Od 1 stycznia 1992 r. obowiązywały postanowienia wieloarkuszowej Polskiej Normy PN-92/E-05009 (później PN-IEC 60364 Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych), będącej ścisłym odpowiednikiem międzynarodowej normy wieloarkuszowej IEC 364 o identycznym tytule, zakresie, treści i układzie. Wieloarkuszowa norma PN-IEC 60364 jest ostatnio nowelizowana i poszczególne arkusze wydawane są jako dokumenty harmonizacyjne (HD) – w Polsce jako PN-HD 60364.

W latach 90. nastąpiły zmiany w zasadach budowy instalacji elektrycznych w obiektach budowlanych, zmieniły się również zasady ochrony przed porażeniem prądem elektrycznym. Zmiany wprowadzone przez nowe Prawo budowlane [3], zmiany w „Warunkach technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie” [8] oraz w przepisach dotyczących ochrony przeciwporażeniowej (norma PN-HD 60364-4-41) [28] spowodowały zmiany w wymaganiach dotyczących wykonywania pomontażowych pomiarów odbiorczych i okresowych pomiarów ochronnych, w celu oceny stanu ochrony przeciwporażeniowej w eksploatowanych urządzeniach elektrycznych o napięciu znamionowym do 1 kV.

Spis treści:

1. Wstęp / 7
1.1. Akty prawne związane z wykonywaniem sprawdzań odbiorczych i okresowych w instalacjach elektrycznych niskiego napięcia / 9
1.2. Zasada obowiązująca w ochronie przeciwporażeniowej / 11
1.3. Najczęściej popełniane błędy przy podłączaniu urządzeń w układzie sieci TN-C / 13

2. Wymagania dotyczące sprawdzań w instalacjach elektrycznych niskiego napięcia / 14
2.1. Efekty pomiarów / 14
2.2. Rodzaje wykonywanych pomiarów – podział / 14
2.3. Prawna kontrola metrologiczna / 15

3. Dokładność wykonywania pomiarów / 17
3.1. Klasa dokładności przyrządu pomiarowego / 18
3.2. Dobór właściwej metody pomiarów / 18
3.3. Wymagania co do dokładności pomiarów / 18
3.4. Zasady wykonywania pomiarów / 19
3.5. Okresowe sprawdzanie przyrządów pomiarowych / 19

4. Zakres wykonywania okresowych sprawdzań instalacji / 20
4.1. Dwie części pomiarów ochronnych / 20
4.2. Oględziny / 22
4.2.1.  Przykłady elementów wyposażenia, na które należy zwrócić uwagę podczas oględzin i sprawdzenia instalacji / 22
4.3. Próby / 26
4.4. Zakres wykonywania pomiarów okresowych / 27

5. Częstość wykonywania pomiarów i badań okresowych / 28
5.1. Wymagania określające częstość wykonywania pomiarów / 28
5.2. Częstość wykonywania badań okresowych na terenach budowy / 29

6. Dokumentowanie wykonywanych prac kontrolno pomiarowych / 30
6.1. Sposób dokumentowania pomiarów / 30
6.2. Błędy w dokumentowaniu pomiarów / 31

7. Wykonywanie poszczególnych rodzajów badań / 31
7.1. Ciągłość przewodów ochronnych i połączeń wyrównawczych oraz pomiar rezystancji przewodów ochronnych / 31
7.2. Błędy przy wykonywaniu pomiarów małych rezystancji / 33
7.3. Pomiar rezystancji izolacji / 34
7.3.1. Wykonywanie pomiarów rezystancji izolacji instalacji / 35
7.3.2. Pomiar rezystancji izolacji obwodów oświetleniowych / 36
7.3.3. Pomiar rezystancji izolacji uzwojeń transformatorów / 37
7.3.4. Pomiar rezystancji izolacji kabli / 37
7.3.5. Przyrządy do pomiaru rezystancji izolacji / 38
7.3.6. Błędy popełniane przy pomiarze rezystancji izolacji / 39
7.4. Sprawdzenie ochrony przez oddzielenie obwodów / 40
7.5. Próba wytrzymałości elektrycznej / 40
7.6. Rezystancja podłóg i ścian / 40

8. Samoczynne wyłączenie zasilania w sieci TN / 42
8.1. Warunek skuteczności ochrony w sieci TN / 42
8.2. Pomiar metodą techniczną / 44
8.3. Pomiar impedancji pętli zwarciowej metodą spadku napięcia / 44
8.4. Skuteczność ochrony przeciwporażeniowej w układzie TT / 45
8.5. Skuteczność ochrony w układzie IT / 46
8.6. Stan ochrony przeciwporażeniowej w obwodach z elementami energoelektronicznymi / 47
8.6.1. Ochrona przez zastosowanie samoczynnego wyłączenia zasilania / 47
8.6.2. Ochrona przy użyciu połączeń wyrównawczych / 48
8.6.3. Sprawdzanie skuteczności ochrony przeciwporażeniowej / 49
8.7. Mierniki do sprawdzania zabezpieczeń nadmiarowoprądowych / 50
8.8. Błędy popełniane przy pomiarze impedancji pętli zwarcia / 50

9. Wykonywanie pomiarów w instalacjach z wyłącznikami różnicowoprądowymi / 51
9.1. Wyłączniki różnicowoprądowe w instalacjach / 51
9.2. Metody sprawdzania skuteczności ochrony przeciwporażeniowej w obwodach z wyłącznikami różnicowoprądowymi / 53
9.3. Zakres sprawdzania wyłączników ochronnych różnicowoprądowych / 55
9.4. Sprawdzanie wyłączników ochronnych różnicowoprądowych testerem / 56
9.5. Sprawdzanie wyłączników ochronnych różnicowoprądowych przyrządami mikroprocesorowymi / 56
9.6. Budowa wyłącznika różnicowoprądowego / 57
9.6.1. Okresowe sprawdzanie wyłącznika różnicowoprądowego przyciskiem TEST / 58
9.7. Przyczyny błędnych wyłączeń wyłączników różnicowoprądowych / 58
9.7.1. Połączenie przewodu neutralnego z ochronnym    58
9.7.2. Połączenie równoległe przewodów neutralnych dwóch odbiorników / 59
9.7.3. Zamiana przewodów neutralnych sąsiednich obwodów / 60
9.7.4. Przeciwstawne połączenie przewodów fazowego i neutralnego w wyłączniku / 60

10. Dodatkowe sprawdzenia wymagane przez normę PN-HD 60364-6 / 61
10.1. Ochrona uzupełniająca / 61
10.2. Sprawdzenie biegunowości / 61
10.3. Sprawdzenie kolejności faz / 61
10.4. Próby funkcjonalne / 61
10.5. Spadek napięcia / 62

11. Pomiar rezystancji uziomu / 62
11.1. Metody pomiaru rezystancji uziomów / 62
11.2. Rezystancja uziomów pomocniczych / 67
11.3. Czynniki wpływające na jakość uziomu / 68
11.4. Metoda B3 – pomiaru rezystancji pętli uziemienia z użyciem zacisków prądowych / 70
11.5. Wymagania dotyczące wartości rezystancji uziemień odgromowych / 71
11.5.1. Zasada ochrony zastanej / 71
11.6. Nowa norma dotycząca ochrony odgromowej / 72
11.7. Pomiar rezystywności gruntu / 72
11.8. Pomiar rezystancji uziemień piorunochronnych miernikiem udarowym / 73
11.8.1. Parametry impulsu pomiarowego / 74
11.8.2. Właściwości udarowe uziemień / 75
11.9. Badania techniczne i pomiary kontrolne urządzenia piorunochronnego / 76
11.9.1. Wykonywanie pomiarów instalacji piorunochronnej budynku / 76
11.9.2. Metoda czteroprzewodowa / 77
11.9.3. Wykonywanie pomiarów rezystancji uziemień / 77
11.9.4. Metoda techniczna z użyciem dodatkowych cęgów / 77
11.10. Metryka urządzenia piorunochronnego / 78
11.11. Protokół badań urządzenia piorunochronnego / 79
11.12. Błędy podczas wykonywania pomiarów rezystancji uziemień / 80

12. Pomiary natężenia oświetlenia / 80
12.1. Program badań. Ogólne warunki wykonywania pomiarów / 80
12.2. Sprawdzanie natężenia i rodzaju oświetlenia w pomieszczeniach / 81

13. Pomiar prądów upływu / 82
13.1. Sposób wykonania pomiaru prądu upływu / 82
13.2. Przygotowanie instalacji w układzie TN-S / 82
13.3. Przygotowanie instalacji w układzie TN-C / 83

14. Kontrola elektronarzędzi / 83
14.1. Częstość badań elektronarzędzi / 83
14.2. Zakres prób elektronarzędzi / 83

15. Badania spawarek / 83
16. Badania zgrzewarek / 84

17. Badania sprzętu ochronnego / 85
17.1. Wymagania dla izolacyjnego sprzętu ochronnego / 85
17.2. Terminy okresowych badań sprzętu ochronnego / 85
17.3. Czynności przy bieżącym użytkowaniu sprzętu ochronnego / 85

18. Wzory protokołów / 87

19. Literatura / 103
19.1. Akty prawne / 103
19.2. Normy / 104
19.3. Publikacje / 105