Trucizny od dawna towarzyszyły człowiekowi w życiu codziennym, ale w miarę rozwoju cywilizacji znacznie rozszerzyło się ich działanie na organizm człowieka. Współczesna nauka zajmuje się toksykologią poszczególnych związków chemicznych oraz ich wykorzystaniem w praktyce. te zagadnienia w Toksykologii współczesnej omawiają prof. W. Seńczuk i współautorzy, uwzględniając najnowszy stan wiedzy oraz normy i standardy prawne obowiązujące w Polsce po wejściu do Unii Europejskiej.
W publikacji omówiono m.in.: • Losy trucizn w organizmie • Mechanizmy ich toksycznego działania • Toksykologię środowiska, żywności, przemysłową oraz sądowo-lekarską • Bojowe środki trujące (zagrożenie atakami terrorystycznymi) • Pomoc w ostrych zatruciach • Problematykę bezpieczeństwa chemicznego (mającą obecnie zasięg ogólnoświatowy)
Autorzy są wybitnymi specjalistami w zakresie problematyki toksykologicznej, z dużym doświadczeniem w pracy naukowej. Działalność zawodowa wielu z nich związana jest z związana jest ze strukturami Unii Europejskiej, co gwarantuje utrzymanie światowego poziomu merytorycznego podręcznika.
Książka jest przeznaczona przede wszystkim dla studentów akademii medycznych, a lekarzom i farmaceutom oraz osobom zawodowo stykającym się z toksykologią niewątpliwie pomoże rozszerzyć i uregulować wiedzę z tej dziedziny. Ponieważ podstawowe problemy toksykologii autorzy przedstawili w bardzo przystępny sposób dla Czytelnika nieprofesjonalisty, książkę adresuje się także do szerokiego grona odbiorców, zwłaszcza że wszyscy stykamy się na co dzień z substancjami trującymi, a poznanie ich właściwości toksycznych i sposobów działań zapobiegawczych może okazać się bardzo przydatne w praktyce.
Spis treści:
1. TOKSYKOLOGIA – RYS HISTORYCZNY 1.1. Od empirii do pierwszych eksperymentów 17 1.2. Kształtowanie nowoczesnej problematyki i metodyki 19 1.3. Społeczny kontekst toksykologii 20 1.4. Toksykologia a zbrodnie ludobójstwa 22 1.5. Z dziejów polskiej toksykologii 22
2. TOKSYKOLOGIA – ZAKRES DZIAŁANIA I KIERUNKI ROZWOJU
3. TRUCIZNY, ZATRUCIA I ICH PRZYCZYNY 3.1. Definicja trucizn 29 3.2 Dawki 32 3.3. Rodzaje zatruć 33 3.4. Przyczyny i struktura zatruć 34
4. CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA TOKSYCZNOŚĆ KSENOBIOTYKÓW 4.1. Budowa chemiczna i właściwości fizykochemiczne 38 4.1.1. Budowa chemiczna 39 4.1.2. Właściwości fizykochemiczne 45 4.2. Czynniki biologiczne 48 4.2.1. Przynależność gatunkowa 48 4.2.2. Płeć 49 4.2.3. Wiek 50 4.2.4. Stan zdrowia 50 4.2.5. Uwarunkowania genetyczne 51 4.2.6. Inne czynniki biologiczne mające wpływ na zatrucie 52 4.3. Czynniki środowiskowe 53
5. ABSORPCJA, DYSTRYBUCJA, BIOTRANSFORMACJA I WYDALANIE TRUCIZN 5.1. Wprowadzenie 55 5.2. Mechanizmy transportu przez błony komórkowe 57 5.3. Wchłanianie 63 5.3.1. Wchłanianie przez skórę 64 5.3.2. Wchłanianie przez układ oddechowy 67 5.3.3. Wchłanianie z przewodu pokarmowego 72 5.3.4. Inne drogi wchłaniania 76 5.4. Rozmieszczenie trucizn 76 5.4.1. Przenikanie przez bariery wewnątrzustrojowe 79 5.4.2. Wiązanie przez białka osocza 82 5.4.3. Wiązanie przez białka narządów 85 5.4.4. Kumulacja w tkance tłuszczowej 86 5.4.5. Kumulacja w tkance kostnej 87 5.5. Wydalanie trucizn 88 5.5.1. Wydalanie z moczem 88 5.5.2. Wydalanie z żółcią 92 5.5.3. Wydalanie z powietrzem 94 5.5.4. Wydalanie innymi drogami 94 5.6. Biotransformacja trucizn 96 5.6.1. Mikrosomalne reakcje oksydacyjno-redukcyjne 102 5.6.2. Pozamikrosomalne reakcje oksydacyjno-redukcyjne 115 5.6.3. Reakcje hydrolizy 117 5.6.4. Reakcja sprzęgania 119 5.6.5. Czynniki wpływające na biotransformację 136 5.6.6. Indukcja i inhibicja enzymów mikrosomalnych 139 5.7. Podstawy toksykokinetyki 141
6. INTERAKCJE KSENOBIOTYKÓW 6.1. Wprowadzenie 154 6.2. Rozważania teoretyczne i modele stosowane w ocenie interakcji ksenobiotyków 6.2.1. Jakościowe aspekty interakcji ksenobiotyków 155 6.2.2. Podstawy teoretyczne i modele ilościowe 158 6.3. Modele doświadczalne i kierunki badań działania łącznego ksenobiotyków 167 6.4. Mechanizmy odpowiedzialne za występowanie zjawiska interakcji (wybrane przykłady) 6.4.1. Udział systemu oksydaz funkcji mieszanej w procesie występowania interakcji 6.4.2. Utlenianie ksenobiotyków za pośrednictwem syntetazy prostaglandyny H (PHS) 6.4.3. Interakcje leków 173 6.4.4. Potencjacja hepato- i nefrotoksyczności indukowanej haloalkanami 185 6.4.5. Narażenie wieloskładnikowe w środowisku pracy 186 6.5. Podsumowanie 189
7. MECHANIZMY DZIAŁANIA TOKSYCZNEGO 7.1. Ksenobiotyk w sprawnie funkcjonującym organizmie 191 7.2. Znaczenie reaktywności substancji chemicznych w przebiegu zatrucia 192 7.3. Znaczenie procesów biotransformacji w przebiegu zatrucia 193 7.3.1. Stres oksydacyjny 193 7.4. Współzależność różnych procesów w powstawaniu efektu toksycznego 194 7.5. Interakcje z endogennymi cząsteczkami docelowymi 196 7.5.1. Interakcje z materiałem genetycznym 197 7.5.2. Haptenizacja białek 199 7.6. Zaburzenia w funkcjonowaniu komórek 200 7.6.1. Wpływ na procesy transkrypcji 200 7.6.2. Wpływ na procesy przekazywania sygnału 201 7.6.3. Modulacja stężenia cząsteczek sygnalizujących 202 7.7. Zaburzenia aktywności komórkowej 202 7.7.1. Zaburzenia aktywności komórek pobudzanych impulsami elektrycznymi 7.7.2. Zaburzenia aktywności pozostałych komórek 204 7.8. Toksyczne uszkodzenie czynności życiowych komórki 205 7.9. Niewydolność procesów naprawczych 206
8. TOKSYKOMETRIA 8.1. Cel badań 209 8.2. Kierunki badań 209 8.3. Zależność dawka–efekt i dawka–odpowiedź 210 8.4. Kryteria decydujące o podjęciu badań toksykometrycznych i ich zakresie 216 8.5. Zakres badań 217 8.6. Drogi narażenia 218 8.7. Zwierzęta doświadczalne 219 8.8. Badanie toksyczności doustnej 221 8.8.1. Badanie toksyczności ostrej 221 8.8.2. Zastosowanie metod in vitro do oceny toksyczności ostrej 224 8.8.3. Badanie toksyczności kumulacyjnej i wyznaczanie współczynnika kumulacji 8.8.4. Badanie toksyczności podostrej (test 28-dniowy) 227 8.8.5. Badanie toksyczności podprzewlekłej (test 90-dniowy) 227 8.8.6. Badanie toksyczności przewlekłej (test 2-letni) 230 8.9. Badanie toksyczności inhalacyjnej 231 8.9.1. Badanie toksyczności ostrej drogą inhalacyjną 233 8.9.2. Badanie toksyczności inhalacyjnej wywołanej powtarzanym dawkowaniem 8.10. Badanie toksyczności skórnej 234 8.10.1. Badanie ostrej toksyczności skórnej 235 8.10.2. Badanie toksyczności skórnej wywołanej powtarzanym dawkowaniem 8.10.3. Badanie ostrego, drażniącego/żrącego działania na skórę 236 8.10.4. Badanie ostrego działania drażniącego lub uszkadzającego oko 237 8.11. Badanie działania uczulającego 238 8.12. Ocena genotoksyczności 239 8.13. Badanie działania rakotwórczego 241 8.14. Badanie działania teratogennego 244 8.15. Badanie toksycznego wpływu na płodność, rozrodczość i potomstwo 245 8.16. Badanie opóźnionego działania neurotoksycznego 247 8.17. Opis i dokumentacja badań 248 8.18. Interpretacja i wykorzystanie wyników 250
9. ZATRUCIA LEKAMI 9.1. Przyczyny zatruć lekami 255 9.2. Czynniki wpływające na toksyczność leków 256 9.2.1. Wpływ wieku 256 9.2.2. Wpływ biorytmów 256 9.2.3. Czynniki genetyczne 257 9.2.4. Wpływ chorób towarzyszących 257 9.2.5. Wpływ zanieczyszczeń i produktów rozpadu leków 258 9.3. Reakcje alergiczne 258 9.4. Działanie odległe leków 259 9.4.1. Działanie rakotwórcze 259 9.4.2. Działanie teratogenne i embriotoksyczne 259 9.5. Leki ważne w zatruciach ostrych 261 9.5.1. Pochodne kwasu barbiturowego 261 9.5.2. Inne leki o działaniu nasennym i uspokajającym 267 9.5.3. Pochodne benzodiazepiny 270 9.5.4. Leki przeciwpadaczkowe 274 9.5.5. Pochodne fenotiazyny (trójpierścieniowe neuroleptyki pochodne fenotiazyny) 9.5.6. Leki przeciwdepresyjne 280 9.5.7. Leki przeciwbólowe, przeciwgorączkowe i przeciwzapalne 284 9.5.8. Leki działające na układ krążenia 290 9.6. Inne leki 294 9.6.1. Leki przeciwnowotworowe 294 9.6.2. Witaminy 298 9.6.3. Leki pochodzenia roślinnego 302 9.6.4. Połączenia metali 306 9.6.5. Związki nieorganiczne 307
10. TOKSYCZNOŚĆ SUBSTANCJI UZALEŻNIAJĄCYCH 10.1. Pojęcia podstawowe i definicje 312 10.2. Naturalne pochodne opium i opioidy syntetyczne 312 10.2.1. Morfina i heroina 313 10.2.2. Kodeina 315 10.2.3. Metadon 316 10.2.4. Inne opioidy 317 10.3. Środki psychostymulujące 319 10.3.1. Amfetamina i metamfetamina 319 10.3.2. Efedryna 320 10.4. Substancje halucynogenne 322 10.4.1. Pochodne amfetaminy 322 10.4.2. Pochodne konopi indyjskich 323 10.4.3. Pochodne fenyloalkiloamin 325 10.4.4. LSD 327 10.5. Kokaina 328 10.6. Anestetyki dysocjacyjne 330 10.6.1. Ketamina 330 10.6.2. Kwas γ-hydroksymasłowy 331 10.6.3. Fencyklidyna 332 10.7. Alkohol etylowy 333 10.8. Rozpuszczalniki organiczne 336 10.9. Steroidy anaboliczne 336 10.10. Działanie uzależniające wybranych leków 337 10.11. Wyroby tytoniowe 338 10.11.1. Informacje ogólne 338 10.11.2. Palenie tytoniu w Polsce i na świecie 339 10.11.3. Fizykochemiczne właściwości dymu tytoniowego 340 10.11.4. Losy składników dymu tytoniowego w organizmie 343 10.11.5. Palenie bierne 347 10.11.6. Efekty zdrowotne narażenia na dym tytoniowy w badaniach eksperymentalnych i testach in vitro 10.11.7. Choroby przyczynowo związane z aktywnym paleniem tytoniu u ludzi 10.11.8. Markery narażenia na dym tytoniowy 351 10.11.9. Regulacje prawne dotyczące zawartości substancji szkodliwych w papierosach 10.11.10.Interakcje dymu tytoniowego z lekami 352 10.12. Wpływ leków na zdolność do prowadzenia pojazdów 354 10.12.1. Charakterystyka wybranych grup leków w aspekcie ich wpływu na sprawność psychomotoryczną kierowcy 10.12.2. Regulacje prawne związane z prowadzeniem pojazdów mechanicznych pod wpływem leków 10.13. Regulacje prawne dotyczące substancji psychotropowych 358
11. TOKSYCZNOŚĆ METALI I PÓŁMETALI (METALOIDÓW) 11.1. Antymon 362 11.2. Arsen 364 11.3. Beryl 370 11.4. Chrom 374 11.5. Cyna 382 11.6. Cynk 386 11.7. Glin 389 11.8. Kadm 399 11.9. Mangan 407 11.10. Miedź 410 11.11. Nikiel 412 11.12. Ołów 417 11.13. Rtęć 427 11.14. Selen 435 11.15. Wanad 440 11.16. Żelazo 442
12. TOKSYCZNOŚĆ NIEMETALI I ICH ZWIĄZKÓW NIEORGANICZNYCH 12.1. Tlen 447 12.2. Ozon 450 12.3. Związki tlenu z węglem 451 12.3.1. Tlenek węgla 451 12.3.2. Ditlenek węgla 458 12.4. Związki cyjanowe 459 12.4.1. Cyjanowodór i cyjanki 459 12.4.2. Cyjanamid wapnia 463 12.5. Azot i jego związki 464 12.5.1. Azot 464 12.5.2. Tlenki azotu 465 12.5.3. Azotany(III) i azotany(V) (azotyny i azotany) 468 12.5.4. Amoniak 471 12.6. Siarka i jej związki nieorganiczne 472 12.6.1. Siarka 472 12.6.2. Tlenki siarki 472 12.6.3. Kwas siarkowy i jego sole 475 12.6.4. Siarkowodór 476 12.7. Fluorowce 477 12.7.1. Fluor i jego związki 478 12.7.2. Chlor i jego związki 482 12.7.3. Brom i jego związki 484 12.7.4. Jod i jego związki 486 12.8. Fosfor i jego związki 488 12.8.1. Fosfor 488 12.8.2. Fosforowodór 489 12.9. Bor i jego związki 490 12.10. Substancje pylicotwórcze 491 12.10.1. Ditlenek krzemu 492 12.10.2. Talk 494 12.10.3. Azbest 494 12.10.4. Węgiel 498
13. TOKSYCZNOŚĆ ROZPUSZCZALNIKÓW 13.1. Alkohole alifatyczne 501 13.1.1. Alkohol metylowy 501 13.1.2. Alkohol etylowy 503 13.1.3. Alkohole propylowe 505 13.1.4. Alkohole butylowe 506 13.1.5. Alkohole amylowe 507 13.2. Glikole 509 13.2.1. Glikol etylenowy 509 13.2.2. Glikol propylenowy 511 13.3. Węglowodory aromatyczne i pochodne 511 13.3.1. Benzen 511 13.3.2. Toluen 514 13.3.3. Ksylen 516 13.3.4. Etylobenzen 517 13.3.5. Nitrobenzen 519 13.3.6. Anilina 521 13.4. Chlorowane węglowodory alifatyczne 523 13.4.1. Chloroform 523 13.4.2. Tetrachlorek węgla 524 13.4.3. Trichloroetylen 526 13.5. Ropa naftowa i produkty jej destylacji 528 13.6. Aceton 531 13.7. Cykloheksan 532 13.8. Dioksan 533 13.9. Disiarczek węgla 534 13.10. Eter etylowy 536
14. TOKSYKOLOGIA PESTYCYDÓW 14.1. Wprowadzenie 538 14.2. Zagrożenie dla ludzi i zwierząt 541 14.3. Zapobieganie zatruciom pestycydami i leczenie zatruć 543 14.4. Podział pestycydów 546 14.4.1. Podział pestycydów w zależności od kierunku zastosowania 546 14.4.2. Podział chemiczny pestycydów 546 14.4.3. Klasyfikacja toksykologiczna pestycydów 547 14.5. Toksykologia szczegółowa pestycydów 549 14.5.1. Insektycydy (środki owadobójcze) 549 14.5.2. Piretroidy syntetyczne 580 14.5.3. Herbicydy (środki chwastobójcze) 583 14.5.4. Fungicydy (środki grzybobójcze) 589 14.5.5. Pestycydy nowych grup chemicznych 593
15. TOKSYCZNOŚĆ TWORZYW SZTUCZNYCH 15.1. Problemy toksykologiczne związane z produkcją tworzyw sztucznych 598 15.2. Problemy toksykologiczne związane z zastosowaniem tworzyw sztucznych 599 15.3. Rozkład termiczny tworzyw sztucznych w aspekcie toksykologicznym 601 15.4. Recykling tworzyw polimerowych 604 15.5. Monomery i substancje pomocnicze 605 15.5.1. Chlorek winylu 607 15.5.2. Styren 608 15.5.3. Akrylonitryl 609 15.5.4. Metakrylan metylu 610 15.5.5. Diizocyjanian toluenu 611 15.5.6. Epichlorohydryna 613 15.5.7. Fenol 614 15.5.8. Ftalan di-2(etyloheksylu) 615 15.5.9. Trikrezylofosforan 617
16. BEZPIECZEŃSTWO WYROBÓW KOSMETYCZNYCH 16.1. Wymagania dla surowców kosmetycznych 623 16.2. Ocena toksykologiczna surowców kosmetycznych 624 16.3. Ocena bezpieczeństwa wyrobu gotowego 631 16.4. Charakterystyka wyrobu gotowego 632
17. PROBLEMY TOKSYKOLOGICZNE ZWIĄZANE Z ŻYWNOŚCIĄ 17.1. Substancje dodatkowe 637 17.2. Zanieczyszczenia 640 17.2.1. Metale 644 17.2.2. Mikotoksyny 646 17.2.3. Azotany(V) i azotany(III) 649 17.2.4. Aminy 650 17.2.5. Chloropropanole 650 17.3. Ocena toksykologiczna substancji dodatkowych i zanieczyszczeń 652 17.4. Ocena ryzyka 654 17.5. System Wczesnego Ostrzegania o Niebezpiecznych Produktach Żywnościowych i Środkach Żywienia Zwierząt (Rapid Alert System for Food and Feed – RASFF) 17.6. Żywność genetycznie zmodyfikowana 657
18. TOKSYKOLOGIA ŚRODOWISKOWA 18.1. Podstawowe pojęcia 661 18.2. Skażenie środowiska naturalnego 665 18.3. Chemiczne zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego 667 18.3.1. Chemiczne zanieczyszczenia powietrza w pomieszczeniach mieszkalnych 18.4. Chemiczne zanieczyszczenia wód 680 18.5. Chemiczne zanieczyszczenia gleby 690 18.6. Szacowanie ryzyka zdrowotnego w warunkach narażenia środowiskowego na substancje chemiczne
19. TOKSYKOLOGIA PRZEMYSŁOWA 19.1. Wprowadzenie 704 19.2. Ocena toksyczności substancji przemysłowych 705 19.3. Nadzór nad stanem zdrowia załóg robotniczych 705 19.4. Ocena narażenia na substancje zawarte w powietrzu 705 19.4.1. Najwyższe Dopuszczalne Stężenia (NDS) 706 19.4.2. Merytoryczne podstawy ustalania Najwyższych Dopuszczalnych Stężeń: substancje o działaniu progowym 19.5. Ocena narażenia na substancje rakotwórcze 710 19.5.1. Identyfikacja kancerogenów chemicznych 710 19.5.2. Ocena potencjału rakotwórczego kancerogenów 713 19.6. Ocena narażenia na mieszaniny substancji 714 19.7. Metodyka analiz powietrza 715 19.7.1. Pobieranie próbek powietrza 715 19.7.2. Analiza laboratoryjna pobranych próbek powietrza 716 19.8. Biomarkery 717 19.8.1. Biomarkery ekspozycji 718 19.8.2. Biomarkery efektu 720 19.8.3. Biomarkery wrażliwości 721 19.8.4. Praktyczne zastosowania biomarkerów 722 19.9. Choroby zawodowe 722 19.10. Ocena ryzyka zdrowotnego wywołanego działaniem substancji chemicznych 730
20. TOKSYKOLOGIA SĄDOWA 20.1. Rola toksykologii sądowej w interdyscyplinarnej strukturze badań medycyny sądowej 20.2. Aktualna struktura zatruć – współczesne toksykomanie, podział zatruć notowanych w kazuistyce 20.3. Badania pośmiertne w przypadku śmierci gwałtownej – specyfika oględzin, sekcji zwłok i ekshumacji. Sposób zabezpieczania i przechowywania materiału biologicznego oraz dowodów rzeczowych do badań toksykologiczno-sądowych 20.4. Diagnostyka śmierci z zatrucia – badania pośmiertne, zabezpieczenie materiału do badań chemiczno-toksykologicznych 20.5. Wykładniki patomorfologiczne zatruć i ich znaczenie diagnostyczne w ocenie toksykologiczno-sądowej (ex post) 20.6. Tanatochemia – wykładniki autolizy i gnicia, ich znaczenie w diagnostyce chemicznej zatruć 20.7. Toksykologia stosowana i jej wykorzystanie w interpretacji przypadków zgonów z udziałem ksenobiotyków 20.7.1. Alkohol etylowy jako najczęściej notowany ksenobiotyk w kazuistyce zatruć śmiertelnych w medycynie sądowej 20.8. Ocena toksykologiczna analitycznych metod badawczych stosowanych w rutynowej diagnostyce zatruć 20.8.1. Rola nowoczesnej analizy toksykologicznej w diagnostyce zatruć 761 20.8.2. Wyniki badań diagnostycznych a uwarunkowania interpretacyjne 761 20.8.3. Homogeniczne metody analityczne stosowane w diagnostyce zatruć 764 20.8.4. Metody heterogeniczne potwierdzające skriningowe wyniki badań immunochemicznych
21. TRUCIZNY POCHODZENIA ZWIERZĘCEGO 21.1. Gady 780 21.2. Płazy 783 21.2.1. Żaby 783 21.2.2. Salamandry 786 21.3. Owady 787 21.3.1. Pszczoły miodne 787 21.3.2. Osy, trzmiele, szerszenie 788 21.3.3. Mrówki i komary 788 21.4. Pajęczaki 789 21.4.1. Pająki 789 21.4.2. Skorpiony 790 21.5. Ryby 790
22. SUBSTANCJE TOKSYCZNE POCHODZENIA ROŚLINNEGO 22.1. Rośliny toksyczne 794 22.2. Biogeneza roślinnych substancji toksycznych 795 22.3. Podział substancji toksycznych na grupy 797 22.3.1. Oleje 797 22.3.2. Olejki eteryczne 798 22.3.3. Glikozydy 803 22.3.4. Alkaloidy 809 22.3.5. Roślinne substancje toksyczne zaliczane do innych grup chemicznych 823
23. SZKODLIWE DZIAŁANIE PROMIENIOWANIA JONIZUJĄCEGO 23.1. Źródła i rodzaje promieniowania jonizującego 829 23.1.1. Źródła promieniowania jonizującego 831 23.2. Oddziaływanie promieniowania jonizującego z materią 832 23.2.1. Oddziaływanie promieniowania jonizującego na żywą tkankę 834 23.3. Dawki promieniowania, metody ich określania i jednostki stosowane w ochronie radiologicznej 23.3.1. Metody pomiaru 837 23.4. Następstwa zdrowotne ekspozycji na promieniowanie jonizujące 838 23.4.1. Skutki stochastyczne 838 23.4.2. Skutki deterministyczne 840 23.4.3. Niszczenie komórek i krzywe przeżywalności in vitro 840 23.5. Rodzaje ekspozycji na promieniowanie jonizujące i ich nadzorowanie w świetle zaleceń ICRP
24. BOJOWE ŚRODKI TRUJĄCE 24.1. Charakterystyka najważniejszych bojowych środków trujących o działaniu śmiertelnym 24.1.1. Paralityczno-drgawkowe środki trujące 850 24.1.2. Parzące środki trujące 856 24.2. Charakterystyka najważniejszych środków obezwładniających 860 24.3. Charakterystyka najważniejszych środków nękających 862
25. BEZPIECZEŃSTWO CHEMICZNE 25.1. Wprowadzenie 865 25.2. Podstawowe zasady bezpieczeństwa chemicznego 867 25.3. Współczesny system wprowadzania substancji chemicznej do obrotu 870 25.4. Polskie i wspólnotowe przepisy prawne w dziedzinie bezpieczeństwa chemicznego 25.5. Międzynarodowa współpraca w dziedzinie bezpieczeństwa chemicznego 877 25.6. Badania substancji i preparatów chemicznych przed ich wprowadzeniem do obrotu 25.7. Nowa strategia Unii Europejskiej wobec chemikaliów 880
26. PIERWSZA POMOC W OSTRYCH ZATRUCIACH 26.1. Nagłe zatrzymanie czynności serca i resuscytacja krążenia i oddychania 885 26.2. Zasady leczenia ostrych zatruć 887 26.2.1. Leczenie objawowe 888 26.2.2 Intensywna opieka 888 26.2.3. Intensywna terapia 891 26.2.4. Leczenie przyczynowe 901 26.3. Odtrutki 905 26.3.1. Związki chelatujące 905 26.3.2. Odtrutki, które powodują przemianę trucizny w związki rozpuszczalne 911 26.3.3. Reaktywatory 912 26.3.4. Związki redukujące 915 26.3.5. Odtrutki witaminowe 917 26.3.6. Odtrutki blokujące przemianę metaboliczną trucizn 918 26.3.7. Odtrutki zmieniające szlak metaboliczny 919 26.3.8. Odtrutki działające przez blokowanie receptorów 920 26.3.9. Inne, najczęściej stosowane odtrutki 921 26.3.10. Odtrutki nieswoiste 923 SKRÓTY I AKRONIMY 926
27. GLOSARIUSZ
28. ZAŁĄCZNIKI
|