2001 r., III RN 1/01, OSNP 2002, nr 8, poz. 174 [zasada dalszego działania przepisów dawnych]                                                   
Wyrok Sądu Najwyższego z 6 września 2000 r., II UKN 693/99, OSNP 2002, nr 5, poz. 125 [zasada dalszego działania ustawy dawnej]                                                               
Wyrok Sądu Najwyższego z 5 maja 2005 r., III UK 9/05, Wyrok Sądu Najwyższego z 20 sierpnia 2003 r., II UK 386/02, OSNAPiUS 2004, nr 12, poz. 213 [zastosowanie wobec braku przepisów przejściowych ogólnej zasady z art. 316 k.p.c., że rozstrzygając sprawę, sąd opiera się na przepisach prawa materialnego obowiązujących w chwili wyrokowania]               
Wyrok Sądu Najwyższego z 23 listopada 2001 r., I PKN 664/00, OSNAPiUS 2003, nr 22, poz. 537 [zakaz orzekania na podstawie przepisów, które utraciły moc obowiązującą]       
Wyrok Sądu Najwyższego z 15 marca 2001 r., I PKN 768/00, OSNAPiUS 2002, nr 24, poz. 594 [zasada ochrony praw słusznie nabytych mimo wygaśnięcia przepisów je statuujących]                                                                                          
Uchwała Sądu Najwyższego z 12 października 2004 r., III PZP 2/04, OSNP 2005, nr 9, poz. 121 [zmiana ustroju sądów administracyjnych według koncepcji kontynuacji]          
Wyrok Sądu Najwyższego z 20 grudnia 2001 r., III RN 154/00, OSNAPiUS 2002, nr 10, poz. 227 [ciągłość norm prawnych mimo zmiany przepisów je konstytuujących]               
Wyrok Sądu Najwyższego z 13 lutego 2001 r., III ZP 38/00, OSNAPiUS 2002, nr 19, poz. 468 [wprowadzenie przez ustawodawcę zmian w przepisach ustawy w celu dostosowania ich do obowiązującej Konstytucji]                               
Wyrok Sądu Najwyższego z 28 marca 2001 r., II UKN 285/00, OSNAPiUS 2002, nr 22, poz. 556 [utrata mocy obowiązującej przez rozporządzenie w sytuacji, gdy przestaje obowiązywać ustawa, na podstawie której zostało ono wydane]                             
Postanowienie Sądu Najwyższego z 19 czerwca 2001 r., I PZ 24/01, OSNAPiUS 2003, nr 10, poz. 252 [nowelizacja ustawy w celu dostosowania jej do obowiązujących przepisów]                                                                                                                    
4. Wpływ orzeczenia TK na podstawę orzekania w konkretnej sprawie (skutek prawny orzeczenia TK — ex nunc czy ex tunc)                                       
Wyrok Sądu Najwyższego z 3 października 2000 r., II UKN 761/99, OSNP 2002, nr 9, poz. 216 [stosowanie wyroku TK do stanów faktycznych zaistniałych przed rozpoczęciem jego obowiązywania]                                                              
Wyrok Sądu Najwyższego z 22 września 1999 r., III RN 92/99, OSNP 2000, nr 15, poz. 568 [zasada niedziałania prawa wstecz uznana za nieabsolutną]                                 
Wyrok Sądu Najwyższego z 29 marca 2000 r., III RN 96/98, OSNP 2000, nr 13, poz. 500 [orzekanie na podstawie przepisu uznanego za niezgodny z Konstytucją, gdyż zgodnie z wyrokiem TK nie przestał on jeszcze obowiązywać]                       
Wyrok Sądu Najwyższego z 27 września 2002 r., II UKN 581/01, OSNP 2000, nr 23, poz. 581 [konieczność uwzględnienia faktu niezgodności przepisu z Konstytucją, jeżeli została stwierdzona przez TK przed zakończeniem procesu]                        
Uchwała Sądu Najwyższego z 6 lipca 2000 r., III ZP 9/00, OSNP 2000, nr 24, poz. 902 [problem związany z nienadaniem mocy wstecznej zarządzeniu wydanemu po stwierdzeniu niekonstytucyjności wcześniejszego aktu]                   
Wyrok Sądu Najwyższego z 7 sierpnia 2001 r., I PKN 730/00, OSNP 2002, nr 6, poz. 141 [SN nie stosuje przepisów uznanych za niekonstytucyjne do roszczeń, które powstały przed dniem rozpoczęcia obowiązywania wyroku TK]                   
Wyrok Sądu Najwyższego z 8 marca 2001 r., III RN 79/00, OSNP 2001, nr 15, poz. 476 [problem z wykładnią przepisów, tj. ich datą wejścia w życie, rozstrzygnięty przez TK]                                                                                       
Wyrok Sądu Najwyższego z 12 czerwca 2002 r., II UKN 419/01, OSNP 2002, nr 23, poz. 580 [stosowanie przez sądy przepisu prawa dawnego uznanego za niekonstytucyjny]                                                                                                
Wyrok Sądu Najwyższego z 20 maja 2004 r., II PZP 7/04, OSNP 2004, nr 19, poz. 327 [stwierdzenie na podstawie orzeczenia TK, iż przepisy mają charakter przejściowy]                                                                                        
Wyrok Sądu Najwyższego z 29 czerwca 2005 r., I UK 300/04, OSN 2006, z. 5–6, poz. 94 [stwierdzenie na podstawie orzeczenia TK, iż przepisy mają charakter przejściowy; zakaz wykładni rozszerzającej tych przepisów]                                  
Postanowienie Sądu Najwyższego z 22 czerwca 1999 r., I KZP 19/99, OSNKW 1999, nr 7–8, poz. 42 [wykładnia zwrotu „w razie ( ) konieczności odroczenia rozprawy ( ) postępowanie toczy się według przepisów kodeksu postępowania karnego”]                                 &