Publikacja ta jest pierwszym komentarzem do ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami uwzględniającym zmiany wprowadzone nowelizacja z dnia 18 marca 2010 r. Szczegółowej analizie poddano w tej publikacji również regulacje okresu przejściowego (tj. m.in. unormowania stosowane do czasu sporządzenia nowych gminnych ewidencji zabytków).

Niniejszy komentarz stanowi także swoiste podsumowanie doświadczeń jego autorów, zdobytych w toku długoletniej praktyki akademickiej i zawodowej (przede wszystkim podczas obsługi prawnej dużych projektów deweloperskich, realizowanych na obszarach zainteresowania konserwatorskiego). Podjęto w nim próbę stworzenia ram realizacji efektywnej polityki konserwatorskiej, zapewniającej optymalna ochronę narodowego dziedzictwa kulturowego z jednoczesnym poszanowaniem słusznych interesów indywidualnych. Stad komentowane przepisy osadzono w szerszym kontekście badan z zakresu nauki administracji, doktryny prawa i postępowania administracyjnego, zasad konstytucyjnych, polityki reglamentacyjnej państwa czy wreszcie - historii, archeologii i historii sztuki (podejście interdyscyplinarne). W publikacji ukazano propozycje rozwiązań szeregu problemów pojawiających się w związku ze stosowaniem przepisów ustawowych, z którymi to problemami borykają się obecnie zarówno dysponenci obiektów zabytkowych, jak i służby konserwatorskie, organy planistyczne czy organy administracji architektoniczno-budowlanej.

Rozdziały:

Rozdział 1. Przepisy ogólne
Art. 1. Przedmiot regulacji
Art. 2. Zakres regulacji
Art. 3. Defi nicje legalne
Art. 4. Ochrona zabytków
Art. 5. Opieka nad zabytkami
Art. 6. Katalog zabytków

Rozdział 2. Formy i sposób ochrony zabytków
Art. 7. Prawne formy ochrony zabytków
Art. 8. Rejestr zabytków
Art. 9. Wpis do rejestru zabytku nieruchomego
Art. 10. Wpis do rejestru zabytku ruchomego
Art. 11. Wyłączenie
Art. 12. Znak informujący
Art. 13. Skreślenie z rejestru
Art. 14. Skutki skreślenia z rejestru
Art. 15. Pomnik historii
Art. 16. Park kulturowy
Art. 17. Park kulturowy - zakres ochrony
Art. 18. Ochrona zabytków w planowaniu przestrzennym
Art. 19. Ochrona zabytków w planowaniu przestrzennym - zakres
Art. 20. Ochrona zabytków w planowaniu przestrzennym - uzgodnienia
Art. 21. Ewidencja zabytków
Art. 22. Rodzaje ewidencji zabytków
Art. 23. Krajowy wykaz zabytków skradzionych
Art. 24. Delegacja ustawowa

Rozdział 3. Zagospodarowanie zabytków, prowadzenie badań, prac i robót oraz podejmowanie innych działań przy zabytkach
Art. 25. Zagospodarowanie zabytku na cele użytkowe
Art. 26. Zakres zobowiązań umownych
Art. 27. Zalecenia konserwatorskie
Art. 28. Obowiązki informacyjne
Art. 29. Udostępnienie zabytku ruchomego
Art. 30. Udostępnienie zabytku nieruchomego
Art. 31. Niezbędne badania archeologiczne
Art. 32. Odkrycie w trakcie robót
Art. 33. Przypadkowe znalezienie
Art. 34. Nagroda dla znalazcy
Art. 35. Własność zabytków archeologicznych
Art. 36. Pozwolenia konserwatorskie
Art. 37. Delegacja ustawowa

Rozdział 4. Nadzór konserwatorski
Art. 38. Kontrola
Art. 39. Protokół kontroli
Art. 40. Zalecenia pokontrolne
Art. 41. Zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa
Art. 42. Kompetencje kontrolne Generalnego Konserwatora Zabytków
Art. 43. Wstrzymanie prac
Art. 44. Konsekwencje wstrzymania prac. Usunięcie naruszeń
Art. 45. Przywrócenie stanu zgodnego z prawem
Art. 46. Wstrzymanie prac przy zabytku niewpisanym do rejestru
Art. 47. Wznowienie postępowania
Art. 48. Kompetencje nadzorcze dyrektora urzędu morskiego
Art. 49. Nakaz przeprowadzenia prac lub robót
Art. 50. Czasowe zajęcie zabytku ruchomego

Rozdział 5. Wywóz zabytków za granicę
Art. 51. Pozwolenia na wywóz
Art. 52. Jednorazowe pozwolenie na wywóz stały
Art. 53. Jednorazowe pozwolenie na wywóz czasowy
Art. 54. Wielokrotne pozwolenie indywidualne na wywóz czasowy
Art. 55. Wielokrotne pozwolenie ogólne na wywóz czasowy
Art. 56. Cofnięcie pozwolenia
Art. 57. Skutki wykorzystania pozwolenia
Art. 58. Wywóz materiałów bibliotecznych
Art. 59. Wyłączenia
Art. 60. Opinie instytucji kultury
Art. 61. Delegacja ustawowa

Rozdział 6. Restytucja zabytków wywiezionych niezgodnie z prawem z terytorium państwa członkowskiego Unii Europejskiej
Art. 62. Restytucja zabytków - definicja legalna
Art. 63. Niezgodny z prawem wywóz - definicja legalna
Art. 64. Zabytki podlegające restytucji
Art. 65. Organ uprawniony do prowadzenia postępowania
Art. 66. Przesłanki wszczęcia postępowania
Art. 67. Powództwo o zwrot zabytku
Art. 68. Odszkodowanie dla nabywcy w dobrej wierze
Art. 69. Odesłanie
Art. 70. Koszty postępowania. Własność zabytku zwróconego

Rozdział 7. Zasady finansowania opieki nad zabytkami
Art. 71. Podmiot zobowiązany
Art. 72. Odesłanie
Art. 73. Dotacja celowa - podmioty uprawnione
Art. 74. Podmioty udzielające dotacji
Art. 75. Forma udzielenia dotacji
Art. 76. Przesłanki udzielenia dotacji
Art. 77. Nakłady konieczne podlegające dofinansowaniu
Art. 78. Wysokość i zbieg dotacji
Art. 79. Odesłanie
Art. 80. Delegacja ustawowa
Art. 81. Dotacja ze środków samorządowych
Art. 82. Zbieg dotacji. Obowiązki informacyjne
Art. 82a. Dotacja na przeprowadzenie badań archeologicznych
Art. 82b. Delegacja ustawowa
Art. 83. Odesłanie

Rozdział 8. Krajowy program ochrony zabytków i opieki nad zabytkami oraz ochrona zabytków na wypadek konfliktu zbrojnego i sytuacji kryzysowych
Art. 84. Cel regulacji ustawowej
Art. 85. Krajowy program ochrony zabytków - zawartość
Art. 86. Krajowy program ochrony zabytków - tryb uchwalania
Art. 87. Wojewódzkie, powiatowe i gminne programy opieki
Art. 88. Ochrona zabytków na wypadek konfliktu zbrojnego

Rozdział 9. Organizacja organów ochrony zabytków
Art. 89. Organy ochrony zabytków
Art. 90. Generalny Konserwator Zabytków
Art. 91. Wojewódzki konserwator zabytków
Art. 92. Wojewódzki urząd ochrony zabytków
Art. 93. Podział kompetencji
Art. 94. Zawiadamianie przez obwieszczenie
Art. 95. Pozostałe kompetencje w sprawach ochrony zabytków
Art. 96. Powierzenie prowadzenia spraw
Art. 97. Rada Ochrony Zabytków
Art. 98. Główna Komisja Konserwatorska
Art. 99. Wojewódzka Rada Ochrony Zabytków
Art. 100. Uprawnienia rzeczoznawcy
Art. 101. Delegacja ustawowa

Rozdział 10. Społeczni opiekunowie zabytków
Art. 102. Charakterystyka instytucji
Art. 103. Ustanowienie
Art. 104. Uprawnienia
Art. 105. Legitymacja
Art. 106. Odznaka "Za opiekę nad zabytkami"
Art. 107. Delegacja ustawowa

Rozdział 11. Przepisy karne
Art. 108. Niszczenie lub uszkadzanie zabytku
Art. 109. Wywóz zabytku bez pozwolenia
Art. 109a. Fałszerstwo zabytku
Art. 109b. Zbycie falsyfikatu
Art. 110. Niewypełnienie obowiązku nałożonego prawem
Art. 111. Poszukiwanie zabytków bez pozwolenia
Art. 112. Naruszenie integralności parku kulturowego
Art. 113. Niedopełnienie obowiązków informacyjnych
Art. 113a. Niepowiadomienie o przywiezieniu zabytku
Art. 114. Uniemożliwienie dostępu do zabytku
Art. 115. Niewypełnienie obowiązków związanych z odkryciem zabytku
Art. 116. Niewypełnienie obowiązków związanych z przypadkowym odkryciem
Art. 117. Prowadzenie prac bez pozwolenia
Art. 118. Umieszczanie urządzeń bez pozwolenia
Art. 119. Niewykonywanie zaleceń pokontrolnych
Art. 120. Odesłanie

Rozdział 12. Zmiany w przepisach obowiązujących
Art. 121. Zmiany w ustawie o cmentarzach
Art. 122. Zmiany w ustawie o podatku od spadków i darowizn
Art. 123. Zmiany w ustawie o fundacjach
Art. 124. Zmiany w ustawie o podatku rolnym
Art. 125. Zmiany w Prawie geodezyjnym i kartograficznym
Art. 126. Zmiany w ustawie o samorządzie gminnym
Art. 127. Zmiany w ustawie o lasach
Art. 128. Zmiany w ustawie o ochronie przyrody
Art. 129. Zmiany w ustawie o działalności kulturalnej
Art. 130. Zmiany w ustawie o autostradach płatnych
Art. 131. Zmiany w ustawie o ochronie gruntów rolnych
Art. 132. Zmiany w ustawie o muzeach
Art. 133. Zmiany w Prawie o ruchu drogowym
Art. 134. Zmiany w ustawie o gospodarce nieruchomościami
Art. 135. Zmiany w ustawie o działach administracji rządowej
Art. 136. Zmiany w ustawie o samorządzie województwa
Art. 137. Zmiany w ustawie o samorządzie powiatowym
Art. 138. Zmiany w Prawie ochrony środowiska