Opracowanie zawiera kompleksową analizę spraw z zakresu ubezpieczeń społecznych, zarówno aspektów materialnoprawnych (ustalenie pojęcia prawnego), jak i procesowych (ukazanie właściwości postępowań przedsądowych i ochrony cywilnosądowej) w dziedzinie prawa zabezpieczenia społecznego (ubezpieczeń powszechnych i rolniczych oraz zaopatrzenia emerytalnego żołnierzy i funkcjonariuszy). Takie ujęcie nie było dotąd prezentowane w piśmiennictwie, skupiano się bowiem na procedurach prawa ubezpieczeń społecznych.

Zdefiniowania spraw z zakresu ubezpieczeń społecznych dokonano w oparciu o kryterium przedmiotowe, tj. ocenę treści i charakteru socjalnych stosunków prawnych. Przedstawienie właściwości licznych postępowań przedsądowych ma na celu ustalenie, czy możliwe jest wyodrębnienie wspólnego modelu proceduralnego w tych sprawach i określenie jego relacji do postępowania administracyjnego. Uwypuklenie właściwości ochrony cywilnosądowej wynika z tezy o pewnej nieadekwatności niektórych reguł procesu ogólnego do szczególnego (odwoławczego) charakteru postępowania odrębnego.

Rozdziały:

Rozdział I. Pojęcie spraw z zakresu ubezpieczeń społecznych
1. Materialnoprawna płaszczyzna rozpatrywania spraw z zakresu ubezpieczeń społecznych
2. Stosunki prawa zabezpieczenia społecznego jako kryterium wyodrębnienia spraw z zakresu ubezpieczeń społecznych
2.1. Istota i przedmiot stosunków prawa zabezpieczenia społecznego
2.2. Fazowość stosunków prawa zabezpieczenia społecznego
2.2.1. Uwagi wstępne
2.2.2. Stosunki prawne fazy gwarancyjnej
2.2.2.1. Stosunek podlegania ubezpieczeniom, pozostawania w służbie, członkostwa w OFE
2.2.2.2. Stosunek opłacania składek
2.2.3. Stosunki prawne fazy realizacyjnej
2.2.3.1. Stosunek ustalania prawa do świadczeń i ich wysokości
2.2.3.2. Stosunek wypłaty świadczeń
2.3. Charakter stosunków prawa zabezpieczenia społecznego
2.3.1. Relacja ubezpieczony (świadczeniobiorca) - płatnik
2.3.2. Relacja członek OFE - OFE
2.3.3. Relacja ZUS - OFE
2.3.4. Relacja płatnik (rolnik) - ZUS (KRUS)
2.3.5. Relacja wnioskodawca (świadczeniobiorca) - wykonawca zabezpieczenia społecznego
3. Zdefiniowanie spraw z zakresu ubezpieczeń społecznych

Rozdział II. Właściwości przedsądowych postępowań w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych
1. Uwagi ogólne
2. Właściwości przedsądowych postępowań decyzyjnych
2.1. Reguły wszczęcia postępowań decyzyjnych
2.1.1. Zasada działania na wniosek
2.1.2. Zasady dokumentowania uprawnień
2.1.3. Zakres działania organów rentowych z urzędu
2.2. Rodzaje przedsądowych postępowań decyzyjnych
2.2.1. Postępowania fazy gwarancyjnej
2.2.2. Postępowania fazy realizacyjnej
2.3. Decyzja organu rentowego
2.3.1. Charakter prawny decyzji organu rentowego
2.3.2. Termin do wydania decyzji organu rentowego i wypłaty świadczenia
2.3.3. Uznaniowość decyzji organu rentowego
3. Właściwości przedsądowych postępowań orzeczniczych
4. Właściwości przedsądowych postępowań kontrolno - decyzyjnych
4.1. Zmiana lub uchylenie decyzji w wyniku uznania odwołania za słuszne przez organ rentowy
4.2. Wzruszalność decyzji organu rentowego
4.3. Uchylenie, zmiana lub unieważnienie z urzędu ostatecznej decyzji organu rentowego
5. Konkluzje

Rozdział III. Cywilnosądowa ochrona prawna w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych
1. Uwagi ogólne
2. Formalnoprawna definicja spraw z zakresu ubezpieczeń społecznych
3. Właściwości cywilnosądowej ochrony prawnej w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych
3.1. Charakter prawny odwołania i postępowania odwoławczego
3.2. Odwołanie w razie bezczynności organu rentowego
3.3. Pozycja procesowa ubezpieczonego
3.3.1. Procedura odwoławcza w tzw. sprawach lekarskich
3.3.2. Prawidłowość decyzji organu rentowego a uwzględnianie stanu rzeczy istniejącego w chwili zamknięcia rozprawy
3.3.3. Kontradyktoryjność i reguły dowodzenia w sądowym postępowaniu odwoławczym
3.3.4. Wznowienie sądowego postępowania odwoławczego
3.4. Pozycja procesowa płatnika
3.5. Pozycja procesowa ubezpieczonego-członka OFE
4. Konkluzje