Podręcznik prezentuje oryginalną i uniwersalną propozycję uporządkowania wiedzy pedagogicznej, potrzebnej nauczycielom w codziennej praktyce szkolnej. Uwzględnia problemy wynikające ze zmieniającej się rzeczywistości szkolnej oraz postępu w badaniach pedagogicznych.

Przedstawia zagadnienia z zakresu dydaktyki (cele kształcenia, wyniki kształcenia, metody nauczania, gry dydaktyczne, itp.), ujęte w sposób zgodny z założeniami reformy nauczania, treści dotyczące nowych zjawisk w szkole (negocjacje), agresji oraz uzależnienia młodzieży. Wiadomości na temat uczniów \"niezwyczajnych\", czyli zarówno trudnych, jak i zdolnych stanowią cenną pomoc w praktycznym rozwiązywaniu problemów szkolnych.

Książka:

• omawia zagadnienia nauczania i uczenia się uwzględniając reorganizację systemu oświaty w Polsce oraz postęp w badaniach pedagogicznych;
• prezentuje praktyczne scenariusze różnych sytuacji dydaktycznych;
• podaje przykłady ciekawych metod nauczania i gier dydaktycznych do wykorzystania podczas zajęć lekcyjnych;
• przybliża problemy pracy z uczniami ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi;
• koresponduje z nowoczesnymi podręcznikami wydanymi w Europie i na świecie.

Pozycja przeznaczona jest dla studentów kierunków nauczycielskich i pedagogicznych oraz nauczycieli w ich codziennej praktyce.

Rozdziały:

Rozdział 1. Cele kształcenia 17
1.1. Edukacja jako działanie celowe 18
1.2. Operacjonalizacja celów kształcenia 21
1.3. Klasyfikacja celów kształcenia 28
1.4. Cele szkoły a cele ucznia 32
1.5. Materiał kształcenia 35
1.6. Różnicowanie wymagań 40
1.7. Treść kształcenia 48
1.8. Planowanie zajęć edukacyjnych 50

Rozdział 2. Wyniki kształcenia 54
2.1. Sprawdzanie osiągnięć uczniów 55
2.2. Metody sprawdzania 60
2.3. Narzędzia sprawdzania 64
2.4. Jakość sprawdzania 82
2.5. Wewnątrzszkolne ocenianie osiągnięć uczniów 94
2.6. Egzaminy zewnętrzne 102

Rozdział 3. O nauczaniu i uczeniu się w szkoleś109
3.1. Proces dydaktyczny 110
3.2. Utrzymywanie ładu na lekcji 123
3.2.1. Zapobieganie zakłóceniom 124
3.2.2. Nadzorowanie ładu 126
3.2.3. Przywracanie ładu 127
3.3. Indywidualizacja kształcenia 128
3.3.1. Indywidualizacja ze względu na nauczyciela 129
3.3.2. Indywidualizacja ze względu na ucznia 130
3.3.3. Różnicowanie kształcenia ze względu na cele i materiał 135
3.3.4. Sposoby indywidualizowania 136
3.3.5. Niebezpieczeństwo etykietowania 139
3.4. Program ukryty 141

Rozdział 4. Nauczanie i uczenie się faktów, pojęć, zasad
4.1. Nauczanie i uczenie się nazw, faktów oraz faktów zorganizowanych w porcje treściowe 146
4.1.1. Praca z uczniami 147
4.1.2. Przygotowanie materiału nauczania 150
4.2. Nauczanie i uczenie się pojęć i zasad 154
4.2.1. Przygotowanie materiału nauczania 157
4.2.2. Praca z uczniami 157
4.2.3. Nauczanie i uczenie się zasad — informacje uzupełniające 160

Rozdział 5. Nauczanie i uczenie się rozwiązywania problemów
5.1. Co to jest problem? 162
5.2. Problem a uczenie się 167
5.3. Lekcja problemowa 169
5.3.1. Przygotowanie materiału nauczania 170
5.3.2. Praca z uczniami 174
5.4. Uczenie się we współpracy 179

Rozdział 6. Metody nauczania 186
6.1. Prowadzenie pogadanki 186
6.1.1. Przygotowanie materiału nauczania 189
6.1.2. Praca z uczniami 189
6.2. Prowadzenie wykładu 191
6.2.1. Przygotowanie materiału nauczania 194
6.2.2. Praca z uczniami 198
6.3. Kierowanie dyskusją 200
6.3.1. Przygotowanie materiału nauczania 202
6.3.2. Praca z uczniami 203
6.4. Kierowanie obserwacją 206
6.4.1. Przygotowanie materiału nauczania 207
6.4.2. Praca z uczniami 208
6.5. Kierowanie korzystaniem z materiałów z´ródłowych 210
6.6. Kierowanie kształtowaniem się wartości 212
6.6.1. Praca z uczniami 212
6.6.2. Przygotowanie materiału nauczania 214
6.7. Kierowanie nabywaniem umiejętności praktycznych 215
6.7.1. Przygotowanie materiału nauczania 217
6.7.2. Praca z uczniami 218

Rozdział 7. Gry dydaktyczne 221
7.1. Co to są gry dydaktyczne? 222
7.2. Burza mózgów 226
7.3. Metoda sytuacyjna 229
7.4. Metoda biograficzna 231
7.5. Metoda symulacyjna 233
7.6. Użyteczność gier 238

Rozdział 8. Najpotrzebniejsze zasady dydaktyczne
8.1. Zasady dotyczące materiału nauczania 244
8.2. Zasady dotyczące motywacji 249
8.3. Zasady dotyczące pracy ucznia 253
8.4. Zasady dotyczące zharmonizowania systemów pedagogicznych 258
8.5. Zasady dotyczące stosunków społecznych w klasie 261
8.6. Zasady dotyczące czynności nauczania 264
8.7. Zasady dotyczące warunków zewnętrznych 268

Rozdział 9. O wychowaniu w szkole271
9.1. Pojęcie wychowania 273
9.1.1. Kto? 277
9.1.2. Jak? 277
9.1.3. Co? 278
9.1.4. Po co? 280
9.1.5. Podsumowanie 282
9.2. Szkolne warunki wychowawcze 283
9.2.1. Ograniczona kontrola nad wychowaniem 284
9.2.2. Prymat zbiorowości 284
9.2.3. Prymat nauczania 286
9.2.4. Autorytet z zewnętrznego nadania 287
9.2.5. Podsumowanie 288
9.3. Cele wychowania 289
9.3.1. Cel jako funkcja 289
9.3.2. Cel jako ideał 290
9.3.3. Cel jako zamierzenie 293
9.3.4. Podejście psychologiczne 296
9.3.5. Podejście socjologiczne 298
9.3.6. Wątpliwości i konkluzje 307
9.4. Metody wychowania 312
9.4.1. Metody sktrukturalne 314
9.4.2. Metody sytuacyjne 322
9.4.3. Podsumowanie 330

Rozdział 10. Niezwyczajni uczniowie 331
10.1. Specjalne potrzeby edukacyjne 331
10.1.1. Objawy zaburzeń rozwoju i zachowania 337
10.2. Rodzaje zaburzeń 338
10.2.1. Niepełnosprawność intelektualna 338
10.2.2. Inteligencja niższa od przeciętnej 341
10.2.3. Dysleksja rozwojowa 343
10.2.4. Zaburzenia neurodynamiczne 348
10.3. Diagnozowanie trudności w uczeniu się 353
10.3.1. Rozwój umysłowy 354
10.3.2. Dysleksja 355
10.3.3. Zaburzenia neurodynamiczne 357
10.4. Pomoc i terapia psychopedagogiczna 358
10.4.1. Dzieci niepełnosprawne intelektualnie 358
10.4.2. Dzieci z inteligencją niższą od przeciętnej 360
10.4.3. Uczniowie z dysleksja rozwojową 361
10.4.4. Dzieci z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej i zahamowaniem psychoruchowym 365
10.5. Uczniowie zdolni 368
10.5.1. Opis 368
10.5.2. Postępowanie 370
10.6. Kulturowe zróżnicowanie uczniów 371

Rozdział 11. Problemowe zachowania uczniów 375
11.1. Zachowania lękowe 377
11.1.1. Opis 377
11.1.2. Postępowanie 380
11.2. Zachowania bierne 381
11.2.1. Opis 381
11.2.2. Postępowanie 383
11.3. Zachowania nerwowe 384
11.3.1. Opis 384
11.3.2. Postępowanie 387
11.4. Zachowania agresywne 388
11.4.1. Opis 388
11.4.2. Postępowanie 390
11.5. Zachowania negatywistyczne 393
11.5.1. Opis 393
11.5.2. Postępowanie 396
11.6. Zachowania autodestrukcyjne 398
11.6.1. Opis 398
11.6.2. Postępowanie 402
11.7. Problemowe zachowania seksualne 404
11.7.1. Opis 404
11.7.2. Postępowanie 408

Rozdział 12. Zbieranie i wykorzystywanie informacji o uczniu i klasie
12.1. Po co poznawać uczniów? 410
12.1.1. Pierwsze spotkanie 410
12.1.2. Cele poznawania uczniów 412
12.1.3. Warunki skutecznego poznawania uczniów 413
12.2. Główne sposoby poznawania uczniów 415
12.2.1. Obserwacja 416
12.2.2. Badania ankietowe 417
12.2.3. Wywiad 420
12.2.4. Socjometria 420
12.3. Poznawanie zespołu 422
12.3.1. Struktura zespołu 422
12.3.2. Role uczniów w zespole 424
12.3.3. Przywództwo w zespole 426
12.3.4. Normy obowiązujące w zespole 427
12.4. Poznawanie pojedynczych uczniów 428
12.4.1. Uczeń jako problem 428
12.4.2. Samowiedza i samoocena 430
12.4.3. Cenione wartości 433
12.4.4. Aspiracje 433
12.5. Stosunek do nauki szkolnej 435
12.5.1. Stosunek do nauczycieli, przedmiotu nauczania i szkoły jako instytucji 435
12.5.2. Strategie uczniów 438
12.6. Uczeń wś rodowisku pozaszkolnym 439
12.6.1. Czas wolny i zainteresowania 439
12.6.2.ś rodowisko rodzinne 441
12.7. Informacje o własnej pracy nauczyciela 442
12.7.1. Różne orientacje i podejścia 442
12.7.2. Negocjacje 444

Rozdział 13. Nauczyciel jako twórca programu
13.1. Cele 448
13.1.1. Cel-funkcja 449
13.1.2. Cel-ideał 450
13.1.3. Cel-zamiar 452
13.2. Materiał 453
13.2.1. Dobór materiału 453
13.2.2. Układ materiału 458
13.3. Proces dydaktyczny 461
13.3.1. Czynności nauczyciela i uczniów 461
13.3.2. Wyposażenie i materiały dydaktyczne 462
13.3.3. Czas 463
13.4. Ewaluacja programu 464
13.4.1. Ewaluacja przed wdrożeniem programu 464
13.4.2. Ewaluacja w czasie użytkowania programu i po skończeniu programu 465
13.5. Ograniczenia 466
13.5.1. Nauczyciele 466
13.5.2. Uczniowie 467
13.5.3. Warunki materialne 467
13.5.4. Powiązania z innymi programami 467
13.5.5. Wymagania władz szkolnych 468
13.5.6. Wymaganiaś rodowiskowe 468
13.6. Diagnoza 469

Rozdział 14. Scenariusze 472
14.1. Prace semestralne 473
14.1.1. ó sma kardynalna cnota nauczania 473
14.1.2. Opis obrazu – trzy wersje 475
14.1.3. Metafora szkoły 478
14.1.4. Rejestr wskazówek pedagogicznych 482
14.1.5. Gry dydaktyczne 484
14.1.6. Program ukryty 486
14.2. Gry dydaktyczne 486
14.2.1. Manifest szkoły 486
14.2.2. Bladaczka wielkim nauczycielem był! 491
14.2.3. Ingracjacja 497
14.2.4. Przeszczep 500
14.2.5. System punktowy. Rozpoznawanie i ocena kompetencji pedagogicznych
14.2.6. Przyrzeczenie 508
14.3. Warsztaty 509
14.3.1. Obserwacja pedagogiczna 509
14.3.2. Miejsca złe i dobre 510
14.3.3. Planowanie lekcji i myślenie w jej trakcie 511
14.3.4. Cenzor 512
14.3.5. Sytuacje dydaktyczne i wychowawcze na lekcji 512