Publikacja zawiera istotne uporządkowanie problematyki zarządzania ryzykiem i jego pomiaru. Głównym celem jest prezentacja obszarów ryzykogennych w działalności przedsiębiorstwa i ich oddziaływania na rachunkowość. Rozpoznanie tytułowego problemu podzielono na trzy etapy.

Po pierwsze, prześledzono ewolucję deniowania ryzyka w różnych nurtach myśli ekonomicznej, przeanalizowano klasykacje ryzyka oraz podjęto próbę selekcji płaszczyzn ryzyka w wybranych obszarach rachunkowości.

Po drugie, rozważono możliwości pomiaru ryzyka związanego
z rachunkowością rozumianą jako cało­ściowy system informacyjny.

W części trzeciej skoncentrowano się na zagadnieniu tworzenia specjalnego sprawozdania z ryzyka, uznając przy tym wstępnie, że spra­wozdanie takie może być w przyszłości elementem sprawozdawczości nansowej generowanej przez system rachunkowości przedsiębiorstwa. Książka prezentuje oryginalne, kompleksowe podejście do ustalania relacji pomiędzy ryzykiem gospo­darczym a rachunkowością nansową oraz zarządczą.

Rozdziały:

Wstęp

Część I. Atrybuty ryzyka i niepewności. Klasyfikacje i pomiar. Wybrane konteksty identyfikowania czynników ryzyka

Rozdział 1. Teoretyczne rozważania na temat ryzyka i niepewności. Próba modelowego uporządkowania atrybutów związanych z ryzykiem

1. Ewolucja definiowania ryzyka w różnych nurtach myśli ekonomicznej

   1.1. Etymologia pojęcia „ryzyka”

1.2. Filozoficzne i klasyczne podstawy definiowania ryzyka

1.3. Neoklasyczne ramy analizy atrybutów ryzyka

1.4. Cechy ryzyka według defensywnego nurtu w jego definiowaniu

1.5. Podejście do identyfikowania cech ryzyka według nurtu ofensywnego

1.6 Nurt definiowania ryzyka umiejscowiony w teorii podejmowania decyzji

2. Psychologiczne ramy analizy ryzyka

3. Model koncepcyjny definiowania ryzyka na użytek jego identyfikowania i analizy w dziedzinie rachunkowości

Rozdział 2. Próba identyfikowania i systematyki ryzyka związanego z działalnością gospodarczą

1. Kryteria klasyfikacji i interpretacji ryzyka w literaturze ekonomicznej

2. Specyfikacja globalnych i makroekonomicznych czynników ryzyka i niepewności

3. Specyfikacja mikroekonomicznych czynników ryzyka i niepewności

3.1. Specyfikacja czynników ryzyka w płaszczyźnie „rynek i otoczenie”

3.2. Specyfikacja czynników ryzyka w płaszczyźnie „uwarunkowania wewnętrzne”

Rozdział 3. Niepewność i ryzyko w kontekście informacji generowanych przez system rachunkowości zarządczej

1. Związek między zarządzaniem a niepewnością i ryzykiem

2. Związek między informacją a niepewnością i ryzykiem

3. Rola informacji w procesie zarządzania

4. Czynniki ryzyka związane z informacją generowaną  przez system rachunkowości zarządczej

Rozdział 4. Ryzyko i jego atrybuty jako czynniki determinujące budżetowanie działalności gospodarczej

1. Relacje pojęciowe pomiędzy ryzykiem, niebezpieczeństwem i niepewnością
a budżetowaniem

2. Odcienie znaczeniowe ryzyka w merytorycznej płaszczyźnie budżetowania

3. Źródła czynników ryzyka w prognozowaniu wartości budżetowych

4. Zarządzanie ryzykiem a proces budżetowania

Rozdział 5. Ryzyko w kontekście organizowania i funkcjonowania audytu wewnętrznego

1. Rola audytu wewnętrznego w zarządzaniu przedsiębiorstwem

2. Ład organizacyjny, zarządzanie ryzykiem i kontrola wewnętrzna w audycie wewnętrznym

3. Organizacja i  metodologia audytu wewnętrznego

4. Czynniki ryzyka tkwiące w funkcjonowaniu audytu wewnętrznego

Rozdział 6. Ryzyko w kontekście organizowania i funkcjonowania kontroli wewnętrznej

1. Rola kontroli wewnętrznej w zarządzaniu przedsiębiorstwem

2. Rodzaje kontroli w ujęciu procesowym

3. Funkcje, zadania, zasady i koncepcje kontroli wewnętrznej

4. Czynniki ryzyka związane ze środowiskiem, organizacją i przebiegiem  kontroli wewnętrznej

Rozdział 7. Ryzyko w kontekście polityki rachunkowości przedsiębiorstwa

1. Polityka gospodarcza przedsiębiorstwa a polityka rachunkowości

2. Polityka rachunkowości i jej instrumenty w realizacji celów przedsiębiorstwa

3. Prawidłowa wycena w rachunkowości jako obszar zarządzania ryzykiem

4. Wiarygodności wyceny bilansowej jako obszar dalszego identyfikowania czynników ryzyka

Rozdział 8. Rozpoznanie metodyki pomiaru ryzyka

1. Podstawy pomiaru ryzyka

2. Pomiar ryzyka

3. Rozkłady wykorzystywane w ocenie ryzyka

3.1. Rozkład lognormalny

3.2. Rozkład Pareto

3.3. Rozkład Weibulla

3.4. Rozkład wykładniczy

3.5. Rozkład gamma

4. Matematyczne modele w procesie oceny portfela ryzyk

5. Model indywidualnego ryzyka

6. Model kolektywnego ryzyka

Część II. Ryzyko z perspektywy rachunkowości  jako funkcji gospodarczej

Rozdział 9. Selekcja mikroekonomicznych czynników ryzyka z punktu widzenia rachunkowości jako funkcji gospodarczej

1. Definicja rachunkowości jako funkcji gospodarczej

2. Ogólna koncepcja selekcji czynników ryzyka związanego z rachunkowością jako funkcją gospodarczą

3. Czynniki ryzyka w płaszczyźnie „rynek i otoczenie” z perspektywy rachunkowości jako funkcji gospodarczej

4. Czynniki ryzyka w płaszczyźnie „uwarunkowania wewnętrzne” z perspektywy rachunkowości jako funkcji gospodarczej

5. Wybór czynników ryzyka z perspektywy rachunkowości jako funkcji gospodarczej

Rozdział 10. Opis wybranych mikroekonomicznych czynników ryzyka z punktu widzenia rachunkowości jako funkcji gospodarczej

1. Specyfikacja wybranych mikroekonomicznych czynników ryzyka z perspektywy rachunkowości jako funkcji gospodarczej

2. Czynniki ryzyka wynikające z wyboru i zmiany formy prawnej prowadzenia działalności gospodarczej

3. Czynniki ryzyka tkwiące w przyjętej koncepcji zarządzania przedsiębiorstwem

4. Ryzyko związane ze zmianą polityki rachunkowości

5. Czynniki ryzyka tkwiące w przyjętym schemacie obiegu dokumentów oraz zasadach ich merytorycznej i formalnej kontroli

6. Czynniki ryzyka związane z zastosowaną techniką prowadzenia ksiąg rachunkowych

7. Czynniki ryzyka związane z jakością przyjętego zakładowego planu kont

8. Czynniki ryzyka związane z opracowanymi zasadami inwentaryzacji

9. Czynniki ryzyka związane z wyborem programu finansowo-księgowego

10. Czynniki ryzyka związane z kontrolą dokumentów

11. Czynniki ryzyka związane z przygotowaniem i stosowaniem procedur dla kontroli wewnętrznej

12. Czynniki ryzyka tkwiące w organizacji i wykorzystaniu systemu budżetowania i controllingu

13. Konkluzja

Rozdział 11. Dyskusja możliwych badań w zakresie pomiaru ryzyka związanego
z rachunkowością jako funkcją gospodarczą

1. Specyfikacja rodzajów ryzyka głównego i szczegółowego oraz związanych z nimi czynników

2. Nurty w badaniu możliwości stworzenia modelu pomiaru ryzyka związanego
z rachunkowością jako funkcją gospodarczą

2.1. Ocena a kwantyfikacja ryzyka

2.2. Badanie w nurcie teoretycznym

2.3. Dalszy nurt badań – uzasadnienie: teoria i empiria

Rozdział 12. Nurt teoretyczny w próbie pomiaru ryzyka związanego
z rachunkowością jako funkcją gospodarczą

1. Określenie koniecznych ustaleń (etapów) dalszego badania w nurcie teoretycznym

2. Uzasadnienie wyboru modelu pomiaru ryzyka związanego z rachunkowością jako funkcją gospodarczą

2.1. Analiza koncepcyjna uzasadniająca akceptację modelu formalnego do celów badania ryzyka w rachunkowości

2.2. Możliwe do zastosowania modele kwantyfikacji ryzyka rachunkowości jako funkcji gospodarczej

2.3. Podstawy modelu indywidualnego ryzyka

2.4. Podstawy modelu kolektywnego ryzyka

3. Arbitralny wybór modelu ryzyka indywidualnego

4. Prezentacja ryzyka związanego z rachunkowością jako funkcją gospodarczą w postaci splotu  wyselekcjonowanych zmiennych

5. Badanie zależności wyselekcjonowanych zmiennych

   5.1. Badanie wpływu zmiennej losowej X1 obrazującej wynikowy skutek ryzyka związanego z wyborem formy prawnej prowadzenia działalności gospodarczej na inne zmienne

   5.2. Badanie wpływu zmiennej losowej X2 obrazującej wynikowy skutek ryzyka związanego z przyjętą koncepcją    zarządzania przedsiębiorstwem na inne zmienne

   5.3. Badanie wpływu zmiennej losowej X3 obrazującej wynikowy skutek związanego
z polityką bilansową i fiskalną na inne zmienne

   5.4. Badanie wpływu zmiennej losowej X4 obrazującej wynikowy skutek ryzyka związanego z organizacją systemu rachunkowości na inne zmienne

   5.5. Badanie wpływu zmiennej losowej X5 obrazującej wynikowy skutek ryzyka związanego z organizacją systemu kontroli i audytu wewnętrznego na inne zmienne

   5.6. Badanie wpływu zmiennej losowej X6 obrazującej wynikowy skutek ryzyka związanego z organizacją i wykorzystaniem systemu budżetowania i controllingu na inne zmienne

   5.7. Podsumowanie statystyki badania zależności wpływu zmiennych losowych

6. Wybór rozkładu charakteryzującego ryzyko związane z rachunkowością jako funkcją gospodarczą

6.1. Specyfikacja koniecznych ustaleń poprzedzających wybór rozkładu 

6.2. Selekcja grupy przedsiębiorstw poddanych dalszej analizie

6.3. Ustalenie źródeł danych wykorzystywanych w badaniu

6.4. Ustalenie wartości kosztów związanych z realizacją poszczególnych ryzyk głównych

6.5. Próba ustalenia wartości potencjalnych skutków realizacji ryzyk głównych

6.6. Dalsze modelowe postępowanie w prezentowanej metodyce

Część III. Prezentacja ryzyka gospodarczego w sprawozdawczości finansowej

Rozdział 13. Wycena bilansowa jako instrument szacowania ryzyka związanego
z działalnością gospodarczą

1. Korzyści ekonomiczne jako obszar uwzględniania ryzyka związanego z działalnością gospodarczą

2. Ogólne zasady uwzględniania czynników ryzyka w predykcji korzyści ekonomicznych

2.1. Wiarygodność prognoz i podstawowe komponenty ich wartości

2.2. Uwzględnienie ryzyka związanego z bieżącą rynkową oceną wartości pieniądza w czasie

2.3. Uwzględnienie ryzyka związanego z inkasem i wydatkowaniem szacowanych kwot

2.4. Uwzględnienie ryzyka związanego z inflacyjnym wzrostem cen w okresie prognozy

2.5. Uwzględnienie ryzyka związanego z walutowymi przepływami pieniężnymi

3. Wartość godziwa jako poziom wyceny odzwierciedlający ryzyko gospodarcze

4. Odpis aktualizujący z tytułu utraty wartości jako miernik potencjalnych skutków ryzyka gospodarczego

Rozdział 14. Rozpoznanie światowych trendów w zakresie raportowania ryzyka
w sprawozdawczości finansowej

1. Zarządzanie ryzykiem versus raportowanie ryzyka

2. Rozwój zasad corporate governance a zarządzanie ryzykiem

3. Kontrola wewnętrzna a zarządzanie ryzykiem przedsiębiorstwa

4. Imperatyw audytu wewnętrznego i wtórnego raportowania ryzyka

5. Sprawozdawczość finansowa jako miejsce ujawnień informacji o ryzyku

6. Wymagania w zakresie ujawniania informacji o ryzyku i niepewności w USA

6.1. Wymagania w zakresie ujawniania informacji o ryzyku i niepewności określone
w US GAAP

6.2. Wymagania w zakresie ujawniania informacji o ryzyku i niepewności określone przez U.S. Securities and Exchange Commission (SEC)

7. Projekty Institute of Chartered Accountants in England and Wales w zakresie raportowania ryzyka (1997–2002)

7.1. Główne przesłanki raportowania ryzyka 

7.2. Sporządzanie sprawozdania z ryzyka według projektu standardu

8. Rok 2002 – badanie istotności informacji ujawnianych na temat ryzyka dla użytkowników sprawozdań finansowych

9. Rok 2004 – badanie wiarygodności ujawnień na temat ryzyka na przykładzie Value at Risk (VaR)

9.1. Argumenty i dowody w kwestii raportowania ryzyka

9.2. Rozwój raportowania ryzyka w drodze VaR

9.3. Istota miernika VaR – koncepcji unifikacji oceny ryzyka

9.4. Wykorzystanie VaR w celach zewnętrznej sprawozdawczości finansowej

9.5. Ograniczenia ujawnień dotyczących ryzyka z użyciem VaR

9.6. Konkluzja

10. Rok 2007 – ujawnienia na temat ryzyka w świetle Międzynarodowych Standardów Sprawozdawczości Finansowej

10.1. Identyfikacja i podział ryzyka wymagane zgodnie z MSSF

10.2. Zakres ujawnień o ryzyku wynikający z MSSF

10.3. Konkluzja

Rozdział 15. Podstawowe składniki sprawozdania finansowego jako element procesu identyfikowania ryzyka związanego z prowadzeniem działalności gospodarczej

1. Analiza potrzeb informacyjnych interesariuszy (inwestorów) w zakresie ryzyka związanego
z działalnością gospodarczą
2. Identyfikacja ryzyka prowadzenia działalności gospodarczej ujawnianego dzięki prezentacji bilansu

3. Charakterystyka rodzajów ryzyka identyfikowanych dzięki bilansowi

  3.1. Ryzyko wynikające ze struktury aktywów i pasywów ogółem

  3.2. Ryzyko wynikające ze struktury aktywów trwałych

  3.3. Ryzyko wynikające ze struktury aktywów obrotowych

  3.4. Ryzyko wynikające ze struktury kapitałów własnych

  3.5. Ryzyko wynikające ze struktury kapitałów obcych

  3.6. Ryzyko operacyjne

  3.7. Ryzyko płynności

  3.8. Ryzyko rentowności w kontekście struktury pasywów jednostki

  3.9. Ryzyko zmiany cen

  3.10. Ryzyko walutowe

  3.11. Ryzyko stopy procentowej

4. Identyfikacja czynników (rodzajów) ryzyka ujawnianych dzięki prezentacji rachunku zysków i strat

5. Charakterystyka rodzajów ryzyka identyfikowanych dzięki rachunkowi zysków i strat

5.1. Ryzyko zmienności wyników

5.2. Ryzyko braku realizacji wyników

5.3. Ryzyko pomiaru wyników

5.4. Ryzyko związane z całokształtem działalności jednostki

5.5. Ryzyko związane z działalnością operacyjną jednostki

5.6. Ryzyko związane z działalnością finansową oraz inwestycyjną jednostki

6. Identyfikacja czynników (rodzajów) ryzyka ujawnianych dzięki prezentacji rachunku przepływów pieniężnych i zestawienia zmian w kapitale własnym

7. Charakterystyka rodzajów ryzyka identyfikowanych dzięki rachunkowi przepływów pieniężnych i zestawieniu zmian w kapitale własnym

7.1. Ryzyko utraty zdolności płatniczej i wypłacalności jednostki

7.2. Ryzyko działalności operacyjnej

7.3. Ryzyko błędów w zarządzaniu źródłami finansowania działalności gospodarczej

7.4. Ryzyko związane z polityką inwestycyjną jednostki

7.5. Ryzyko upadłości jednostki

7.6. Ryzyko zachowawczej postawy właścicieli

7.7. Ryzyko ekspansywnej polityki dywidendowej

8. Luki informacyjne w zakresie prezentacji ryzyka w podstawowych elementach sprawozdania finansowego

Rozdział 16. Analiza zestawu informacji uzupełniających w sprawozdaniu finansowym w kontekście selekcji ujawnień informacji o czynnikach ryzyka związanego z działalnością gospodarczą

1. Analiza ujawnień na temat ryzyka kredytowego i luki informacyjne w tym zakresie

1.1. Istota ryzyka kredytowego

1.2. Prezentacja informacji na temat ryzyka kredytowego

1.3. Luki informacyjne w zakresie prezentacji ryzyka kredytowego

2. Analiza ujawnień na temat ryzyka płynności i luki informacyjne w tym zakresie

2.1. Istota ryzyka płynności

2.2. Prezentacja informacji na temat ryzyka płynności w MSSF

2.3. Luki informacyjne w zakresie prezentacji ryzyka płynności

3. Analiza ujawnień na temat ryzyka rynkowego i luki informacyjne w tym zakresie

3.1. Istota ryzyka rynkowego

3.2. Prezentacja informacji na temat ryzyka rynkowego w MSSF

3.3. Luki informacyjne w zakresie prezentacji ryzyka rynkowego

Rozdział 17. Projekt i ramy koncepcyjne budowy sprawozdania z ryzyka gospodarczego

1. Projektowana struktura informacyjna sprawozdania z ryzyka

2. Opis części I – Wprowadzenie

3. Opis części II – Ogólna charakterystyka istotnych rodzajów ryzyka

4. Opis części III – Szczegółowy raport z ryzyka

5. Opis części IV – Ocena jakości sprawozdania z ryzyka

6. Proponowana procedura przygotowania dodatkowego sprawozdania z ryzyka

7. Sondażowa weryfikacja praktycznej użyteczności projektowanego sprawozdania z ryzyka

Bibliografia