Autor analizuje praktyczne problemy stosowania umów międzynarodowych zawierających normy kolizyjne. Książka dzieli się na dwie części.

• Pierwsza z nich dotyczy ustalenia, czy do danej sytuacji życiowej należy zastosować normę kolizyjną wyrażoną w ustawie, w jednej z konwencji międzynarodowych lub w prawie wspólnotowym. Zagadnienie to, skomplikowane przez fakt obowiązywania ponad pięćdziesięciu umów międzynarodowych z zakresu prawa prywatnego międzynarodowego, stało się jeszcze trudniejsze, od kiedy organy Wspólnoty Europejskiej uzyskały kompetencję do wydawania rozporządzeń regulujących kolizję praw.

• Druga część pracy poświęcona jest problemom stosowania norm kolizyjnych zawartych w umowach międzynarodowych. Wśród nich przedstawiono reguły wykładni umów sporządzonych w kilku językach oraz omówiono odrębności konwencyjnego uregulowania wybranych instytucji części ogólnej prawa prywatnego międzynarodowego.

Rozprawa doktorska, na podstawie której powstała niniejsza książka, została wyróżniona w XLII Ogólnopolskim Konkursie "Państwa i Prawa" na najlepsze prace habilitacyjne i doktorskie z dziedziny nauk prawnych oraz uzyskała Nagrodę Prezesa Rady Ministrów.

Rozdziały:

1. Podstawowe pojęcia
1.1. Prawo prywatne międzynarodowe
1.2. Źródła prawa prywatnego międzynarodowego
1.3. Umowa międzynarodowa
2. Zakres pracy
2.1. Czynniki determinujące zagadnienie
2.1.1. Szczególna funkcja konwencyjnych norm prawa prywatnego międzynarodowego
2.1.2. Różnorodność źródeł prawa prywatnego międzynarodowego
2.2. Cel pracy
2.3. Plan pracy

CZĘŚĆ PIERWSZA. WZAJEMNY STOSUNEK ŹRÓDEŁ PRAWA PRYWATNEGO MIĘDZYNARODOWEGO

Rozdział I. Stosunek konwencyjnej normy kolizyjnej do ustawowej normy kolizyjnej
1. Umowy międzynarodowe w porządku prawnym Rzeczypospolitej Polskiej
1.1. Umowa międzynarodowa a konstytucyjna hierarchia źródeł prawa
1.1.1. Charakter prawny zobowiązania traktatowego
1.1.2. Przesłanki obowiązywania umów międzynarodowych w krajowym porządku prawnym
A. Ratyfikacja
A.1. Pojęcie
A.2. Uprzednia zgoda wyrażona w ustawie
B. Ogłoszenie umowy międzynarodowej
B.1. Konstytucyjny obowiązek ogłaszania aktów normatywnych a umowy międzynarodowe
B.2. Ogłoszenie umowy międzynarodowej jako wymóg wynikający z zasady państwa prawa
B.3. Sposób ogłaszania umów międzynarodowych
B.4. Ogłoszenie o utracie mocy obowiązującej przez umowę międzynarodową
1.1.3. Krajowe przepisy odsyłające do umów międzynarodowych
A. Przepisy odsyłające a konstytucyjna hierarchia źródeł prawa
B. Przepisy odsyłające jako podstawa obowiązywania nieratyfikowanych lub nieogłoszonych umów międzynarodowych
1.1.4. Bezpośrednie stosowanie umów międzynarodowych
A. Przesłanki bezpośredniego stosowania
B. Bezpośrednie stosowanie a bezpośrednie obowiązywanie
1.1.5. Pozycja umów międzynarodowych w systemie źródeł prawa
A. Umowa międzynarodowa a Konstytucja RP
B. Umowa międzynarodowa a ustawy i rozporządzenia
1.2. Norma konwencyjna jako podstawa prawna rozstrzygnięcia
1.2.1. Obligatoryjne stosowanie umów międzynarodowych
A. Stosowanie konwencyjnych norm kolizyjnych z urzędu albo na wniosek
B. Jednoczesne stosowanie normy konwencyjnej i ustawowej
C. Jednoczesne wskazanie prawa właściwego na podstawie dwóch umów międzynarodowych
D. Rozszerzenie stosowania konwencji przez prawo krajowe
1.2.2. Dyspozycyjny charakter niektórych norm konwencyjnych
A. Wyłączenie działania konwencji przez strony
A.1. Przewidziana w konwencji możliwość wyłączenia jej postanowień
A.2. Nieprzewidziany przez konwencję wybór prawa
B. Materialnoprawne wskazanie konwencji
B.1. Reguły Hasko-Visbijskie i Reguły Hamburskie
B.2. Konwencja genewska o umowie międzynarodowego przewozu drogowego towarów z 19 maja 1956 r.
2. Strukturalna i funkcjonalna charakterystyka konwencyjnych norm kolizyjnych
2.1. Struktura
2.1.1. Struktura ustawowych norm kolizyjnych
A. Elementy normy kolizyjnej
B. Rodzaje ustawowych norm kolizyjnych
C. Zakres zastosowania norm kolizyjnych
2.1.2. Struktura konwencyjnych norm kolizyjnych
A. Zakres zastosowania konwencji a zakres zastosowania normy konwencyjnej
B. Zakres zastosowania konwencyjnych norm kolizyjnych
B.1. Normy wyższego stopnia
B.2. Normy zupełne
B.3. Normy wielostronne
B.4. Normy dwustronne
B.5. Normy jednostronne
C. Zakres zastosowania konwencyjnego prawa jednolitego
C.1. Zupełne normy kolizyjne jako wyznaczające zakres zastosowania nieograniczonego prawa jednolitego
C.2. Normy wyznaczające zakres zastosowania ograniczonego prawa jednolitego
C.3. Normy wyznaczające zakres zastosowania ograniczonego prawa jednolitego jako podstawa dalszego wskazania
C.4. Prawo właściwe dla kwestii nieuregulowanych przez konwencyjne prawo jednolite
2.2. Funkcja
2.2.1. Funkcje podstawowe
A. Wskazywanie prawa właściwego
B. Funkcja rozgraniczająca
C. Funkcja regulująca
2.2.2. Funkcje dodatkowe
A. Zapewnienie jednolitości rozstrzygnięć
B. Wyznaczanie zakresu zastosowania prawa jednolitego
Wnioski

Rozdział II. Stosunek konwencyjnej normy kolizyjnej do innej konwencyjnej normy kolizyjnej
1. Zagadnienia systemowe prawa międzynarodowego
1.1. Definicja konfliktu konwencyjnych norm kolizyjnych
1.1.1. Konflikt jako sprzeczność konwencyjnych norm prawa prywatnego międzynarodowego
1.1.2. Konflikt następczy
1.1.3. Sprzeczność norm a system prawny
1.2. Charakterystyka ogólna systemu
1.2.1. Brak hierarchii źródeł
1.2.2. Zasada pacta sunt servanda
1.2.3. Elementy hierarchii norm prawa międzynarodowego
1.3. Konflikt norm nierównorzędnych hierarchicznie
1.3.1. Ustalenie nadrzędności normy traktatowej
1.3.2. Sposób oddziaływania norm nadrzędnych hierarchicznie
1.4. Konflikt norm równorzędnych hierarchicznie
1.4.1. Konwencja wiedeńska o prawie traktatów
A. Znaczenie konwencji wiedeńskiej dla prawa prywatnego międzynarodowego
B. Charakterystyka ogólna rozwiązań przyjętych w konwencji wiedeńskiej
1.4.2. Znaczenie woli stron umowy międzynarodowej
1.4.3. Wyraźne uregulowanie zakresu zastosowania umów przez strony
A. Klauzule derogacyjne
B. Klauzule zgodności
C. Klauzule nadrzędności
1.4.4. Tożsamość stron kolejnych umów międzynarodowych
1.4.5. Brak tożsamości stron kolejnych umów międzynarodowych
1.5. Sukcesja państw w odniesieniu do umów międzynarodowych z zakresu prawa prywatnego międzynarodowego
1.5.1. Znaczenie sukcesji państw dla prawa prywatnego międzynarodowego
1.5.2. Poszczególne przypadki sukcesji państw
A. Dekolonizacja
B. Zjednoczenie Niemiec
C. Rozpad Związku Sowieckiego
D. Rozpad Czechosłowacji
E. Rozpad Federalnej Republiki Ludowej Jugosławii
2. Metody rozstrzygania konfliktów konwencyjnych norm kolizyjnych
2.1. Reguły wykładni zmierzające do usunięcia sprzeczności między konwencyjnymi normami kolizyjnymi
2.1.1. Dwupłaszczyznowość konfliktu konwencji
2.1.2. Reguły wykładni zorientowane na system prawa krajowego
A. Adekwatność metod wykładni ustaw do interpretacji norm konwencyjnych
B. Umowy bilateralne jako lex specialis
C. Pierwszeństwo według funkcji wyznaczonej przez legem fori
2.1.3. Reguły wykładni zorientowane na treść konwencyjnych norm kolizyjnych
2.1.4. Podsumowanie
2.2. Wybrane problemy praktyczne rozstrzygania konfliktów konwencyjnych norm kolizyjnych
2.2.1. Konwencja haska o prawie właściwym dla wypadków drogowych z 4 maja 1971 r.
A. Stosunek do konwencji dotyczących dziedzin specjalnych
A.1. Stosunek do konwencji paryskiej z 29 lipca 1960 r.
A.2. Stosunek do CMR
B. Umowy dwustronne ustępujące pierwszeństwa konwencji haskiej z 4 maja 1971 r.
C. Umowy dwustronne nieustępujące pierwszeństwa konwencji haskiej z 4 maja 1971 r.
2.2.2. Konwencja haska o prawie właściwym dla zobowiązań alimentacyjnych z 2 października 1973 r.
A. Treść zobowiązania międzynarodowego a treść konwencyjnej normy kolizyjnej
B. Skutki rozgraniczenia zakresu zastosowania konwencyjnych norm zupełnych i dwustronnych
2.2.3. Konwencja haska o prawie właściwym w przedmiocie formy rozrządzeń testamentowych z 5 października 1961 r.
A. Stosunek do umów bilateralnych zawierających klauzule zgodności
B. Tożsamość stron konwencji haskiej i umowy bilateralnej
C. Stosunek do umów bilateralnych nie zawierających klauzuli zgodności
2.2.4. Konwencja rzymska o prawie właściwym dla zobowiązań umownych z 19 czerwca 1980 r.
A. Stosunek do konwencji haskiej o prawie właściwym dla międzynarodowej sprzedaży rzeczy ruchomych z 15 czerwca 1955 r.
A.1. Pierwszeństwo konwencji haskiej z 15 czerwca 1955 r.
A.2. Umowy z udziałem konsumentów
B. Stosunek do konwencji haskiej o prawie właściwym dla agencji z 14 marca 1978 r.
C. Stosunek do konwencji haskiej o prawie właściwym dla międzynarodowych umów sprzedaży towarów z 22 grudnia 1986 r.
2.2.5. Konflikt konwencji w transporcie multimodalnym
Wnioski

Rozdział III. Stosunek konwencyjnej normy kolizyjnej do normy kolizyjnej prawa wspólnotowego
1. Konwencje zawierane przez państwa członkowskie Wspólnoty Europejskiej
1.1. Umowa międzynarodowa jako źródło wspólnotowego prawa prywatnego międzynarodowego
1.1.1. Prawo wspólnotowe a prawo prywatne międzynarodowe
1.1.2. Umowy międzynarodowe z zakresu prawa prywatnego międzynarodowego jako źródło prawa wspólnotowego
1.2. TWE jako źródło konwencyjnych norm kolizyjnych
1.2.1. Status norm kolizyjnych w świetle postanowień TWE
A. Przedmiotowy zakres zastosowania TWE a prawo prywatne międzynarodowe
B. Treść normy kolizyjnej a postanowienia TWE
1.2.2. Zasada wzajemnego uznania
A. Ocena dotychczasowego stanu doktryny
B. Wpływ postanowień TWE na stosowanie normy kolizyjnej
1.2.3. Swoboda zakładania przedsiębiorstw
A. Kolizyjnoprawna doniosłość art. 43 i 48 TWE
B. Przyczyny kontrowersji doktrynalnych
C. Niekonsekwentny charakter orzeczeń TSWE
D. Nierównorzędne skutki równorzędnych łączników
1.2.4. Podsumowanie
1.3. Konwencja rzymska z 1980 r. o prawie właściwym dla zobowiązań umownych
1.3.1. Konwencja rzymska jako część wspólnotowego porządku prawnego
A. Materialne związki między konwencją rzymską a prawem wspólnotowym
B. Formalne związki między konwencją rzymską a prawem wspólnotowym
1.3.2. Jednolitość interpretacji konwencji rzymskiej
2. Konwencje zawierane z państwami niebędącymi członkami Wspólnoty Europejskiej
2.1. Prawo wspólnotowe a umowy międzynarodowe
2.1.1. Konflikt konwencji a prawo wspólnotowe
A. Tożsamość definicji konfliktu norm
B. Prawo wspólnotowe jako system
2.1.2. Zasady ustrojowe prawa wspólnotowego
A. Zasada nadrzędności prawa wspólnotowego
B. Zasada bezpośredniego stosowania prawa wspólnotowego
C. Zasada efektywności prawa wspólnotowego
2.1.3. Stosowanie umów międzynarodowych przez TSWE
A. Jurysdykcja
B. Skutki orzeczeń
2.2. Umowy zawarte przed uzyskaniem członkostwa WE z państwami trzecimi
2.2.1. Artykuł 307 TWE a prawo międzynarodowe publiczne
A. Zakres przedmiotowy
B. Akty prawa wspólnotowego objęte art. 307 TWE
C. Zakres czasowy
2.2.2. Konstrukcja art. 307 TWE
A. Uprawnienie państwa trzeciego
B. Obowiązek Wspólnoty
2.2.3. Skutki naruszenia art. 307 TWE
2.3. Umowy zawarte przed uzyskaniem członkostwa WE z państwami członkowskimi
Wnioski

CZĘŚĆ DRUGA. STOSOWANIE KONWENCYJNEJ NORMY KOLIZYJNEJ

Rozdział I. Wykładnia konwencyjnych norm kolizyjnych
1. Ogólne problemy interpretacji
1.1. Reguły wykładni
1.1.1. Znaczenie KWPT dla wykładni umów z zakres prawa prywatnego międzynarodowego
1.1.2. Wykładnia językowa
1.1.3. Wykładnia systemowa
A. Kontekst
A.1. Elementy kontekstu
A.2. Kontekst umowy międzynarodowej a pojęcie systemu prawa
B. Systemowa odrębność umowy międzynarodowej
1.1.4. Wykładnia funkcjonalna
A. Podstawowe dyrektywy wynikające z unifikacyjnego celu konwencji
B. Praktyczne aspekty zapewniania jednolitości orzecznictwa
1.2. Środki interpretacji
1.2.1. Charakter prawny
1.2.2. Rodzaje
A. Prace przygotowawcze i okoliczności zawarcia konwencji
B. Orzecznictwo sądów zagranicznych i poglądy doktryny
1.3. Konwencje sporządzone w kilku językach
1.3.1. Rozwój historyczny
1.3.2. Znaczenie różnic między jednakowo autentycznymi wersjami językowymi
1.3.3. Wykładnia konwencji sporządzonych w kilku wersjach językowych
1.3.4. Znaczenie przekładu urzędowego
1.3.5. Dowód z opinii biegłego dla wyjaśnienia rozbieżności językowych
2. Kwalifikacja
2.1. Podstawowe założenia kwalifikacji norm zawartych w konwencjach z zakresu prawa prywatnego
2.1.1. Znaczenie różnic między konwencyjnymi a ustawowymi normami kolizyjnymi dla metody kwalifikacji
A. Potrzeba kwalifikacji
B. Sposób przeprowadzania kwalifikacji
2.1.2. Wykładnia autonomiczna umów międzynarodowych z dziedziny prawa prywatnego
2.2. Podstawowe dyrektywy kwalifikacji konwencyjnych norm kolizyjnych
2.2.1. Reguły kwalifikacji zawarte w konwencjach
2.2.2. Uwzględnianie celu konwencji
2.2.3. Możliwość uwzględnienia postanowień innych konwencji
2.2.4. Prawoznawstwo porównawcze
Wnioski

Rozdział II. Wybrane instytucje części ogólnej prawa prywatnego międzynarodowego
1. Łączniki personalne
1.1. Obywatelstwo
1.1.1. Znaczenie obywatelstwa dla konwencyjnego prawa prywatnego międzynarodowego
1.1.2. Wielorakie obywatelstwo
A. Wielorakie obywatelstwo w krajowym systemie prawa prywatnego międzynarodowego
A.1. Źródło problemów kolizyjnoprawnych związanych z wielorakim obywatelstwem
A.2. Artykuł 2 p.p.m
B. Różnice w traktowaniu wielorakiego obywatelstwa w krajowym systemie prawnym i umowach międzynarodowych
B.1. Stosowanie norm legis fori rozstrzygających kolizję obywatelstw
B.2. Zasada najściślejszego obywatelstwa
C. Wielorakie obywatelstwo w wybranych umowach międzynarodowych z zakresu prawa prywatnego międzynarodowego
C.1. Konwencja haska o właściwości organów i prawie właściwym w zakresie ochrony małoletnich z 5 października 1961 r.
C.2. Konwencja haska o prawie właściwym dla zobowiązań alimentacyjnych z 2 października 1973 r.
C.3. Umowy dwustronne
1.1.3. Bezpaństwowcy
A. Znaczenie bezpaństwowości dla prawa prywatnego międzynarodowego
B. Problem bezpaństwowców w wybranych umowach międzynarodowych z zakresu prawa prywatnego międzynarodowego
B.1. Konwencja haska o prawie właściwym w przedmiocie formy rozrządzeń testamentowych z 5 października 1961 r.
B.2. Konwencja haska o właściwości organów i prawie właściwym w zakresie ochrony małoletnich z 5 października 1961 r.
B.3. Konwencja haska o prawie właściwym dla zobowiązań alimentacyjnych z 2 października 1973 r.
1.2. Miejsce zamieszkania
1.2.1. Miejsce zamieszkania jako łącznik konwencyjnej normy kolizyjnej
1.2.2. Pojęcie
A. Wieloznaczność
B. Kwalifikacja łącznika miejsca zamieszkania na potrzeby krajowych norm kolizyjnych
C. Kwalifikacja łącznika miejsca zamieszkania na potrzeby konwencyjnych norm kolizyjnych
1.3. Zwykły pobyt
1.3.1. Zwykły pobyt jako łącznik konwencyjnej normy kolizyjnej
A. Konwencje wielostronne
B. Konwencje dwustronne
1.3.2. Pojęcie
2. Odesłanie
2.1. Odesłanie jako instytucja prawa prywatnego międzynarodowego
2.1.1. Stosowanie obcych norm kolizyjnych
2.1.2. Pojęcie
2.2. Szczególne problemy związane z odesłaniem w umowach międzynarodowych
2.2.1. Metody uregulowania odesłania w umowach międzynarodowych
2.2.2. Przyczyny wyłączenia odesłania w umowach międzynarodowych
3. Klauzula porządku publicznego
3.1. Pojęcie
3.2. Szczególne problemy związane z klauzulą porządku publicznego w umowach międzynarodowych
3.2.1. Przyczyny eliminacji klauzuli porządku publicznego w niektórych umowach międzynarodowych
3.2.2. Ograniczone skutki braku generalnej klauzuli porządku publicznego w umowach międzynarodowych